បទវិភាគ

ការផ្ទុះមេរោគកូវីដ១៩មិនមែនជាវិបត្តិសង្គមលើកទីមួយដែលបាន កើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។ តាមពិតកម្ពុជាធ្លាប់ជួបវិបត្តិ សង្គមជាច្រើន ដូចជា ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺសារ ក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ការផ្អុះជំងឺផ្តាសសាយបក្សីក្នុងឆ្នាំ២០១៣ និងការផ្ទុះជំងឺប៉េសជ្រូកក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ជាដើម។ ការផ្ទុះឡើងនៃមេរោគទាំងនោះបានធ្វើឲ្យ មានការស្លាប់មនុស្ស មាន់ទារ និងជ្រូក របស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ហើយប៉ះទង្គិចដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ និង ប្រាក់ចំណូលគ្រួសារដែលរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ និងប្រយោល។ ក្នុងគ្រាមានការផ្ទុះជំងឺឆ្លងដូចខាងលើ ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសកសិករដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ តែងត្អូញត្អែ អំពីវិបត្តិគ្រួសារដែលកំពុងក្រស្រាប់ ហើយកំពុងជំពាក់បំណុលគេ វណ្ឌ័ករ កាន់តែបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលគ្រួសារ ក្នុងពេលមាន វិបត្តិសង្គមនេះថែមទៀត។ ពលរដ្ឋរងគ្រោះ តែងតែលើកជាសំណូមពរដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យជួយដោះស្រាយវិបត្តិទាំងនេះ ប៉ុន្តែពួកគេមិនដែលមានការ ឆ្លើយតបពី លោកហ៊ុន សែន ម្តងណានោះឡើយ។ តើអ្វីទៅជាមូលហេតុ ដែលនាំឲ្យលោកហ៊ុន សែន មិនដែលជួយសំរួលបន្ទុកគ្រួសាររបស់ពលរដ្ឋ ខ្មែរដែលបាត់បង់ចំណូលក្នុងពេលមានវិបត្តិសង្គម ដូចបញ្ហា កូវីដ១៩នេះ?

កម្ពុជាក៏ដូចជាប្រទេសជាច្រើនក្នុងពិភពលោក សុទ្ធតែធ្លាប់ឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូររបប ឬអំណាចនយោបាយក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ហើយប្រទេសទាំងនោះក៏មានប្រវត្តិសាស្ត្រប្រហាក់ប្រហែលគ្នា                    អំពីមូលហេតុនៃការនៃការផ្លាស់ប្តូរសង្គមរបស់គេដែរ។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយអាមេរិកមួយរូបគឺ លោក Samuel Phillips Huntington បានប្រើប្រាស់ទ្រឹស្តីទំនើបពន្យល់អំពីមូលហេតុនៃ បដិវត្តន៍ ឬការផ្លាស់ប្តូរនេះតាមរយៈសៀវភៅមួយដែលគាត់បានសសេរក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ ដែលមានចំណងជើងថា “រចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយ ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរសង្គម”។ គាត់ផ្តល់នូវមូលហេតុចម្បងពីរដែលនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនោះ៖

ទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងក្នុងសង្គមខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតឃើញក្រុមមនុស្សថ្នាក់ក្រោម រួមមាន កសិករ កម្មករ មន្ត្រីរាជការ និងកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធដែលមានឋានៈទាប សុទ្ធតែរស់ក្នុងស្ថានភាពក្រីក្រតោកយ៉ាក ខ្វះមុខខ្វះក្រោយ រីឯក្រុមមនុស្សថ្នាក់លើវិញ រួមមាន នាយករដ្ឋមន្រ្តី រដ្ឋមន្រ្តី ឩត្តមសេនីយ៍ ឩកញ្ញ៉ា និងមនុស្សជាច្រើនទៀត សុទ្ធតែរស់ក្នុងជីវភាពហ៊ឺហារ មានលុយកប់ពពក ហើយសូម្បីតែការចំណាយ លើម្ហូបឆ្កែរបស់អ្នកមានខ្លះក្នុងមួយខែ អាចស្មើរនឹងប្រាក់ខែកូនទាហានដល់ទៅរាប់ខែ ឬរាប់ឆ្នាំឯណោះ។

នណាក៏ដឹងដែរថា ខ្មែរធ្លាប់មានប្រវត្តិជាប្រទេសខ្លាំងក្លា ដូចដែលបានចែងក្នុងបុព្វកថានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៩៣ថា “យើងប្រជារាស្ត្រខ្មែរដែលធ្លាប់មានអារ្យធម៌ឧត្តុង្គឧត្តម ប្រទេសជាតិស្តុកស្តម្ភ ធំទូលាយ ថ្កុំថ្កើង រុងរឿង កិត្យានុភាពខ្ពង់ខ្ពស់ ភ្លឺចែងចាំងដូចពេជ្យពណ្ណរាយ”។ ជាធម្មតា សម័យកាលមួយ ឬប្រទេសមួយពិតជាមិនអាចរុងរឿងខ្លាំងក្លាទៅបាននោះទេ ប្រសិនបើគ្មានមេដឹកនាំដ៏អស្ចារ្យ ដែលមានចក្វិស័យវែងឆ្ងាយ និងគុណសម្បត្តិខ្ពស់ក្នុងការដឹកនាំ ការបង្ហាញនូវភាពជាគំរូ និងការលើកទឹកចិត្តដល់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនឲ្យមានចក្ខុវិស័យរួមនិងសេចក្តីក្លាហានក្នុងការតស៊ូ...

ពលរដ្ឋខេត្តព្រះសីហនុ សម្តែងកង្វល់ និងផ្អើលឆោរឡោពេញ ក្រុងទេសចរណ៍មួយនេះនៅគ្រាពួកគាត់ បានទទួលបានព័ត៌មានថា នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១នេះ ក្រសួងសុខាភិបាល បានបន្តរកឃើញអ្នកឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ថ្មី ចំនួន៤៤នាក់ទៀត ដោយក្នុងចំណោមនោះ មានជនជាតិចិនចំនួន០៧ បានចូលមករស់នៅ និងប្រកបការងារក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ។ ក្រសួងសុខាភិបាល បញ្ជាក់ថា គិតចាប់ពីថ្ងៃទី២០ ខែកុម្ភៈ...

សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ (David Chandler) ដែលមានឈ្មោះថា ប្រវត្តិសាស្រ្តខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយ លើកទី៣ ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ បានសរសេរថា បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងទីក្រុង ហុង កុង ក្នុងឆ្នាំ១៩៣០ ដោយពុំមានការចូលរួមសម្រេចពីជនជាតិខ្មែរណាម្នាក់ឡើយ បើទោះបីមានជនជាតិ ខ្មែរមួយចំនួនជាសមាជិកបក្សនេះនាពេលនោះក៏ដោយ។ សៀវភៅដដែលបន្តថា  បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន បានប្រែក្លាយទៅជាបក្ស កុម្មុយនិស្តរៀងៗខ្លួនក្នុងប្រទេសលាវ កម្ពុជា និង វៀតណាម វិញក្នុងឆ្នាំ១៩៥១។   របបសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬ CPP ដែលវៀតណាមលើកបន្តុបឲ្យគ្រប់គ្រងអំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ បានបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅមួយដែលមានឈ្មោះថា អ្នកឃោសនា  ក្នុង ឆ្នាំ១៩៨៣។ ក្នុងផ្នែកទី១ ស្តីពី ប្រភពកំណើតរបស់បក្ស នៃសៀវភៅនោះ បានសរសេរថា៖ បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍កម្ពុជា “មុននោះមានឈ្មោះថា បក្សប្រជាជនបដិវត្តន៍ខ្មែរ” បានចាប់បដិសន្ធិ ក្នុងមហាសន្និបាតលើកទី១នាថ្ងៃទី២៨ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១  ហើយបានបន្តបុព្វហេតុតស៊ូបដិវត្តន៍ដ៏ត្រចះត្រចង់ និងរុងរឿង ព្រមទាំងរក្សាប្រពៃណីដ៏ប្តូរផ្តាច់របស់បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន។

អ្នកវិភាគនយោបាយចាស់វស្សា លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានលើកឡើងថាកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស៍ ២៣ តុលាឆ្នាំ១៩៩១  គឺនៅមានចំណុចខ្វះខាត ដោយមិនបានកំណត់ឱ្យដកនិគមជន វៀតណាមចេញពីកម្ពុជា។ លើកឡើងលើគណនីហ្វេសប៊ុកផ្ទាល់នៅថ្ងៃទី ២៣ តុលា ចំថ្ងៃប្រារព្ធខួបលើកទី ២៩ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស៍ ២៣ តុលានេះ បណ្ឌិត ឡៅ...

ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានរកឃើញថា យុទ្ធសាស្ត្របណ្តឹងផ្លូវច្បាប់ ប្រឆាំងនឹងការចូលរួមជាសាធារណៈ គឺជាបណ្តឹង ដែលធ្វើឡើងដោយចេតនា ដើម្បីបំបាក់ស្មារតី បំភិតបំភ័យ រំខាន និងបំបិទសំឡេងរិះគន់ផងដែរ។ លើសពីនេះ ពួកគេថា យុទ្ធសាស្ត្របណ្តឹងផ្លូវច្បាប់ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយស្ថាប័នមានអំណាច ដូចជា រាជរដ្ឋាភិបាល ឬអ្នកមានអំណាច ដែលធ្វើឱ្យការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋក្នុងសង្គមកាន់តែធ្លាក់ចុះ។

ក្បួនសឹក ស៊ុន អ៊ូ មានប្រវត្តិ ២៥០០ឆ្នាំមកហើយ តែនៅតែមានតម្លៃសម្រាប់ការសិក្សា និងការពិចារណាក្នុងយុទ្ធសាស្រ្តសង្គ្រាមសម័យទំនើប។  ស៊ុន អ៊ូ លើកឡើងថា “ ក្បួនសឹក មានសារៈសំខាន់ណាស់។ វាជាបញ្ហាស្លាប់រស់ដែលជាផ្លូវឆ្ពោះទៅរកភាពសុខសាន្ត ឬមហន្តរាយរបស់ប្រទេសជាតិ។” ក្នុងប្រវត្តិមនុស្សជាតិ ពីបុរាណកាលមក ការធ្លាក់ចុះនៃមហាអំណាចចាស់ ហើយមហាអំណាចថ្មីរះឡើងជារឿងធម្មតា តែការធ្លាក់ចុះនៃមហាអំណាចចាស់ មិនមែនជារឿងមួយពព្រិចភ្នែកនោះទេ...