TAG
បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត
អត្ថបទប្រៀបធៀប៖ ការប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយ និងប្រាជ្ញា
នេះអត្ថបទស្តីអំពីការប្រៀបធៀបជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរពីការប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយទៅនឹងប្រាជ្ញា ដែលសរសេរដោយបណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ ពាងម៉េត ហើយអានដោយលោក ហាស់ សាន។
បន្ទាប់ពីខ្ញុំចូលនិវត្តន៍ពីកិច្ចការបង្រៀននៅសាកលវិទ្យាល័យកោះ Guam នៅឆ្នាំ២០០៤ ខ្ញុំបានវិលត្រឡប់ទៅរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ។ គ្រាមួយនោះ ខ្ញុំបាននាំចៅតូចៗពីរនាក់ដែលមានអាយុ ៥ និង ៧ឆ្នាំ ទៅដើរលំហែនៅជុំវិញមាត់ត្រពាំងមួយដែលស្ថិតនៅក្បែរភូមិ។
បន្ទាប់ពីរត់លេងមួយស្របក់ ចៅខ្ញុំក៏នាំគ្នាទៅឈរនៅក្បែរមាត់ទឹកត្រពាំង ហើយស្រែកហៅខ្ញុំទៅកាន់កន្លែងដែលពួកគេកំពុងឈរ ដើម្បីមើលសត្វខ្យងមួយហ្វូងវាររគើមៗចុះទៅក្នុងទឹកត្រពាំង។ ខណៈយើងកំពុងមើលសត្វខ្យងវារនៅមាត់ត្រពាំង មានសត្វទន្សាយព្រៃមួយគូរត់ពីគុម្ពស្ត្រប៊ែរី ដែលដុះនៅក្បែរទីនោះ។ ចៅខ្ញុំក៏ស្រែកឆោឡោដោយក្តីរំភើប ដ្បិតបានជួបនឹងសត្វព្រៃដោយចៃដន្យ។
ក្នុងនាមជាអតីតសាស្ត្រាចារ្យ...
ប្រតិបត្តិគុណធម៌ដើម្បីពង្រឹងកម្លាំងតស៊ូ
ការស្រាវជ្រាវរកឃើញថា យុវជនខ្មែរជិត ១០០% មិនគិតអំពីរឿងនយោបាយជាបញ្ហាធំសម្រាប់ខ្មែរ ថ្វីត្បិតតែមកពីគេព្រួយអំពីសន្តិសុខរបស់គេ ហើយនិងកង្វះការលើកទឹកចិត្តពីរដ្ឋាភិបាល។
យ៉ាងណាក្តី បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត កាលលោកនៅរស់បានសរសេរទុក ដោយចង្អុលបង្ហាញកត្តាធំមួយទៀតទាក់ទងនឹងមនុស្សអាយុហួសពីយុវវ័យ គឺជនដែលមិនចេះរៀន មិនចេះបំភ្លេចចោលនូវអ្វីមិនត្រឹមត្រូវដែលខ្លួនបានរៀនរួចមកហើយ និងមិនចេះរៀនឡើងវិញសាជាថ្មី។ ម្យ៉ាងទៀត ពលរដ្ឋខ្មែរមិនប្រាកដក្នុងខ្លួនចំពោះអ្វីដែលខ្លួនចង់បាននោះទេ។
លោក ហាស់ សាន សូមអានជូនជ្រាបអត្ថបទអប់រំរបស់លោកមានសេចក្តីដូចតទៅនេះ៖
នៅចុងឆ្នាំ២០២២ អង្គការសង្គមស៊ីវិលអន្តរជាតិឈ្មោះ World Justice Project (WJP)...
បទវិភាគ៖ តើមនុស្សចែកចេញជាប៉ុន្មានប្រភេទ?
វិនាសកម្មនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន មិនមែនកើតមានតែទៅលើមនុស្សនោះទេ ប៉ុន្តែក៏មានការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែររាប់មិនអស់នោះដែរ។
តទៅនេះ លោក ហាស់ សាន សូមអានជូនអត្ថបទមួយរបស់បណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ ពាងម៉េត អតីតសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ ហ្គាម ដែលស្រង់សម្ដីអ្នកប្រាជ្ញអ៊ីតាលី នាសតវត្សទី១៥ ថាមនុស្សចែកចេញជា ៣ប្រភេទ។ អត្ថបទនេះត្រូវបានបណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ សរសេរមុនពេលលោកទទួលមរណភាពកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ដោយរោគាពាធ។
ប្រទេសកម្ពុជាដែលខ្ញុំបានថ្លែងនៅក្នុងអត្ថបទចុះថ្ងៃទី៣ ខែមករា ជាទឹកដីកំណើតដែលខ្ញុំនឹកអាឡោះអាល័យមិនភ្លេច។ ប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នត្រូវបានកែច្នៃឲ្យទៅជាប្រទេសដែលមានផ្លូវថ្នល់ខ្វាត់ខ្វែង...
បទវិភាគ៖ មនុស្សអាចបកស្បែកខ្លាតាមវិធីច្រើនយ៉ាង
ភាសិតខ្មែរដែលចាស់ទុំបុរាណតែងប្រដៅកូនចៅ គឺថា ទ័លដប់ ទ័លម្ភៃ តែកុំឲ្យទ័លគំនិត។ ពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ចង់បានការផ្លាស់ប្ដូរ ប៉ុន្តែត្រូវប្រឈមនឹងអ្នកដឹកនាំផ្ដាច់ការមិនព្រមឲ្យដូរ។
គេសង្កេតឃើញថា អ្នកនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ ស្នេហាសិទ្ធិ សេរីភាព យុត្តិធម៌ និងជាតិមាតុភូមិ បបួលពលរដ្ឋគិតតែរឿងដដែលៗ ដើរផ្លូវដដែលៗ ធ្វើដដែលៗ។ បើមានតែរឿងដដែលដូច្នេះ តើអ្វីទៅជារឿងថ្មីសម្រាប់ពួកគេ?
តទៅនេះ លោក ហាស់ សាន សូមអានអត្ថបទវិភាគរបស់បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត សម្រាប់ខែវិច្ឆិកា...
បទវិភាគ៖ តើពលរដ្ឋត្រូវមានកាតព្វកិច្ចបែបណាក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍជាតិ?
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចែងច្បាស់អំពីសិទ្ធិសេរីភាព សមភាព និងកាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ កាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋ មិនមែនរង់ចាំធ្វើតាមបញ្ជារដ្ឋអំណាចគ្រប់ពេលនោះទេ។
ពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិសេរីភាព ក៏មិនត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចដែលរដ្ឋអំណាចបង្គាប់ឲ្យធ្វើទាំងខុសច្បាប់នោះទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ពលរដ្ឋមានកាតព្វកិច្ចទាមទារឲ្យរដ្ឋអំណាចបម្រើប្រយោជន៍រួមគ្រប់ពេល គ្រាណារដ្ឋអំណាចមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនបម្រើពលរដ្ឋនោះ។
តទៅនេះជាអត្ថបទរបស់បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត អតីតសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង ហ្គាម ចេញផ្សាយសម្រាប់ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ដែលពណ៌នាថា មនុស្សចង់បានអ្វី មនុស្សជាអ្នកគិត អ្នកធ្វើទាំងអស់។
អាយុជីវិតប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅលើលទ្ធផលនៃការតតាំងរវាងអ្នកស្រឡាញ់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលស្រេកឃ្លានសេរីភាព យុត្តិធម៌ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស និងជនអត្តាធិបតីដែលបានពត់បត់បែនចិត្ត គំនិត...
បទវិភាគ៖ តើអ្វីទៅដែលហៅថាជនអត្តាធិបតី?
ជនអត្តាធិបតី (autocrats) គ្រប់ទិសទីមិនគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់អន្តរជាតិទេ ហើយភាគច្រើនជាជនមុខក្រាស់ មិនចេះខ្មាសអៀនដែរ ទោះជាមតិជាតិ និងអន្តរជាតិរិះគន់ ដៀលត្មះយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ជាមួយគ្នានេះ គេងាកទៅគំរាម បំភ័យ បង្ក្រាបពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន បំផ្លាញធនធានជាតិ កើបគរភោគទ្រព្យដើម្បីពង្រឹងពង្រីកកម្លាំងជន្ទល់គាំទ្រអំណាចរបស់ខ្លួន។
សប្តាហ៍នេះ បណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ ពាងម៉េត អតីតសាស្ត្រាចារ្យខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ ហ្គាម (Guam) សហរដ្ឋអាមេរិក ពន្យល់អំពីជនអត្តាធិបតីដែលមានអ្នកខ្លះមិនចង់ឲ្យយើងគិត ឲ្យយើងនិយាយរិះគន់កែលំអ ហើយលោក...
បទវិភាគ៖ តើពលរដ្ឋត្រូវចូលរួមតស៊ូបែបណា ដើម្បីទទួលបាននីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ?
បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត ជាអតីតវីរជនមួយរូបបានលះបង់គ្រួសារទៅចូលរួមចំណែកតស៊ូរំដោះជាតិមាតុភូមិនាទសវត្ស១៩៨០ ក្នុងចលនាតស៊ូមិនមែនកុម្មុយនីស្ត ក្នុងពេលក្រោយកងទ័ពកុម្មុយនីស្តយៀកណាម វាយលុកលុយទន្ទ្រានឈ្លានពាន ត្រួតត្រាកាន់កាប់ប្រទេសជាតិនាដើមឆ្នាំ១៩៧៩។
មុនចាកចេញទៅបង្រៀននិស្សិតនៅសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង ឯកោះហ្គាម (Guam) ខាងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកក៏ធ្លាប់បានរួមចំណែកផ្តល់គំនិតដល់មេដឹកនាំចលនាតស៊ូដែលត្រៀមចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ ផងដែរ។
ស្ថិតក្នុងវ័យចូលនិវត្តន៍ លោកបានសរសេរអត្ថបទជាច្រើនចុះផ្សាយលើគេហទំព័ររបស់លោកផ្ទាល់ ដោយចែករំលែកគំនិត បទពិសោធន៍ ចំណេះដឹងរបស់លោកជាវិភាគទានដល់ការគិតគូរដឹកនាំកែប្រែសង្គមជាតិ ដើម្បីនាំមកនូវអធិបតេយ្យជាតិ ឯករាជភាព បូរណភាពមាតុភូមិ វឌ្ឍនភាព និងសុភមង្គលពិតប្រាកដដល់ខ្មែរគ្រប់រូបស្មើៗគ្នា។
លោកបានផ្តើមសរសេរអត្ថបទអប់រំឡើងវិញនៅខែសីហា កន្លងទៅនេះ...