TAG
បទវិភាគ
បទវិភាគ៖ តើពលរដ្ឋត្រូវមានកាតព្វកិច្ចបែបណាក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍជាតិ?
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចែងច្បាស់អំពីសិទ្ធិសេរីភាព សមភាព និងកាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ កាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋ មិនមែនរង់ចាំធ្វើតាមបញ្ជារដ្ឋអំណាចគ្រប់ពេលនោះទេ។
ពលរដ្ឋដែលមានសិទ្ធិសេរីភាព ក៏មិនត្រូវបំពេញកាតព្វកិច្ចដែលរដ្ឋអំណាចបង្គាប់ឲ្យធ្វើទាំងខុសច្បាប់នោះទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ពលរដ្ឋមានកាតព្វកិច្ចទាមទារឲ្យរដ្ឋអំណាចបម្រើប្រយោជន៍រួមគ្រប់ពេល គ្រាណារដ្ឋអំណាចមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនបម្រើពលរដ្ឋនោះ។
តទៅនេះជាអត្ថបទរបស់បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត អតីតសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង ហ្គាម ចេញផ្សាយសម្រាប់ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ដែលពណ៌នាថា មនុស្សចង់បានអ្វី មនុស្សជាអ្នកគិត អ្នកធ្វើទាំងអស់។
អាយុជីវិតប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅលើលទ្ធផលនៃការតតាំងរវាងអ្នកស្រឡាញ់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលស្រេកឃ្លានសេរីភាព យុត្តិធម៌ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស និងជនអត្តាធិបតីដែលបានពត់បត់បែនចិត្ត គំនិត...
បទវិភាគ៖ តើរុស្ស៊ីអាចយកឈ្នះអ៊ុយក្រែននៅរដូវរងាបានដែរឬទេ?
គិតត្រឹមថ្ងៃទី១២ ខែតុលា នេះ សង្គ្រាមដែលរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន មានរយៈពេល ២៣០ថ្ងៃហើយ បើគិតពីថ្ងៃទី២៤ ខែកុម្ភៈ ជាថ្ងៃដែលលោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បញ្ជាឲ្យលើកទ័ពប្រមាណ ២៥ម៉ឺននាក់ចូលលុកលុយប្រទេសជិតខាងមួយនេះ ក្រោមពាក្យថា ប្រតិបត្តិការសឹកពិសេស។
មកដល់ពេលនេះ រុស្ស៊ីពុំរកពាក្យថាខ្លួនគេឈ្នះសង្គ្រាមនៅលើទឹកដីអ៊ុយក្រែនបាននៅឡើយទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មានតែពាក្យថា ទ័ពរុស្ស៊ីត្រូវបានកងទ័ពអ៊ុយក្រែន វាយឲ្យបាក់ទ័ពដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតថែមទៀត។
នៅពេលប្រទេសមហាអំណាចយោធាដ៏ខ្លាំងមួយធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនឹងប្រទេសជាប់នឹងរបងផ្ទះ មិនទាំងឈ្នះផង តើរុស្ស៊ីសក្ដិសមក្នុងការហៅថាមហាអំណាចយោធាទី២ នៃពិភពលោកដែរទេ?
ឥឡូវនេះមានការព្យាករថា រុស្ស៊ីអាចនឹងឈ្នះសង្គ្រាមលើអ៊ុយក្រែននៅរដូវរងា...
បទវិភាគ៖ តើអ្វីទៅដែលហៅថាជនអត្តាធិបតី?
ជនអត្តាធិបតី (autocrats) គ្រប់ទិសទីមិនគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់អន្តរជាតិទេ ហើយភាគច្រើនជាជនមុខក្រាស់ មិនចេះខ្មាសអៀនដែរ ទោះជាមតិជាតិ និងអន្តរជាតិរិះគន់ ដៀលត្មះយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ជាមួយគ្នានេះ គេងាកទៅគំរាម បំភ័យ បង្ក្រាបពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន បំផ្លាញធនធានជាតិ កើបគរភោគទ្រព្យដើម្បីពង្រឹងពង្រីកកម្លាំងជន្ទល់គាំទ្រអំណាចរបស់ខ្លួន។
សប្តាហ៍នេះ បណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ ពាងម៉េត អតីតសាស្ត្រាចារ្យខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ ហ្គាម (Guam) សហរដ្ឋអាមេរិក ពន្យល់អំពីជនអត្តាធិបតីដែលមានអ្នកខ្លះមិនចង់ឲ្យយើងគិត ឲ្យយើងនិយាយរិះគន់កែលំអ ហើយលោក...
បទវិភាគ៖ តើពលរដ្ឋត្រូវចូលរួមតស៊ូបែបណា ដើម្បីទទួលបាននីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ?
បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត ជាអតីតវីរជនមួយរូបបានលះបង់គ្រួសារទៅចូលរួមចំណែកតស៊ូរំដោះជាតិមាតុភូមិនាទសវត្ស១៩៨០ ក្នុងចលនាតស៊ូមិនមែនកុម្មុយនីស្ត ក្នុងពេលក្រោយកងទ័ពកុម្មុយនីស្តយៀកណាម វាយលុកលុយទន្ទ្រានឈ្លានពាន ត្រួតត្រាកាន់កាប់ប្រទេសជាតិនាដើមឆ្នាំ១៩៧៩។
មុនចាកចេញទៅបង្រៀននិស្សិតនៅសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង ឯកោះហ្គាម (Guam) ខាងផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកក៏ធ្លាប់បានរួមចំណែកផ្តល់គំនិតដល់មេដឹកនាំចលនាតស៊ូដែលត្រៀមចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ ផងដែរ។
ស្ថិតក្នុងវ័យចូលនិវត្តន៍ លោកបានសរសេរអត្ថបទជាច្រើនចុះផ្សាយលើគេហទំព័ររបស់លោកផ្ទាល់ ដោយចែករំលែកគំនិត បទពិសោធន៍ ចំណេះដឹងរបស់លោកជាវិភាគទានដល់ការគិតគូរដឹកនាំកែប្រែសង្គមជាតិ ដើម្បីនាំមកនូវអធិបតេយ្យជាតិ ឯករាជភាព បូរណភាពមាតុភូមិ វឌ្ឍនភាព និងសុភមង្គលពិតប្រាកដដល់ខ្មែរគ្រប់រូបស្មើៗគ្នា។
លោកបានផ្តើមសរសេរអត្ថបទអប់រំឡើងវិញនៅខែសីហា កន្លងទៅនេះ...
បទវិភាគ៖ ចិនបរាជ័យប្រាំលើកមកហើយដែលពុំមានលទ្ធភាពវាយកាន់កាប់កោះតៃវ៉ាន់
ចិន និងតៃវ៉ាន់ គឺជាសាច់ឈាមតែមួយនឹងគ្នា។ ដែនដីពីរនេះនៅចន្លោះពីគ្នាដោយច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ដែលមានចម្ងាយពីគ្នាប្រមាណ ១៦០គីឡូម៉ែត្រ។
នៅអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិលពីឆ្នាំ១៩៤៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៤៩ បងប្អូនទាំងពីរនេះបានបាញ់សម្លាប់គ្នាដើម្បីផ្លាស់ប្ដូររបបនៃការដឹកនាំ។ កាលពីដើមឡើយ ក្រុងប៉េកាំង គ្រប់គ្រងដោយរបបសាធារណរដ្ឋចិន ដែលប្រកាន់គោលការណ៍ដឹកនាំនៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ។
ប្រធានាធិបតីសាធារណរដ្ឋចិន ក្នុងទសវត្សនោះ គឺលោក ចាង កៃ ចៀក (Chiang Kai-shek)។ ទីក្រុងប៉េកាំង គឺជារដ្ឋធានីរបស់សាធារណរដ្ឋមួយនេះ។ សង្គ្រាមស៊ីវិលរយៈពេល ៤ឆ្នាំ ជ័យជម្នះបានទៅលើទ័ពព្រៃនៃចលនារំដោះជាតិនៃពួកកុម្មុយនីស្តដឹកនាំដោយជនបដិវត្តន៍ដ៏ផ្ដាច់ការ...
បទវិភាគ៖ ប្រទេសបីឈានទៅរកការបោះឆ្នោត និងភ្លើងសង្គ្រាមកើតទន្ទឹមគ្នារហូតចុងឆ្នាំ២០២៣
នៅឆ្នាំ២០២៣ ប្រទេសចំនួនបីនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នឹងធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំ និងតំណាងរាស្ត្រ គឺមានរាជាណាចក្រកម្ពុជា រាជាណាចក្រថៃ និងប្រទេសភូមា។
ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងបីនេះ គឺមានតែប្រទេសថៃ ទេ ដែលមានកម្លាំងនយោបាយប្រឆាំងនៅក្នុងរដ្ឋសភា។
រដ្ឋាភិបាលរបស់រាជាណាចក្រនេះមិនអាចជិះសេះលែងដៃបានឡើយ។ សមាជិកសភារបស់ប្រទេសនេះ តំណាងឱ្យសំឡេងរបស់ប្រជាជនដែលត្រូវការសិទ្ធិសេរីភាព ហើយជាកម្លាំងដ៏មានឥទ្ធិពលជួយការពារយុត្តិធម៌របស់ប្រជាជននៅក្នុងរដ្ឋសភា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ជាកម្លាំងនយោបាយជួយការពារអត្ថប្រយោជន៍ជាតិទៀតផង។
ប្រជាជន និងក្រុមអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងខណៈនេះកំពុងគាបសង្កត់តាមផ្លូវច្បាប់ឱ្យធ្វើសេចក្ដីសម្រេចដ៏គន្លឹះមួយអំពីអនាគត ថាតើលោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ដែលបានតោងអំណាចដោយសំឡេងរបស់ព្រឹទ្ធសភាលើកបន្តុបបានឡើងកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចេញពីការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ អាចចុះចេញពីតំណែងនេះឬទេ នៅពេលបុរសនេះបានកាន់អំណាចឈានចូលដល់រយៈពេល ៨ឆ្នាំ...
បទវិភាគ៖ ចិនថាតៃវ៉ាន់ជាដែនដីរបស់ខ្លួន-ហេតុអ្វីចិនមិនប្ដឹងឧទ្ធរណ៍ទៅ UN បង្ខំតៃវ៉ាន់មកនៅក្រោមអំណាចរបស់ខ្លួន?
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក Wang Yi ក៏ដូចជាប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជិនពីង និងបក្សកុម្មុយនីស្តចិនទាំងមូល តែងតែថ្លែងនៅគ្រប់វេទិកាអន្តរជាតិថា ដែនកោះតៃវ៉ាន់ គឺជាខេត្តមួយរបស់ចិន។
មេដឹកនាំចិនអះអាងនេះបើយោងតាមសេចក្ដីសម្រេចនៃដំណោះស្រាយលេខ២៧៥៨ របស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបានអនុម័តកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧១។
នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះហើយដែលចិនក្រុងប៉េកាំងសព្វថ្ងៃនេះដណ្ដើមបានអាសនៈពីសាធារណរដ្ឋចិន គឺកោះតៃវ៉ាន់។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតរបស់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺមានសំឡេងគាំទ្រដកហូតអាសនៈរបស់រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋចិនពីតៃវ៉ាន់ ដោយសំឡេង ៧៦គាំទ្រ ៣៥សំឡេងជំទាស់ និង ១៧សំឡេងអនុប្បវាទ។
ដោយផ្អែកតាមមាត្រា១៨...
បទវិភាគ៖ តើអ្វីទៅជាសន្តិភាព និងឥទ្ធិពលបរទេស?
ក្នុងរជ្ជកាលនៃរាជាណាចក្រទី១ ប្រទេសកម្ពុជា ខ្មែរនាំគ្នាប្រសិទ្ធិនាមតាមមេដឹកនាំសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមថា កោះសន្តិភាព។ ពីចន្លោះទសវត្ស១៩៥០ ដល់១៩៦០ គណៈប្រតិភូនៃរាជរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយលោក ទេព ផន អមដំណើរដោយលោក សម សារី បានទៅចរចានៅក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស ជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីយៀកណាមខាងជើង ផាំ វ៉ាន់ដុង ឲ្យទ័ពព្រៃយៀកមិញចេញពីទឹកដីខ្មែរឲ្យអស់។
ក្រោយមក សម្តេចព្រះប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ អនុគ្រោះឲ្យទ័ពព្រៃយៀកណាមខាងជើង និងយៀកកុងតាំងមូលដ្ឋានទ័ពក្នុងទឹកដីខ្មែរដែលរាជរដ្ឋាភិបាលប្រកាសក្ដែងៗថា ប្រកាន់អព្យាក្រឹតភាពមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។...
បទវិភាគ៖ តើការប្រកាសជោគជ័យនៅបរទេសរបស់បក្សប្រជាជនជាជោគជ័យអ្វីឲ្យប្រាកដ?
បណ្ដាញសាខាបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចំណាយថវិកា និងពេលវេលាយ៉ាងតិច ៨ឆ្នាំ ដើម្បីចង់ដឹងថា តើខ្មែរឯបរទេសប៉ុន្មាននាក់គាំទ្រអតីតបក្សកុម្មុយនីស្តបង្កើតដោយបក្សកុម្មុយនីស្តឥណ្ឌូចិន ឬបក្សកុម្មុយនីស្តវៀតណាម។
តទៅនេះ លោក ហាស់ សាន សូមរំឭកអំពីអ្វីដែលសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០២១ ដែលនិយាយអំពីសិទ្ធិពលរដ្ឋខ្មែរឯបរទេសប្រគល់ឲ្យដោយបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
រយៈពេលប្រមាណ ៨ឆ្នាំពីឆ្នាំ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ២០២២ បក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានដាក់ទិស ឬប្រគល់ភារកិច្ច និងការទទួលខុសត្រូវឲ្យសមាជិកបក្ស ជាកូន-ចៅមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សបង្កើតបណ្ដាញ សាខាបក្សឯនាយសមុទ្រ...
បទវិភាគ៖ ការលើកឡើងខុសៗគ្នាអំពីសង្គ្រាមនៅអ៊ុយក្រែនរវាងក្រុមយុត្តិធម៌និយមនិងសន្តិភាពនិយម
ខណៈនេះ សង្គ្រាមដែលរុស្ស៊ីលើកទ័ពឈ្លានពានអ៊ុយក្រែនមានរយៈពេលជាង ១៣០ថ្ងៃហើយ។ សង្គ្រាមដ៏អាក្រក់ និងឃោរឃៅមួយនេះបណ្ដាលឱ្យបាត់បង់អាយុជីវិតប្រជាជនអ៊ុយក្រែន ចំនួន ៤៨៨៩នាក់ និងរបួសចំនួន ៦២៦៣នាក់។
សង្គ្រាមនេះ បានបណ្ដាលឱ្យមានជនភៀសខ្លួនកើនឡើងជិត ១០លាននាក់ និងប្រជាជនបាត់បង់ទីជម្រកព្រោះតែរងការកម្ទេចដោយគ្រាប់កាំភ្លើងមានជាង ១០លាននាក់។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់ស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកជនភៀសខ្លួន។
សង្គ្រាមនេះ គេហៅថាជាសង្គ្រាមដ៏អាក្រក់ និងឃោរឃៅ គឺដោយសារតែលំនៅឋានរបស់ប្រជាជន សាលារៀនរបស់សិស្ស និងទីផ្សារ មន្ទីរពេទ្យ ក៏ត្រូវបានរងការបំផ្លាញដោយគ្រាប់មីស៊ីលរបស់រុស្ស៊ីដែរ។
តាមសេចក្ដីរាយការណ៍របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រទេសអ៊ុយក្រែន អគាររបស់ប្រជាជនមួយចំនួនដែលត្រូវគ្រាប់កាំភ្លើងរបស់រុស្ស៊ី បានដួលរាបដល់ដី។ អ្វីដែលគួរឱ្យរន្ធត់...