34 C
Phnom Penh

TAG

បទវិភាគ

បទវិភាគ៖ តើ​ពលរដ្ឋ​ត្រូវ​មាន​កាតព្វកិច្ច​បែប​ណា​ក្នុង​ការ​ចូលរួម​អភិវឌ្ឍ​ជាតិ?

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ចែង​ច្បាស់​អំពី​សិទ្ធិ​សេរីភាព សមភាព និង​កាតព្វកិច្ច​របស់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ។ កាតព្វកិច្ច​របស់​ពលរដ្ឋ មិនមែន​រង់ចាំ​ធ្វើ​តាម​បញ្ជា​រដ្ឋអំណាច​គ្រប់​ពេល​នោះ​ទេ។ ពលរដ្ឋ​ដែល​មាន​សិទ្ធិ​សេរីភាព ក៏​មិន​ត្រូវ​បំពេញ​កាតព្វកិច្ច​ដែល​រដ្ឋអំណាច​បង្គាប់​ឲ្យ​ធ្វើ​ទាំង​ខុស​ច្បាប់​នោះ​ទេ។ ម្យ៉ាង​ទៀត ពលរដ្ឋ​មាន​កាតព្វកិច្ច​ទាមទារ​ឲ្យ​រដ្ឋអំណាច​បម្រើ​ប្រយោជន៍​រួម​គ្រប់​ពេល គ្រា​ណា​រដ្ឋអំណាច​មិន​បាន​បំពេញ​កាតព្វកិច្ច​របស់​ខ្លួន​បម្រើ​ពលរដ្ឋ​នោះ។ តទៅ​នេះ​ជា​អត្ថបទ​របស់​បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត អតីត​សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ​អាមេរិកាំង ហ្គាម ចេញ​ផ្សាយ​សម្រាប់​ខែ​តុលា ឆ្នាំ​២០២២ ដែល​ពណ៌នា​ថា មនុស្ស​ចង់​បាន​អ្វី មនុស្ស​ជា​អ្នក​គិត អ្នក​ធ្វើ​ទាំងអស់។ អាយុជីវិត​ប្រទេស​កម្ពុជា​សព្វថ្ងៃ​ស្ថិត​នៅ​លើ​លទ្ធផល​នៃ​ការ​តតាំង​រវាង​អ្នក​ស្រឡាញ់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ដែល​ស្រេកឃ្លាន​សេរីភាព យុត្តិធម៌ និង​សេចក្តី​ថ្លៃថ្នូរ​របស់​មនុស្ស និង​ជន​អត្តាធិបតី​ដែល​បាន​ពត់​បត់បែន​ចិត្ត គំនិត...

បទវិភាគ៖ តើ​រុស្ស៊ី​អាច​យក​ឈ្នះ​អ៊ុយក្រែន​នៅ​រដូវរងា​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ?

គិត​ត្រឹម​ថ្ងៃទី​១២ ខែ​តុលា នេះ សង្គ្រាម​ដែល​រុស្ស៊ី​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន មាន​រយៈពេល ២៣០​ថ្ងៃ​ហើយ បើ​គិត​ពី​ថ្ងៃទី​២៤ ខែ​កុម្ភៈ ជា​ថ្ងៃ​ដែល​លោក​ប្រធានាធិបតី​រុស្ស៊ី វ៉្លាឌីមៀរ ពូទីន បញ្ជា​ឲ្យ​លើក​ទ័ព​ប្រមាណ ២៥​ម៉ឺន​នាក់​ចូល​លុកលុយ​ប្រទេស​ជិតខាង​មួយ​នេះ ក្រោម​ពាក្យ​ថា ប្រតិបត្តិការ​សឹក​ពិសេស។ មក​ដល់​ពេលនេះ រុស្ស៊ី​ពុំ​រក​ពាក្យ​ថា​ខ្លួន​គេ​ឈ្នះ​សង្គ្រាម​នៅ​លើ​ទឹកដី​អ៊ុយក្រែន​បាន​នៅឡើយ​ទេ។ មិន​តែប៉ុណ្ណោះ មាន​តែ​ពាក្យ​ថា ទ័ព​រុស្ស៊ី​ត្រូវ​បាន​កងទ័ព​អ៊ុយក្រែន វាយ​ឲ្យ​បាក់​ទ័ព​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ​បំផុត​ថែម​ទៀត។ នៅ​ពេល​ប្រទេស​មហាអំណាច​យោធា​ដ៏​ខ្លាំង​មួយ​ធ្វើ​សង្គ្រាម​ជាមួយ​នឹង​ប្រទេស​ជាប់​នឹង​របង​ផ្ទះ មិន​ទាំង​ឈ្នះ​ផង តើ​រុស្ស៊ី​សក្ដិសម​ក្នុង​ការ​ហៅថា​មហាអំណាច​យោធា​ទី​២ នៃ​ពិភពលោក​ដែរ​ទេ? ឥឡូវ​នេះ​មាន​ការ​ព្យាករ​ថា រុស្ស៊ី​អាច​នឹង​ឈ្នះ​សង្គ្រាម​លើ​អ៊ុយក្រែន​នៅ​រដូវរងា...

បទវិភាគ៖ តើ​អ្វី​ទៅ​ដែល​ហៅ​ថា​ជន​អត្តាធិបតី?

ជន​អត្តាធិបតី (autocrats) គ្រប់​ទិសទី​មិន​គោរព​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ​ទេ ហើយ​ភាគច្រើន​ជា​ជន​មុខ​ក្រាស់ មិន​ចេះ​ខ្មាសអៀន​ដែរ ទោះ​ជា​មតិ​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​រិះគន់ ដៀលត្មះ​យ៉ាងណាក៏ដោយ។ ជាមួយ​គ្នា​នេះ គេ​ងាក​ទៅ​គំរាម បំភ័យ បង្ក្រាប​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួន បំផ្លាញ​ធនធាន​ជាតិ កើប​គរ​ភោគទ្រព្យ​ដើម្បី​ពង្រឹង​ពង្រីក​កម្លាំង​ជន្ទល់​គាំទ្រ​អំណាច​របស់​ខ្លួន។ សប្តាហ៍​នេះ បណ្ឌិត ហ្គាហ្វារ ពាងម៉េត អតីត​សាស្ត្រាចារ្យ​ខាង​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ ហ្គាម (Guam) សហរដ្ឋ​អាមេរិក ពន្យល់​អំពី​ជន​អត្តាធិបតី​ដែល​មាន​អ្នក​ខ្លះ​មិន​ចង់​ឲ្យ​យើង​គិត ឲ្យ​យើង​និយាយ​រិះគន់​កែលំអ ហើយ​លោក...

បទវិភាគ៖ តើ​ពលរដ្ឋ​ត្រូវ​ចូលរួម​តស៊ូ​បែប​ណា ដើម្បី​ទទួល​បាន​នីតិរដ្ឋ​ពិតប្រាកដ?

បណ្ឌិត ហ្គាហ្វា ពាងម៉េត ជា​អតីត​វីរជន​មួយ​រូប​បាន​លះបង់​គ្រួសារ​ទៅ​ចូលរួម​ចំណែក​តស៊ូ​រំដោះ​ជាតិ​មាតុភូមិ​នា​ទសវត្ស​១៩៨០ ក្នុង​ចលនា​តស៊ូ​មិនមែន​កុម្មុយនីស្ត ក្នុង​ពេល​ក្រោយ​កងទ័ព​កុម្មុយនីស្ត​យៀកណាម វាយ​លុកលុយ​ទន្ទ្រាន​ឈ្លានពាន ត្រួតត្រា​កាន់កាប់​ប្រទេស​ជាតិ​នា​ដើម​ឆ្នាំ​១៩៧៩។ មុន​ចាកចេញ​ទៅ​បង្រៀន​និស្សិត​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​អាមេរិកាំង ឯ​កោះ​ហ្គាម (Guam) ខាង​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ លោក​ក៏​ធ្លាប់​បាន​រួម​ចំណែក​ផ្តល់​គំនិត​ដល់​មេដឹកនាំ​ចលនា​តស៊ូ​ដែល​ត្រៀម​ចុះហត្ថលេខា​លើ​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ក្រុង​ប៉ារីស ឆ្នាំ​១៩៩១ ផង​ដែរ។ ស្ថិត​ក្នុង​វ័យ​ចូល​និវត្តន៍ លោក​បាន​សរសេរ​អត្ថបទ​ជាច្រើន​ចុះផ្សាយ​លើ​គេហទំព័រ​របស់​លោក​ផ្ទាល់ ដោយ​ចែករំលែក​គំនិត បទពិសោធន៍ ចំណេះដឹង​របស់​លោក​ជា​វិភាគទាន​ដល់​ការ​គិតគូរ​ដឹកនាំ​កែប្រែ​សង្គម​ជាតិ ដើម្បី​នាំ​មក​នូវ​អធិបតេយ្យ​ជាតិ ឯករាជភាព បូរណភាព​មាតុភូមិ វឌ្ឍនភាព និង​សុភមង្គល​ពិតប្រាកដ​ដល់​ខ្មែរ​គ្រប់​រូប​ស្មើៗ​គ្នា។ លោក​បាន​ផ្តើម​សរសេរ​អត្ថបទ​អប់រំ​ឡើងវិញ​នៅ​ខែ​សីហា កន្លងទៅ​នេះ...

បទវិភាគ៖ ចិន​បរាជ័យ​ប្រាំ​លើក​មក​ហើយ​ដែល​ពុំ​មាន​លទ្ធភាព​វាយ​កាន់កាប់​កោះ​តៃវ៉ាន់

ចិន និង​តៃវ៉ាន់ គឺជា​សាច់ឈាម​តែ​មួយ​នឹង​គ្នា។ ដែនដី​ពីរ​នេះ​នៅ​ចន្លោះ​ពី​គ្នា​ដោយ​ច្រក​សមុទ្រ​តៃវ៉ាន់ ដែល​មាន​ចម្ងាយ​ពី​គ្នា​ប្រមាណ ១៦០​គីឡូម៉ែត្រ។ នៅ​អំឡុង​សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​ពី​ឆ្នាំ​១៩៤៦ ដល់​ឆ្នាំ​១៩៤៩ បងប្អូន​ទាំង​ពីរ​នេះ​បាន​បាញ់​សម្លាប់​គ្នា​ដើម្បី​ផ្លាស់ប្ដូរ​របប​នៃ​ការ​ដឹកនាំ។ កាលពី​ដើមឡើយ ក្រុង​ប៉េកាំង គ្រប់គ្រង​ដោយ​របប​សាធារណរដ្ឋ​ចិន ដែល​ប្រកាន់​គោលការណ៍​ដឹកនាំ​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ប្រជាធិបតេយ្យ។ ប្រធានាធិបតី​សាធារណរដ្ឋ​ចិន ក្នុង​ទសវត្ស​នោះ គឺ​លោក ចាង កៃ ចៀក (Chiang Kai-shek)។ ទីក្រុង​ប៉េកាំង គឺជា​រដ្ឋធានី​របស់​សាធារណរដ្ឋ​មួយ​នេះ។ សង្គ្រាម​ស៊ីវិល​រយៈពេល ៤​ឆ្នាំ ជ័យជម្នះ​បាន​ទៅ​លើ​ទ័ព​ព្រៃ​នៃ​ចលនា​រំដោះ​ជាតិ​នៃ​ពួក​កុម្មុយនីស្ត​ដឹកនាំ​ដោយ​ជន​បដិវត្តន៍​ដ៏​ផ្ដាច់ការ...

បទវិភាគ៖ ប្រទេស​បី​ឈាន​ទៅ​រក​ការ​បោះឆ្នោត និង​ភ្លើង​សង្គ្រាម​កើត​ទន្ទឹម​គ្នា​រហូត​ចុង​ឆ្នាំ​២០២៣

នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣ ប្រទេស​ចំនួន​បី​នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នឹង​ធ្វើ​ការ​បោះឆ្នោត​ជ្រើសរើស​មេដឹកនាំ និង​តំណាងរាស្ត្រ គឺ​មាន​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា រាជាណាចក្រ​ថៃ និង​ប្រទេស​ភូមា។ ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង​បី​នេះ គឺ​មាន​តែ​ប្រទេស​ថៃ ទេ ដែល​មាន​កម្លាំង​នយោបាយ​ប្រឆាំង​នៅ​ក្នុង​រដ្ឋសភា។ រដ្ឋាភិបាល​របស់​រាជាណាចក្រ​នេះ​មិន​អាច​ជិះ​សេះ​លែង​ដៃ​បាន​ឡើយ។ សមាជិក​សភា​របស់​ប្រទេស​នេះ តំណាង​ឱ្យ​សំឡេង​របស់​ប្រជាជន​ដែល​ត្រូវការ​សិទ្ធិ​សេរីភាព ហើយ​ជា​កម្លាំង​ដ៏​មាន​ឥទ្ធិពល​ជួយ​ការពារ​យុត្តិធម៌​របស់​ប្រជាជន​នៅ​ក្នុង​រដ្ឋសភា។ មិន​តែប៉ុណ្ណោះ ជា​កម្លាំង​នយោបាយ​ជួយ​ការពារ​អត្ថប្រយោជន៍​ជាតិ​ទៀត​ផង។ ប្រជាជន និង​ក្រុម​អ្នក​នយោបាយ​បក្ស​ប្រឆាំង​ខណៈ​នេះ​កំពុង​គាប​សង្កត់​តាម​ផ្លូវ​ច្បាប់​ឱ្យ​ធ្វើ​សេចក្ដី​សម្រេច​ដ៏​គន្លឹះ​មួយ​អំពី​អនាគត ថា​តើ​លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា ដែល​បាន​តោង​អំណាច​ដោយ​សំឡេង​របស់​ព្រឹទ្ធសភា​លើក​បន្តុប​បាន​ឡើង​កាន់​តំណែង​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ចេញពី​ការ​បោះឆ្នោត​កាលពី​ថ្ងៃទី​២៤ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​២០១៩ អាច​ចុះចេញ​ពី​តំណែង​នេះ​ឬ​ទេ នៅ​ពេល​បុរស​នេះ​បាន​កាន់​អំណាច​ឈាន​ចូល​ដល់​រយៈពេល ៨​ឆ្នាំ...

បទវិភាគ៖ ចិន​ថា​តៃវ៉ាន់​ជា​ដែនដី​របស់​ខ្លួន-ហេតុ​អ្វី​ចិន​មិន​ប្ដឹង​ឧទ្ធរណ៍​ទៅ UN បង្ខំ​តៃវ៉ាន់​មក​នៅ​ក្រោម​អំណាច​របស់​ខ្លួន?

រដ្ឋមន្ត្រី​ការបរទេស​ចិន លោក Wang Yi ក៏ដូចជា​ប្រធានាធិបតី​ចិន លោក ស៊ី ជិនពីង និង​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​ចិន​ទាំងមូល តែងតែ​ថ្លែង​នៅ​គ្រប់​វេទិកា​អន្តរជាតិ​ថា ដែន​កោះ​តៃវ៉ាន់ គឺជា​ខេត្ត​មួយ​របស់​ចិន។ មេដឹកនាំ​ចិន​អះអាង​នេះ​បើ​យោង​តាម​សេចក្ដី​សម្រេច​នៃ​ដំណោះស្រាយ​លេខ​២៧៥៨ របស់​មហាសន្និបាត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ដែល​បាន​អនុម័ត​កាលពី​ថ្ងៃទី​២៥ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៧១។ នៅ​ក្នុង​ព្រឹត្តិការណ៍​នោះ​ហើយ​ដែល​ចិន​ក្រុង​ប៉េកាំង​សព្វថ្ងៃ​នេះ​ដណ្ដើម​បាន​អាសនៈ​ពី​សាធារណរដ្ឋ​ចិន គឺ​កោះ​តៃវ៉ាន់។ នៅ​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​របស់​មហាសន្និបាត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ គឺ​មាន​សំឡេង​គាំទ្រ​ដកហូត​អាសនៈ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​សាធារណរដ្ឋ​ចិន​ពី​តៃវ៉ាន់ ដោយ​សំឡេង ៧៦​គាំទ្រ ៣៥​សំឡេង​ជំទាស់ និង ១៧​សំឡេង​អនុប្បវាទ។ ដោយ​ផ្អែក​តាម​មាត្រា​១៨...

បទវិភាគ៖ តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​សន្តិភាព និង​ឥទ្ធិពល​បរទេស?

ក្នុង​រជ្ជកាល​នៃ​រាជាណាចក្រ​ទី​១ ប្រទេស​កម្ពុជា ខ្មែរ​នាំគ្នា​ប្រសិទ្ធិនាម​តាម​មេដឹកនាំ​សម័យ​សង្គម​រាស្ត្រ​និយម​ថា កោះ​សន្តិភាព។ ពី​ចន្លោះ​ទសវត្ស​១៩៥០ ដល់​១៩៦០ គណៈប្រតិភូ​នៃ​រាជរដ្ឋាភិបាល​ដឹកនាំ​ដោយ​លោក ទេព ផន អម​ដំណើរ​ដោយ​លោក សម សារី បាន​ទៅ​ចរចា​នៅ​ក្រុង​ហ្សឺណែវ ប្រទេស​ស្វីស ជាមួយ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​យៀកណាម​ខាងជើង ផាំ វ៉ាន់ដុង ឲ្យ​ទ័ព​ព្រៃ​យៀកមិញ​ចេញពី​ទឹកដី​ខ្មែរ​ឲ្យ​អស់។ ក្រោយ​មក សម្តេច​ព្រះ​ប្រមុខ​រដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ អនុគ្រោះ​ឲ្យ​ទ័ព​ព្រៃ​យៀកណាម​ខាងជើង និង​យៀកកុង​តាំង​មូលដ្ឋាន​ទ័ព​ក្នុង​ទឹកដី​ខ្មែរ​ដែល​រាជរដ្ឋាភិបាល​ប្រកាស​ក្ដែងៗ​ថា ប្រកាន់​អព្យាក្រឹតភាព​មិន​ចូល​បក្ស​សម្ព័ន្ធ។...

បទវិភាគ៖ តើ​ការ​ប្រកាស​ជោគជ័យ​នៅ​បរទេស​របស់​បក្ស​ប្រជាជន​ជា​ជោគជ័យ​អ្វី​ឲ្យ​ប្រាកដ?

បណ្ដាញ​សាខា​បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ចំណាយ​ថវិកា និង​ពេលវេលា​យ៉ាង​តិច ៨​ឆ្នាំ ដើម្បី​ចង់​ដឹង​ថា តើ​ខ្មែរ​ឯ​បរទេស​ប៉ុន្មាន​នាក់​គាំទ្រ​អតីត​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​បង្កើត​ដោយ​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​ឥណ្ឌូចិន ឬ​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​វៀតណាម។ តទៅ​នេះ លោក ហាស់ សាន សូម​រំឭក​អំពី​អ្វី​ដែល​សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily ផ្សាយ​កាលពី​ឆ្នាំ​២០២១ ដែល​និយាយ​អំពី​សិទ្ធិ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ឯ​បរទេស​ប្រគល់​ឲ្យ​ដោយ​បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា។ រយៈពេល​ប្រមាណ ៨​ឆ្នាំ​ពី​ឆ្នាំ​២០១៤ ដល់​ឆ្នាំ​២០២២ បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា បាន​ដាក់​ទិស ឬ​ប្រគល់​ភារកិច្ច និង​ការ​ទទួល​ខុសត្រូវ​ឲ្យ​សមាជិក​បក្ស ជា​កូន-ចៅ​មន្ត្រី​ជាន់ខ្ពស់​បក្ស​បង្កើត​បណ្ដាញ សាខា​បក្ស​ឯនាយ​សមុទ្រ...

បទវិភាគ៖ ការ​លើក​ឡើង​ខុសៗ​គ្នា​អំពី​សង្គ្រាម​នៅ​អ៊ុយក្រែន​រវាង​ក្រុម​យុត្តិធម៌​និយម​និង​សន្តិភាព​និយម

ខណៈ​នេះ សង្គ្រាម​ដែល​រុស្ស៊ី​លើក​ទ័ព​ឈ្លានពាន​អ៊ុយក្រែន​មាន​រយៈពេល​ជាង ១៣០​ថ្ងៃ​ហើយ។ សង្គ្រាម​ដ៏​អាក្រក់ និង​ឃោរឃៅ​មួយ​នេះ​បណ្ដាល​ឱ្យ​បាត់បង់​អាយុជីវិត​ប្រជាជន​អ៊ុយក្រែន ចំនួន ៤៨៨៩​នាក់ និង​របួស​ចំនួន ៦២៦៣​នាក់។ សង្គ្រាម​នេះ បាន​បណ្ដាល​ឱ្យ​មាន​ជន​ភៀសខ្លួន​កើនឡើង​ជិត ១០​លាន​នាក់ និង​ប្រជាជន​បាត់បង់​ទីជម្រក​ព្រោះតែ​រង​ការ​កម្ទេច​ដោយ​គ្រាប់​កាំភ្លើង​មាន​ជាង ១០​លាន​នាក់។ នេះ​បើ​តាម​របាយការណ៍​របស់​ស្នងការ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ទទួល​បន្ទុក​ជន​ភៀសខ្លួន។ សង្គ្រាម​នេះ គេ​ហៅថា​ជា​សង្គ្រាម​ដ៏​អាក្រក់ និង​ឃោរឃៅ គឺ​ដោយសារ​តែ​លំនៅឋាន​របស់​ប្រជាជន សាលារៀន​របស់​សិស្ស និង​ទីផ្សារ មន្ទីរពេទ្យ ក៏​ត្រូវ​បាន​រង​ការ​បំផ្លាញ​ដោយ​គ្រាប់​មីស៊ីល​របស់​រុស្ស៊ី​ដែរ។ តាម​សេចក្ដី​រាយការណ៍​របស់​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន អគារ​របស់​ប្រជាជន​មួយ​ចំនួន​ដែល​ត្រូវ​គ្រាប់​កាំភ្លើង​របស់​រុស្ស៊ី បាន​ដួល​រាប​ដល់​ដី។ អ្វី​ដែល​គួរ​ឱ្យ​រន្ធត់...

Latest news