បញ្ញវន្តខ្មែរនៅក្រៅស្រុក អះអាងថា សោកនាដកម្មដ៏ព្រៃផ្សៃនៅថ្ងៃទី៥-៦ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ គឺជារដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមកណ្ដាលទីក្រុងភ្នំពេញដែលលោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកបញ្ជាដោយផ្ទាល់ និងមានការជួយគ្រប់បែបយ៉ាងពីរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តក្រុងហាណូយ ដើម្បីផ្តួលរំលំគូភាគីនយោបាយ និងឈានទៅរកការក្តោបក្តាប់អំណាចទាំងស្រុងនៅកម្ពុជា។
អ្នកវិភាគនយោបាយ សង្គម និងជាអនុប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក គឹម សុខ បានប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា ថា ការបំផ្ទុះឡើងនូវរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ ដោយលោក ហ៊ុន សែន គឺក្នុងចេតនាដើម្បីទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ និងជាការប៉ុនប៉ងរំលាយកម្លាំងទ័ពរាជានិយមរបស់ព្រះអង្គផងដែរ។
លោកអះអាងថា កម្លាំងទ័ពរាជានិយមរាប់រយនាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់ ហើយយកទៅកប់រាក់ៗដើម្បីបំបិទភស្តុតាងដោយដៃទាំងសងខាងរបស់ពួកគេនៅជាប់ចំណងនៅឡើយ។ លើសពីនេះ អ្នកខ្លះត្រូវគេអារក និងខ្លះទៀតត្រូវគេខ្វេះគ្រាប់ភ្នែកទាំងសងខាង ព្រមទាំងមានស្នាមជាំពេញដងខ្លួនដែលបង្ហាញថាត្រូវគេធ្វើទារុណកម្មមុននឹងគេសម្លាប់។
លោក គឹម សុខ បញ្ជាក់ថា អំពើព្រៃផ្សៃអមនុស្សធម៌ ការសម្លាប់យ៉ាងឃោរឃៅ ការធ្វើទារុណកម្មទៅលើឈ្លើយសឹកដែលបានចុះចាញ់ និងគ្មានអាវុធក្នុងដៃទាំងនោះ គឺជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមសុទ្ធសាធ ព្រោះអ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាឲ្យអ្នកក្រោមបង្គាប់ធ្វើ គឺផ្ទុយស្រឡះពីច្បាប់សង្គ្រាមទាំងស្រុង។
កាលពី ២៤ឆ្នាំមុន គឺនៅថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ បានផ្ទុះឡើងនូវព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមពលរដ្ឋខ្មែរដ៏ឃោរឃៅរវាងគណបក្សរាជានិយម គឺគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដែលដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន ដែលបណ្តាលឲ្យពលរដ្ឋខ្មែររាប់រយនាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា បានសរសេរលើគណនី Facebook របស់លោកនៅថ្ងៃទី៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ នេះថា អតីតអ្នកស្នេហាជាតិ អ្នកតស៊ូដេញបរទេសឈ្លានពានចេញពីកម្ពុជាក្នុងទសវត្ស៨០ ជាច្រើនរូបបានរងគ្រោះបាត់បង់ជីវិតដោយសារតែរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមអំណាចរបស់អ្នកនយោបាយទាំងពីរនេះ។
លោកបញ្ជាក់ថា ទង្វើអសីលធម៌របស់អ្នកនយោបាយមិនគោរពតាមឆន្ទៈរបស់ម្ចាស់ឆ្នោត មិនគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ បានធ្វើឲ្យកម្ពុជាបាត់បង់ឯកភាពជាតិសាជាថ្មី។ ដោយសាររដ្ឋប្រហារនេះ បាននាំបញ្ហាដល់កម្ពុជា និងពលរដ្ឋខ្មែរមិនចេះចប់មិនចេះហើយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ហ៊ុន សែន តែងបដិសេធថាវាពុំមែនជាព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែវាជាហេតុការណ៍មួយដើម្បីទប់ទល់សភាពការណ៍ពីកម្លាំងរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចតែប៉ុណ្ណោះ។
ទោះជាបែបនេះក្តី តំណាងពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកខាងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោក ថូម៉ាស ហាំម៉ាប៊ឺក និងនាយកប្រតិបត្តិអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ី លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ពួកគេទៅកាន់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៧ ថា ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា គឺជា “រដ្ឋប្រហារ” ពិតៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ ដែលបានតាមដានព្រឹត្តិការណ៍បង្ហូរឈាមនេះ បានអះអាងថា រដ្ឋប្រហារនេះបានបណ្តាលឲ្យស្លាប់ និងរបួសមនុស្សប្រមាណជាង ២០០នាក់ ក្នុងនោះមានមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដូចជាលោក ចៅ សម្បត្តិ និងលោក ក្រូច យឿម ត្រូវបានគេសម្លាប់ក្រោយពេលពួកគេបានដាក់អាវុធចុះចាញ់ ដោយឡែក លោក ហូ សុខ ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ខណៈលោកកំពុងស្ថិតនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ បានអះអាងថា លោក ហ៊ុន សែន មិនបានគោរពអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ស្តីអំពីច្បាប់សង្គ្រាមនោះឡើយ។ បើផ្អែកតាមអង្គហេតុដែលប្រមូលបានទាក់ទងនឹងការសម្លាប់ឈ្លើយសឹកនៃមន្ត្រីយោធា និងប៉ូលិសរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បង្ហូរឈាមថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា នោះ អាចបញ្ជាក់បានថា លោក ហ៊ុន សែន គឺជាអ្នកត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើឃាតកម្មក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់នេះទាំងស្រុង។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម លើកឡើងថា រដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៥-៦ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ បានជួយឲ្យវៀតណាម អាចអនុវត្តផែនការឈ្លានពានលើប្រទេសកម្ពុជាបានយ៉ាងរលូន ដោយការលើកបន្តុបនាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរូបឲ្យជួយធ្វើរដ្ឋប្រហារធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យសន្ធិសញ្ញា និងកិច្ចព្រមព្រៀងខុសច្បាប់នានារវាងកម្ពុជា-វៀតណាម ដែលបានលួចចុះហត្ថលេខាព្រមព្រៀងគ្នាមុនកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដូចជាការបង្កើតឲ្យមានសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥ ជាដើម អាចមានសុពលភាពឡើងវិញ៕