ក្នុងស្ថានភាពដែលប្រទេសភូមា ជាសមាជិកអាស៊ានបង្កអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ និងធ្វើឱ្យខូចឈ្មោះសមាគមអាស៊ាន ពោលគឺធម្មនុញ្ញអាស៊ានត្រូវបានចាត់ទុកថាជាឧបករណ៍របស់មេដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួនធ្វើជាឈ្នាន់របស់ខ្លួនដើម្បីតោងអំណាច ឬក៏ធ្វើរដ្ឋប្រហារ ក៏ព្រោះតែមិនបារម្ភពីការដាក់ទណ្ឌកម្មដោយអង្គការតំបន់នេះឡើយ។
ជាក់ស្ដែង របបសឹកភូមាដែលបានប្លន់អំណាចពីរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល កាលពីថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ គឺពួកគេមិនមានការព្រួយបារម្ភច្រើនទេ ថានឹងរងទណ្ឌកម្មពីប្រទេសក្នុងសមាគមអាស៊ាន ព្រោះតែមាត្រាមួយនៃធម្មនុញ្ញអាស៊ានបានចែងមិនឱ្យសមាជិកណាមួយចូលលូកលាន់កិច្ចការផ្ទៃក្នុង ឬចូលដោះស្រាយវិបត្តិរបស់ប្រទេសសមាជិកខ្លួនឡើយ។ មាត្រានេះ គឺចែងអំពីគោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនៃប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន (non-interference policy)។ ដោយសារតែគោលនយោបាយនេះហើយ សមាជិកអាស៊ានឯទៀតសឹងតែមិនហ៊ានលូកដៃចូលដោះស្រាយវិបត្តិនៅប្រទេសភូមានោះទេ ខណៈរបបសឹកប្រទេសនេះកាន់តែគឃ្លើនបង្ក្រាបបាញ់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្លួនឯងមិនញញើតឡើយ។
ដោយមើលឃើញបែបនេះ លោក Saifuddin Abdullah រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ី នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២១ តុលា បានទទូចឱ្យសមាគមអាស៊ានដែលលោកថាគួរតែគិតគូរឡើងវិញអំពីគោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិករបស់ខ្លួន។
សារព័ត៌មាន The Straits Times នៅប្រទេសសិង្ហបុរី បានស្រង់សម្ដីលោក Saifuddin Abdullah មកចុះផ្សាយថា លោកបានក្រើនរំឭករួចហើយកាលពីកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន កាលពីថ្ងៃសុក្រ សប្ដាហ៍មុន អំពីមាត្រាដែលចែងអំពីគោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន។
តាមលោករដ្ឋមន្ត្រី គឺមាត្រានេះហើយដែលបង្កឱ្យតំបន់អាស៊ានធ្លាក់ក្នុងអស្ថិរភាព ហើយបើទោះបីជាកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសភូមាក៏ដោយ ប៉ុន្តែវាបានប៉ះពាល់ដល់តំបន់ផងដែរ។ លោកទទូចថា អាស៊ានមិនគួរបន្តប្រើគោលការណ៍នៃគោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែកផ្ទៃក្នុងក្រោមហេតុផលថា ការចូលដោះស្រាយវិបត្តិប្រទេសណាមួយ គឺខុសនឹងធម្មនុញ្ញរបស់អាស៊ាននោះទេ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន កាលពីថ្ងៃទី១៥ តុលា រដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ាន ៩ប្រទេសបានសម្រេចមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាភូមាដែលជាមេរដ្ឋប្រហារ គឺឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង ចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅសប្ដាហ៍នេះឡើយ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសព្រុយណេ ដែលជាប្រធានកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន ឆ្នាំ២០២១ បានលើកឡើងអំពីកង្វះវឌ្ឍនភាពនៅក្នុងយន្តការ ៥ចំណុចឆ្ពោះទៅរកការស្ដារប្រជាធិបតេយ្យនៅប្រទេសភូមាឡើងវិញ ដែលមេដឹកនាំយោធានៃប្រទេសនេះបានយល់ព្រមជាផ្លូវការជាមួយនឹងមេដឹកនាំប្រទេស៩ ទៀតនៅឯកិច្ចប្រជុំកំពូល កាលពីថ្ងៃទី២៤ មេសា កន្លងទៅ។ ដោយមើលឃើញបែបនេះ កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ក៏បានសម្រេចដាក់ពិន័យលើមេដឹកនាំនៃរបបសឹក ដោយបិទមិនឱ្យមានវត្តមាននៅឯកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន ដែលនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៦ ដល់ថ្ងៃទី២៨ តុលា។
លោក Saifuddin Abdullah សង្កត់ន័យថា ពាក្យថាការមិនជ្រៀតជ្រែកនេះហើយបានក្លាយជាលេសមួយធ្វើឱ្យមានអសមត្ថភាពរបស់សមាគម ហើយធ្វើឱ្យអាស៊ានពិបាកក្នុងការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចណាមួយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ក្នុងន័យនេះ លោកទទូចឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរឆ្ពោះទៅរកគោលនយោបាយថ្មីមួយ ដោយសំដៅចូលរួមក្នុងន័យស្ថាបនាដោយមិនត្រូវបណ្ដោយឱ្យប្រទេសជាសមាជិកណាមួយបង្កបញ្ហាដល់តំបន់នោះទេ។ លោកបានភ្ជាប់នឹងព្រឹត្តិការណ៍ជាក់ស្ដែងនៅប្រទេសភូមា ដែលពួកយោធាមិនញញើតនឹងការបាញ់សម្លាប់ជនស៊ីវិលដែលប្រឆាំងនឹងខ្លួននោះទេ។
លោកថា ស្ថានការណ៍ក្នុងប្រទេសភូមា កាន់តែដុនដាបធ្ងន់ធ្ងរហើយនៅពេលនេះ គឺជនស៊ីវិលជាង ១០០០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការបង្ក្រាបបាតុកម្មរបស់ប្រជាជន គឺគិតចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ មកនេះ។
តាមលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ីរូបនេះ អាស៊ានគួរតែពិចារណាឱ្យបានល្អិតល្អន់អំពីគោលនយោបាយមិនជ្រៀតជ្រែករបស់ខ្លួន។ បើតាមអនុសាសន៍របស់លោក គឺអាស៊ានគួរតែទម្លាក់ចោលមាត្រាមួយនេះ ដោយកុំប្រកាន់ទម្លាប់ចាស់គំរឹលបែបនេះ។
ប្រទេសភូមាបានក្លាយជាសមាជិកអាស៊ាន នៅឆ្នាំ១៩៩៧ នៅអំឡុងប្រទេសនេះធ្លាក់ក្នុងរបបសឹកនៅឡើយ ប៉ុន្តែពេលនោះពួកយោធាភូមាបានចាប់ផ្ដើមកែទម្រង់ការដឹកនាំដោយសន្យាជាមួយអាស៊ានធ្វើដំណើរទៅរកការគ្រប់គ្រងបែបស៊ីវិល។ ចាប់ពីពេលនោះមក ឃើញថាពួកយោធាក៏ចេះតែបន្ធូរដៃនៃការរឹតបន្តឹងទៅលើសេរីភាពរបស់ប្រជាជន។ តែសហគមន៍អន្តរជាតិនៅតែបន្តដាក់ទណ្ឌកម្មរហូតដល់មេដឹកនាំយោធាអនុវត្តការកែទម្រង់ជាក់ស្ដែងនៅឆ្នាំ២០១០។ ចាប់ពីពេលនោះមក ក៏សម្រេចឱ្យមានការបោះឆ្នោតមួយ ដែលទីបំផុតជ័យជម្នះបានទៅលើគណបក្សប្រឆាំង គឺគណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិប្រជាធិបតេយ្យ ដឹកនាំដោយអ្នកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ដែលជាជើងឯកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យតំបន់អាស៊ី និងជាជ័យលាភីរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព។ តែបក្សប្រជាធិបតេយ្យនេះកាន់អំណាចបានតែ ៥ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ក៏ត្រូវបានពួកយោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយបញ្ចប់របបប្រជាធិបតេយ្យក្មេងខ្ចីនៅប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយនេះតែម្ដង។
រដ្ឋប្រហារធ្វើឡើងក្រោមលេសថា ការឈ្នះឆ្នោតជាថ្មីម្ដងទៀតរបស់បក្សនេះនៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភា កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ គឺបានមកពីការលួចបន្លំ។ តែអ្នកសង្កេតការណ៍ការបោះឆ្នោតជាតិ និងអន្តរជាតិ បានថ្កោលទោសពួកយោធាដោយចាត់ទុកថាជាល្បិចប្លន់អំណាចតែប៉ុណ្ណោះ៕