កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា របបសឹកភូមា បានដោះលែងអ្នកទោសជិត ៦ពាន់នាក់ដែលក្នុងនោះមានអ្នកទោសមនសិការ អ្នកទោសនយោបាយ រួមនឹងអ្នកទោសជនបរទេសមួយចំនួនផងដែរ។
ប៉ុន្តែទង្វើរបស់របបសឹកភូមា មិនទាន់ត្រូវបានចាត់ទុកថាឆ្លើយតបទៅនឹងគោលការណ៍ប្រាំចំណុចដែលមេដឹកនាំអាស៊ានបានសម្រេចចំពោះមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ នោះទេ។
ក្នុងពេលបើកកិច្ចប្រជុំមេដឹកនាំកំពូលអាស៊ានឋានៈជាប្រមុខរដ្ឋ និងជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលដែលជួបប្រជុំគ្នានៅទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីសប្ដាហ៍កន្លងទៅនោះ គឺរបៀបវារៈអំពីបញ្ហាភូមា ជាចំណុចក្ដៅគគុកជាងសង្គ្រាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ទៅទៀត។
យ៉ាងហោចណាស់ មេដឹកនាំចំនួន ៥ប្រទេសបានបញ្ចេញជំហរប្រហាក់ប្រហែលគ្នាស្នើឱ្យចាត់វិធានការទៅលើរបបសឹកឱ្យបានធ្ងន់ធ្ងរបំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ទោះវិធានការតំបន់ ឬកម្រិតអន្តរជាតិខ្ពស់បំផុតក៏ដោយនោះ។
នៅក្នុងជំនួបនោះ ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី លោក ចូកូ វីដូដូ ដែលឆ្នាំក្រោយនេះនឹងក្លាយជាប្រធានអាស៊ាន បានឡើងថ្លែងនៅចំពោះមុខប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២២ គឺលោក ហ៊ុន សែន។ លោក ចូកូ អះអាងថា របបសឹកភូមាមិនអាចក្លាយជាតំណាងប្រជាជនភូមានៅលើវេទិកាអាស៊ានបាននោះទេ ហើយចាំបាច់ត្រូវរកវិធានការធ្ងន់ធ្ងរដើម្បីចាប់បង្ខំឱ្យមេរដ្ឋប្រហារភូមា ឲ្យទទួលកំហុសចំពោះការបង្កអសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងរំលាយប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅភូមា។
នៅក្នុងនោះមានមេដឹកនាំប្រទេសចំនួន ៤ ទៀតបានបង្ហាញការគាំទ្រលោក ចូកូ វីដូដូ គឺតំណាងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី មេដឹកនាំសិង្ហបុរី មេដឹកនាំហ្វីលីពីន និងមេដឹកនាំនៃប្រទេសប្រ៊ុយណេ ប៉ុន្តែកម្ពុជាដែលឆ្នាំ២០២២ នេះជាប្រធានអាស៊ាន បែរជាជំទាស់ជំហររបស់មេដឹកនាំឥណ្ឌូនេស៊ី ហើយក្នុងនោះមានអតីតមេរដ្ឋប្រហារនៅរាជាណាចក្រថៃ ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា និងមេដឹកនាំឡាវ ក៏ជំទាស់នឹងលោក ចូកូ ផងដែរ។
ប៉ុន្តែអ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ របបសឹកភូមាប្រាកដជាដឹងថា ឥណ្ឌូនេស៊ីមិនមែនដូចកម្ពុជាដែលទុកឱកាសឱ្យរបបសឹកភូមាមានអំនួតនឹងអំណាចឆ្កួតលីលា ដោយសារតែរដ្ឋប្រហារនោះទេ។
អ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា ប្រទេសបួននៃសមាគមអាស៊ានដែលមានផែនការយកសំណុំរឿងភូមា ទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺឥណ្ឌូនេស៊ី ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី។
សំណុំរឿងរបបសឹកនេះ ការពិតវាធ្លាក់ទៅក្នុងការរកដំណោះស្រាយចាត់វិធានការជាច្រើនលើកមកហើយនៅមុនកម្ពុជាធ្វើប្រធានអាស៊ាន គឺនៅឯអង្គការសហប្រជាជាតិ ប៉ុន្តែពុំមានវិធានការណាធ្ងន់ធ្ងរបំផុតដាក់ទៅលើរបបសឹកបាននោះទេ ព្រោះតែប្រទេសចិន និងរុស្ស៊ីបោះឆ្នោតជំទាស់។
ចូលមកដល់ឆ្នាំ២០២៣ ខាងមុខនេះ ឥណ្ឌូនេស៊ីបានប្រកាន់ជំហររួចហើយថា បើអាស៊ានធ្វើមិនបានទៅលើរបបសឹកភូមាទេ គឺអាស៊ានត្រូវតែមូលមតិគ្នារុញរឿងភូមានេះទៅកាន់មហាសន្និបាតជាថ្មីម្ដងទៀត មិនមែនត្រឹមតែវិធានការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចដូចបច្ចុប្បន្ននេះទេ។
នេះជាការបញ្ជាក់របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលធ្លាប់ថ្លែងដូចនេះច្រើនលើកមកហើយនៅឯវេទិកាធំៗក្នុងសមាគមអាស៊ាន។
នៅពេលដែលជំនួបរវាងមេដឹកនាំអាស៊ាន និងមេដឹកនាំអាមេរិកប្រព្រឹត្តទៅកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា របៀបវារៈអំពីប្រទេសភូមា ក៏ត្រូវបានអាមេរិកលើកមកពិភាក្សាផងដែរ។
លោក ចូ បៃដិន ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកបានថ្លែងថា អាស៊ានមិនត្រូវទុកឱកាសឱ្យរបបសឹកភូមា បន្តកាប់សម្លាប់ប្រជាជនភូមាជារៀងរាល់ថ្ងៃទៀតនោះទេ។ លោក បៃដិន ទទូចថា អាស៊ានត្រូវតែរួមសហការជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ធ្វើយ៉ាងណារុញឱ្យមានការផ្ទេរអំណាច គឺដកអំណាចពីរបបសឹកទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
នៅក្នុងវេទិកាអាស៊ានជាមួយនឹងប្រទេសនៃមេដឹកនាំសហភាពអឺរ៉ុប ក៏ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសហភាពអឺរ៉ុបព្យាយាមលើកឡើងអំពីប្រទេសភូមាផងដែរ គឺមិនខុសនឹងលោក បៃដិន នោះទេ។
ដូចនេះ ការដែលភូមាដោះលែងអ្នកទោសជិត ៦ពាន់នាក់ដែលមើលទៅក៏មានអ្នកទោសមនសិការ និងនយោបាយផងដែរនោះ ទំនងពួកយោធាដឹងខ្លួនឯងថា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ ប្រធានអាស៊ានមិនមែនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះទេ ដែលត្រូវអ្នកវិភាគចាត់ទុកថាជាអ្នកសម្របសម្រួលស្ថានការណ៍ឱ្យរបបសឹកភូមារកមធ្យោបាយអូសពេលវេលាដើម្បីកាន់អំណាចទៅមុខទៀត។
របបសឹកភូមាច្បាស់ណាស់ដឹងថា ឥណ្ឌូនេស៊ីជាប្រទេសដែលមានឥទ្ធិពលជាងគេក្នុងសមាគមអាស៊ាន ជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំជាងគេ ហើយមិនក្លែងក្លាយ។ ដូច្នេះ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនិយាយទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងៗទៀត គឺប្រទេសទាំងនោះអាចនឹងយកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តតាមសំណូមពរ ឬក៏ការជំរុញឱ្យមានដំណោះស្រាយចំពោះវិបត្តិនៅភូមា។ ក្នុងន័យនេះ កម្ពុជាជិតមួយឆ្នាំមកនេះ រយីករយាកមិនបានធ្វើអ្វីលើប្រទេសភូមាឱ្យមានលទ្ធផលជាដុំកំភួននោះទេ ហើយគោលការណ៍ប្រាំចំណុចដែលមេរដ្ឋប្រហារ មីន អ៊ុងឡាំង ចុះហត្ថលេខានៅចំពោះមុខមេដឹកនាំអាស៊ាននៅទីក្រុងចាកាតា កាលពីខែមេសា ក្នុងនោះគ្មានចំណុចណាមួយដែលក្លាយជាលទ្ធផលធ្វើឱ្យធូរស្រាលវិបត្តិនយោបាយនៅភូមានោះទេ ជាពិសេសការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់ក៏មិនអាចធ្វើទៅបានដែរ។
បន្ថែមលើនេះ អ្នកនយោបាយល្បីៗមិនទាន់ដោះលែងនោះទេក្នុងនោះរួមមាន ទាំងអ្នកស្រី អ៊ុងសាន ស៊ូជី ប្រធានាធិបតី មីន ម្យីន និងអ្នកតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសម្ព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យរាប់រយនាក់នៅបន្តឃុំខ្លួននៅឡើយ។
នៅខណៈដែលភូមាចាប់អ្នកប្រឆាំងនៃរបបរបស់ខ្លួនជាង ១ម៉ឺន ៦ពាន់នាក់ដាក់ឃុំនៅឡើយនោះ របបសឹកនេះបានសម្លាប់អ្នកប្រឆាំងរបស់ខ្លួនកើនដល់ទៅជាង ២៤០០នាក់ទៅហើយ។ ក្នុងចំណោមអ្នកទោសជិត ៦ពាន់នាក់នេះ គឺតួលេខដែលបញ្ជាក់ថាអ្នកទោសមនសិការ និងនយោបាយត្រូវដោះលែងនោះ គឺមានចំនួនតិចតួចបំផុត។
ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេ សិង្ហបុរី គេពុំបានឃើញចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ស្វាគមន៍របបសឹកដែលដោះលែងអ្នកទោសដូចនេះទេ លើកលែងតែប្រទេសកម្ពុជា គឺរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ប្រាក់ សុខុន ជាប្រេសិតរបស់កម្ពុជាឆ្នាំ២០២២ បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ក្នុងនាមប្រធានអាស៊ានអបអរសាទររបបសឹកដោះលែងអ្នកទោស ប៉ុន្តែសំណួរសួរថា តើមានអ្នកទោសនយោបាយប៉ុន្មាននាក់ក្នុងចំណោមអ្នកទោសជិត ៦ពាន់នាក់ដែលត្រូវបានដោះលែងកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា នោះ៕