អគ្គមេបញ្ជាការកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ លោក ទៀ បាញ់ អះអាងថា ការធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសរវាងកម្ពុជា-ចិននៅពេលនេះ គឺជាសញ្ញាមួយបង្ហាញទៅកាន់ពិភពលោកកាន់តែច្បាស់ថា មិត្តភាពដែកថែបរវាងកម្ពុជា-ចិន មិនអាចបរទេសណាបំបែកបានឡើយ ក្នុងនោះលោក ទៀ បាញ់ ព្រមានថា កម្ពុជានឹងបដិសេធដាច់ខាតនូវការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជាពីបរទេសនានា។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ បាញ់ លើកឡើងក្នុងពិធីបិទបញ្ចប់សមយុទ្ធនាគមាសកម្ពុជា-ចិន នៅថ្ងៃទី៥ ខែមេសា នេះថា ការធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសរួមគ្នាក្នុងឆ្នាំ២០២៣ នេះ បានបង្ហាញដល់ពិភពលោកកាន់តែច្បាស់ថា មិត្តដែកថែបកម្ពុជា-ចិន គឺកាន់តែរឹងមាំមិនអាចបំបែកបានឡើយ ហើយនឹងបន្តរីកចម្រើនកាន់តែខ្លាំងក្លាថែមទៀតទៅថ្ងៃមុខ។
លោក ទៀ បាញ់ អះអាងថា ស្ថិតក្នុងបរិបទពិភពលោកកំពុងមានបញ្ហាប្រឈម និងមានការផ្លាស់ប្ដូរ បែរជាកម្ពុជា-ចិនអាចធ្វើសមយុទ្ធជាមួយគ្នាបាន នោះគឺបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា មិត្តភាពដែកថែបកម្ពុជា-ចិនមានភាពស្អិតល្មួតកាន់តែខ្លាំង និងរឹងមាំ ដែលនឹងបម្រើផលប្រយោជន៍សម្រាប់កងទ័ព និងប្រទេសទាំងពីរកាន់តែស៊ីជម្រៅ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយថែមទៀត។
អគ្គមេបញ្ជាការកងយោធពលខេមរភូមិន្ទកម្ពុជារូបនេះបញ្ជាក់ថា សមិទ្ធផលនៃការធ្វើសមយុទ្ធនាគមាសកម្ពុជា-ចិន នឹងធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរកាន់តែវិវឌ្ឍទៅរកភាពកាន់តែប្រសើរឡើង ដែលរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរបន្តអនុវត្តតាមទស្សនៈរួមគ្នាក្នុងការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យយោធាកាន់តែស៊ីជម្រៅទៅថ្ងៃអនាគត។
សមយុទ្ធនាគមាសរវាងកម្ពុជា-ចិន បានដំណើរការរយៈពេល ២០ថ្ងៃនៅមជ្ឈមណ្ឌលហ្វឹកហ្វឺនកងរាជអាវុធហត្ថភ្នំជុំសែនរីករាយ ស្ថិតក្នុងភូមិច្រកកូវ ឃុំពាម ស្រុកសាមគ្គីមានជ័យ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដែលមានកម្លាំងចូលរួមចំនួន ២៨៣១នាក់ ក្នុងនោះកងយោធពលខេមរភូមិន្ទមានចំនួន ២៧៧៤នាក់ និងកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិនមានចំនួន ២៥៧នាក់ផងដែរ។
សមយុទ្ធយោធានាគមាសរវាងកម្ពុជា-ចិន បានចាប់ផ្តើមជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ខណៈសមយុទ្ធយោធាដែលមានឈ្មោះថា «ឆ្មាំអង្គរ» ដែលកម្ពុជាតែងធ្វើជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិករៀងរាល់ចុងឆ្នាំ ត្រូវបានផ្អាកចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧ មក។
ការធ្វើសមយុទ្ធយោធាសហរដ្ឋអាមេរិក និងកម្ពុជា មិនត្រឹមតែផ្អាកទេ តែបានប្រែទៅជាភាពរកាំរកូសនឹងគ្នាថែមទៀត បន្ទាប់ពីកម្ពុជាសម្រេចវាយកម្ទេចអគារដែលជាជំនួយរបស់អាមេរិកនៅមូលដ្ឋានជើងទឹករាម កាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅ ដោយជំនួសមកវិញនូវអគារក្រោមជំនួយរបស់ចិន ដែលកំពុងសាងសង់សព្វថ្ងៃនេះ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ កាលពីដើមខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ មន្ទីរបញ្ចកោណ (Pentagon) យោធាអាមេរិក បានសម្ដែងក្ដីបារម្ភពីរបាយការណ៍ដែលកម្ពុជាវាយកម្ទេចអគារដែលជាជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកយ៉ាងខ្លាំង ហើយក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់មន្ទីរបញ្ចកោណ (Pentagon) យោធាអាមេរិក បញ្ជាក់ថា ការកម្ទេចអគារដែលជាជំនួយរបស់អាមេរិកនេះ អាចជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគម្រោងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទទួលយកវត្តមានយោធាចិនផងដែរ។
កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា បានអះអាងថា កម្ពុជានឹងផ្អាកធ្វើសមយុទ្ធយោធាឆ្មាំអង្គរជាមួយអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០១៧ និងឆ្នាំ២០១៨ ក្រោមហេតុផលថា កម្ពុជាមមាញឹកក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងការប្រើប្រាស់ និងជួញដូរគ្រឿងញៀន និងការត្រៀមការពារដំណើរការរៀបចំបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ និងបោះឆ្នោតជាតិផងដែរ ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីពេលនោះមក កម្ពុជាបានជំនួសមកវិញនូវការធ្វើសមយុទ្ធយោធានាគមាសជាមួយនឹងចិនទៅវិញ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ មេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោកកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត និងមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោកចិន លោក លីវ ចេនលី (Liu Zhen Li) បានចុះហត្ថលេខារួមគ្នាលើអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់ស្ដីពី «កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកងទ័ពជើងគោកនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងកងទ័ពជើងគោកចិន» ថែមទៀត។
ស្របពេលដែលកម្ពុជាបន្តរឹតចំណងមិត្តដែកថែបជាមួយចិនកាន់តែខ្លាំង គេក៏រកឃើញដែរថា កម្ពុជាបានលួចលាក់ពន្យារទិដ្ឋាការកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន ជិត ៥០នាក់ឱ្យស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារយៈពេល ១២ខែបន្តទៀតដោយឥតគិតថ្លៃកាលពីចុងឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅ ដែលជាមូលហេតុធ្វើឱ្យមានការសង្ស័យពីវត្តមានកងទ័ពចិន នៅកំពង់ផែរាមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗនៅពេលនេះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៣ មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា មិនមានវត្តមានកងទ័ពចិននៅកំពង់ផែរាមនោះទេ ហើយអ្នកដែលលើកឡើងបែបនេះ ដោយសារតែពួកគេមានចេតនារករឿងលោកប៉ុណ្ណោះ។
បែបនេះក្តី អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍កម្ពុជា លោក សុខ សុគន្ធ ធ្លាប់បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីពេលកន្លងទៅថា វិស័យយោធារបស់ប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ ទំនងជាបានផ្សារភ្ជាប់គ្រប់ផ្នែកនៃកងទ័ពទាំងអស់ជាមួយចិនរួចទៅហើយ ក្រោយពីកម្ពុជាចុះអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់ស្ដីពី «កិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកងទ័ពជើងគោកនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ និងកងទ័ពជើងគោកចិន កាលពីដើមខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ កន្លងទៅនោះ។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០២០ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិអាមេរិក លោក ម៉ាក អេស្ពើរ បានលើកឡើងក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមួយដែលរៀបចំដោយវិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រថា កម្ពុជាមិនត្រូវនៅក្រោមឥទ្ធិពលចិន ដែលនឹងនាំឲ្យបាត់អធិបតេយ្យជាតិ និងឯករាជភាពរបស់ខ្លួននោះទេ៕