ក្នុងរយៈប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អាមេរិកមានសកម្មភាពជាខ្លាំង ជាពិសេសលើវិស័យសន្តិសុខ ដោយអាមេរិកតែងតែស្នើសុំសមាគមអាស៊ានធ្វើសមយុទ្ធទ័ពជើងទឹកជាមួយនឹងកងទ័ពអាមេរិក។ តែជាមួយគ្នានេះ មហាយក្សចិនក៏ត្រូវបានមើលឃើញថាបានបង្កើនសកម្មភាពយោធា និងឥទ្ធិពលមកលើសមាគមនេះយ៉ាងខ្លាំងផងដែរ។
មហាអំណាចពីរនេះកំពុងប្រជែងគ្នាជាខ្លាំងដណ្ដើមឥទ្ធិពលភូមិសាស្ត្រនយោបាយក្នុងតំបន់អាស៊ាន។ ចិនវាយលុកទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងវិស័យយោធា។ ចំណែកអាមេរិកវាយលុកខ្លាំងលើកិច្ចការសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ និងយោធា។
គោលនយោបាយខ្សែក្រវាត់មួយផ្លូវមួយរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិន ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកចាត់ទុកជាអន្ទាក់បំណុល គឺប្រទេសចិនកំពុងប្រើប្រាស់ជាផែនការមួយទាញប្រទេសក្រីក្រស្រេកឃ្លានប្រាក់កម្ចីពីចិន ចូលក្នុងល្បែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយពង្រីកមាឌរបស់ចិន។
ចិនពង្រីកមាឌរបស់ខ្លួនតាមរយៈការប្រាក់កម្ចីពាន់លានដុល្លារ ជាមួយនឹងការទាញបានមកវិញនូវធនធានធម្មជាតិរបស់ប្រទេសនោះ ហើយបើពុំនោះទេ ត្រូវបានចិនបង្ខំឱ្យសងប្រាក់កម្ចី ហើយបើសងមិនទាន់ពេលវេលា គឺត្រូវទទួលយកផែនការមួយរបស់ចិន គឺការស្ថាបនាមូលដ្ឋានកងទ័ពសម្រាប់កងទ័ពចិន។
ករណីនេះមានរួចហើយនៅប្រទេសមួយក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក គឺប្រទេស Djibouti។ ប្រទេសនេះបានកំពុងធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់បំណុលចិនពាន់លានដុល្លារ។ នៅអាស៊ីខាងត្បូង គឺប្រទេសស្រីលង្កា ត្រូវចិនរឹបអូសសំណង់កំពង់ផែសមុទ្ររបស់ប្រទេស ព្រោះតែបង្វិលប្រាក់សងចិនមិនរួច។ ចំណែកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ពុំទាន់ដល់កម្រិតធ្ងន់ធ្ងរដូចនេះទេ ប៉ុន្តែក៏កំពុងធ្លាក់ក្នុងបំណុលចិនធ្ងន់ធ្ងរទៅហើយ។ ប្រទេសទាំងនោះគេអាចរាប់បានដូចជាប្រទេសភូមា ឡាវ កម្ពុជា និងហ្វីលីពីន។
ក្នុងប្រទេស៤ នេះ គឺកម្ពុជា ត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិក បារម្ភខ្លាំងជាងគេ។ ព្រោះតែបារម្ភនេះហើយ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកទាំងក្នុងរដ្ឋការរបស់ប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ និងមកដល់រដ្ឋការលោក ចូ បៃដិន គឺក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននៅតែបារម្ភពីការផុងខ្លួនលង់ក្នុងបំណុលរបស់ចិន ហើយអនុញ្ញាតឱ្យចិនបង្កើតមូលដ្ឋានកងទ័ពលើទឹកដីនៃរាជាណាចក្រមួយនេះជាការទូទាត់បំណុល។
ប៉ុន្តែកម្ពុជា សច្ចាថានឹងគ្មានវត្តមានទ័ពចិននៅលើទឹកដីកម្ពុជាឡើយ។ យ៉ាងណា អាមេរិកប្រហែលនៅតែមិនទុកចិត្តការអះអាងរបស់កម្ពុជា ហើយក៏បញ្ជូនមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ខ្លួនមកកម្ពុជា ដើម្បីសាកសួរផ្ទាល់ពីមេដឹកនាំកម្ពុជា។ ជាក់ស្ដែងកាលពីថ្ងៃទី១ ខែមិថុនា សេតវិមានបានបញ្ជូនអ្នកស្រី វ៉េនឌី ស៊ែរមែន អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឱ្យមកកម្ពុជា ដោយអ្នកស្រីបានជួបនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ហើយផ្ដើមសង្ស័យថា តើមូលដ្ឋានទ័ពរាមនៅខេត្តព្រះសីហនុ អនាគតនឹងក្លាយជាមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ចិនដែរឬទេ។
សម្រាប់អាមេរិក បានសង្កត់ធ្ងន់ដោយទទូចឱ្យកម្ពុជាប្រកាន់ឱ្យបាននូវគោលការណ៍ឯករាជ្យ និងមិនលម្អៀងឥទ្ធិពលនយោបាយទៅលើប្រទេសចិន។ អនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក រូបនេះបានសម្ដែងកង្វល់ថា សកម្មភាពយោធារបស់ចិននៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ហើយជាការគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខតំបន់ និងប៉ះពាល់អវិជ្ជមាននៃទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-អាមេរិក។ អ្នកស្រីនៅតែទទូចឱ្យកម្ពុជាប្រកាន់ឱ្យបាននូវគោលនយោបាយការបរទេសដោយឈរលើគោលការណ៍ឯករាជ្យ។
តែនៅពេលជាមួយគ្នានេះ គឺបន្ទាប់ពីអ្នកស្រីអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកបានបិទបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ស្រាប់តែប្រទេសចិនបានចេញមុខភ្លាមៗការពារសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីជាមួយនឹងកម្ពុជា។
តាមរយៈអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន វ៉ាង វិនប៊ីន គឺប្រទេសចិននិងកម្ពុជានៅពេលនេះមានទំនាក់ទំនងល្អនឹងគ្នាជាយូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលអ្នកនាំពាក្យរូបនេះចាត់ទុកថាជាចំណងមិត្តភាពប្រពៃណី និងជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ។ បើតាមអ្នកនាំពាក្យប្រទេសចិនរូបនេះ គឺភាគីទាំងពីរកម្ពុជា-ចិន បានបន្តសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីនេះប្រកបដោយសមិទ្ធផលជាច្រើនដែលនាំមកនូវផលប្រយោជន៍ជាក់ស្ដែងដល់ប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ដោយបានចូលរួមចំណែកកសាងសន្តិភាព និងស្ថិរភាពតំបន់។
ប៉ុន្តែអ្នកនាំពាក្យសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលចិនរូបនេះមិនបានលើកឡើងចំៗចំពោះអាមេរិកដែលសង្ស័យថា មូលដ្ឋានទ័ពរាមនៅខេត្តព្រះសីហនុ អាចនឹងក្លាយជាមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ប្រទេសចិននោះទេ។ តែយ៉ាងណា សម្រាប់ភាគីកម្ពុជាក៏បានច្រានចោលដាច់ណាត់ទាំងស្រុង។
កម្ពុជាបញ្ជាក់ថា ការស្ថាបនាមូលដ្ឋានទ័ពរាមឡើងវិញនេះ ទោះបីជាជំនួយរបស់ចិនរាប់រយលានដុល្លារក៏ដោយ ក៏ពុំអាចមានវត្តមានកងទ័ពចិននៅទីនោះដែរ ហើយថាកម្ពុជាប្រកាន់ភ្ជាប់នូវគោលការណ៍អព្យាក្រឹត្យ គឺមិនទទួលយកកងទ័ពបរទេសណាមួយនៅលើទឹកដីកម្ពុជាដាច់ខាត ព្រោះវាផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
សម្រាប់លោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា បានថ្លែងថា កម្ពុជាត្រូវការអភិវឌ្ឍមូលដ្ឋានទ័ពរាមឱ្យក្លាយជាទីតាំងមួយទំនើប និងមានវិសាលភាពធំ រួមមានផែសម្រាប់នាវាធំៗចុះចតបានក្នុងទឹកជ្រៅ មានរោងជាងធំទូលាយសម្រាប់ជួសជុលនាវា។ លោកថា ការងារទាំងនេះគឺកម្ពុជាត្រូវការថវិកាច្រើនរាប់រយលានដុល្លារដើម្បីស្ថាបនា និងជួសជុលតំបន់នោះ។
បើតាមលោក ទៀ បាញ់ ចិនជួយកម្ពុជាឥតមានសំណងអ្វីនោះទេ។ លោក ទៀ បាញ់ បានបដិសេធដាច់ខាតថា មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកនៅរាមនោះថាដើម្បីផ្ដល់ឱ្យចិនធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះ គឺពុំពិតឡើយ។
តែលោកនៅតែបញ្ជាក់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាចែងច្បាស់ណាស់ថា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជារក្សាសិទ្ធិក្នុងការទទួលយកជំនួយបរទេស គឺដូចជាអាវុធ គ្រាប់រំសេវ ការហាត់ហ្វឹកហ្វឺន និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត គឺដើម្បីការពារមាតុភូមិសណ្ដាប់ធ្នាប់របស់ប្រទេសតែប៉ុណ្ណោះ។ ប្រសាសន៍របស់ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ទៀ បាញ់ បានបញ្ជាក់ដូចនេះក្នុងវីដេអូឃ្លីបមួយដែលបានផ្សព្វផ្សាយដោយសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកមួយដែលជាសារព័ត៌មានស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាល។
បើតាមលោក ទៀ បាញ់ គឺកម្ពុជាគ្មានកំហុសទេ តែបើមានគឺកំហុសត្រង់គេថាវាស្ថិតក្នុងភូមិសាស្ត្រនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។
បែបណាក៏ដោយ លោក ទៀ បាញ់ នៅតែអះអាងថា នៅថ្ងៃណាមួយនឹងអនុញ្ញាតឱ្យសេនានុព័ន្ធយោធាអាមេរិកទៅពិនិត្យជាក់ស្ដែងដល់ទីតាំងនោះ។ តែអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកអ្នកស្រី Wendy Sherman បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភជាខ្លាំងចំពោះការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម គឺអាចអនុញ្ញាតឱ្យយោធាចិន មានវត្តមាននៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រី វ៉ែនឌី បានមកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាត្រូវបានមើលឃើញថាដើម្បីស្វែងយល់អំពីឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅកម្ពុជា។
កាលពីឆ្នាំ២០១៩ សហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងថា អាមេរិកទទួលបានព័ត៌មានច្បាស់ការណ៍ថា កម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ជាមួយប្រទេសចិន ក្នុងការបើកឱ្យមានមូលដ្ឋានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជា គឺនៅពេលនោះ កម្ពុជាបញ្ជាក់ច្បាស់ដោយប្ដេជ្ញាចិត្តម៉ឺងម៉ាត់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែរក្សា និងការពារឯករាជភាពអព្យាក្រឹត្យរបស់ខ្លួនទាំងគោលនយោបាយផ្ទៃក្នុងប្រទេស និងកិច្ចការបរទេស។
នេះបើយោងតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃពុធសប្ដាហ៍មុន ក្រោយពេលអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកមកកម្ពុជារយៈពេលមួយថ្ងៃ។
ទំនងមិនមែនមានតែអាមេរិកនោះទេព្រួយបារម្ភអំពីវត្តមានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជាក្នុងពេលអនាគត គឺប្រទេសវៀតណាម ដែលធ្លាប់បន្តុបលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យឡើងកាន់អំណាចមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ ក៏សម្ដែងការព្រួយបារម្ភដែរ។ វៀតណាម និងចិន គឺជាសត្រូវប្រវត្តិសាស្ត្រនឹងគ្នា។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ២០១៩ ក៏ធ្លាប់បានបញ្ជាក់នៅចំពោះមុខនាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម ង្វៀន ស៊ូហ្វុក ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាហាមដាច់ខាតដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានវត្តមានកងទ័ពបរទេសនៅលើទឹកដីកម្ពុជាឡើយ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាថ្លែងដូចនេះ គឺធ្វើឡើងដោយសារតែមានការលើកឡើងរបស់មេដឹកនាំវៀតណាម។
ប៉ុន្តែមានសារមួយបានលើកឡើងថា វៀតណាមលើកឡើងដូចនេះក៏ព្រោះតែវៀតណាម និងចិន នៅតែមានជម្លោះដែនទឹកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយវៀតណាមតែងតែភ័យខ្លាចចិនពង្រីកសក្ដានុពលកងទ័ពនៅក្នុងតំបន់។
វៀតណាមត្បិតត្រូវបានមើលឃើញថាមានឥទ្ធិពលលើកម្ពុជាក៏ដោយ តែវៀតណាមនៅតែបារម្ភអំពីឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅកម្ពុជា។ វៀតណាមត្បិតត្រូវបានមើលឃើញថាជាអ្នកមានគុណលើបក្សកាន់អំណាចនៅកម្ពុជា ក៏ពិតមែន តែចុងក្រោយនេះវៀតណាមកំពុងតែតាមដានកម្ពុជាយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ ដោយវៀតណាមបារម្ភពីការបាត់បង់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនលើទឹកដីកម្ពុជាដោយជំនួសមកវិញដោយឥទ្ធិពលចិន។
មិនថាតែប្រទេសវៀតណាមទេដែលសម្ដែងការព្រួយបារម្ភអំពីវត្តមានរបស់កងទ័ពចិន ដែលសង្ស័យថាអនាគតមាននៅលើទឹកដីកម្ពុជា សូម្បីប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ានក៏ធ្លាប់បង្ហាញការព្រួយបារម្ភផងដែរ គឺក្នុងនោះមានប្រទេសសិង្ហបុរី និងប្រទេសម៉ាឡេស៊ីជាដើម។
តាមគោលការណ៍អាស៊ាន គឺមិនអាចជ្រៀតជ្រែកផ្ទៃក្នុងប្រទេសណាមួយនោះទេ។ តែសមាគមនេះអាចស្វែងរកសេចក្ដីសម្រេចក្នុងសំឡេងភាគច្រើន គឺអាចព្យួរ ឬដកហូតសមាជិកភាពរបស់ប្រទេសនោះ បើប្រទេសនោះប្រព្រឹត្តផ្ទុយ ឬរំលោភធ្ងន់ធ្ងរធម្មនុញ្ញអាស៊ាន៕