រដ្ឋបាលដែនដីស្វ័យក្រុងហុងកុង កាលពីថ្ងៃទី១៩ ធ្នូ បានរៀបចំការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាដែនដីនេះ ឬគេហៅថាការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញតិរបស់ដែនដីអតីតអាណានិគមអង់គ្លេស។ តែការបោះឆ្នោតនេះ ជាលើកដំបូងបន្ទាប់ពីដែនដីប្រជាធិបតេយ្យសេរីមួយនេះធ្លាក់ក្រោមច្បាប់សន្តិសុខ ដែលសភាបក្សកុម្មុយនីស្តចិន នៅក្រុងប៉េកាំង បានអនុម័តឱ្យរដ្ឋបាលហុងកុង អនុវត្តទៅលើសណ្ដាប់ធ្នាប់រៀបរយ ដោយរាប់ទាំងការបិទសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ពលរដ្ឋនៃដែនដីនេះទៀតផង។
មានន័យថា ការបោះឆ្នោតសភាលើកនេះពុំមានភាពសេរីទៀតនោះទេ ព្រោះប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតចង្អៀត ខណៈបេក្ខជនឯករាជ្យត្រូវបានក្រុងប៉េកាំង ឲ្យមានតិចបំផុត បើធៀបនឹងអាណត្តិមុនៗ ហើយបែរជាដំឡើងបេក្ខជនដែលជាប្រតិភូរបស់បក្សកុម្មុយនីស្តមានចំនួនលើសលប់។
តាមទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters អ្វីដែលគេថាជាប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតមួយដែលទម្លាក់ចុះដោយទីក្រុងប៉េកាំង គឺចំនួនអ្នកចេញទៅបោះឆ្នោតតិចបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រហុងកុង មិនដល់ ៣០% ឡើយ ហើយជ័យជម្នះវិញបានទៅលើគណបក្សដែលគាំទ្រក្រុងប៉េកាំង។
នេះជាលើកទីមួយហើយដែលអត្រាអ្នកចូលរួមបោះឆ្នោតនៅហុងកុង មានកម្រិតតិចតួចដូចនេះចាប់តាំងពីដែនដីនេះធ្លាក់ក្រោមក្រុងប៉េកាំង បន្ទាប់ពីប្រទេសអង់គ្លេស ប្រគល់ដែនដីនេះទៅឱ្យចិនប៉េកាំង គ្រប់គ្រងដោយស្ថិតក្នុងលក្ខន្តិកៈរដ្ឋបាលស្វយ័ត គឺជាដែនដីប្រជាធិបតេយ្យ។
អ្នកសង្កេតការណ៍ និងអ្នកជំនាញខាងកិច្ចការបោះឆ្នោតនៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ បង្ហាញការហួសចិត្តដែលក្រុងប៉េកាំង ទម្លាក់គោលនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយទៅឱ្យប្រជាជនហុងកុង ដែលមិនអាចទទួលយកបាននោះទេ ព្រោះតែពលរដ្ឋធ្លាប់ចេញទៅបោះឆ្នោតមានជាង ៧០% បែរជាមានមិនដល់ ៣០% ដែលចេញទៅបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី១៩ ធ្នូ។
ក្រុមប្រជាធិបតេយ្យបានបរិហាររិះគន់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតថ្មីនេះ ស្របពេលដែលអ្នកនយោបាយលម្អៀងប្រជាធិបតេយ្យទាំងអស់នៅហុងកុង ត្រូវរារាំងមិនឲ្យឈរឈ្មោះ ហើយអ្នកខ្លះបានសម្រេចចិត្តដកខ្លួនមិនចូលរួមការបោះឆ្នោត និងមេដឹកនាំគណបក្សខ្លះដូចជាក្រុមលោក Joshua Wong ក៏បានភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេស។
យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់បណ្ដាញសារព័ត៌មានហុងកុង ក្នុងចំណោមបេក្ខជនឈរឈ្មោះសរុបទាំងអស់ ១៥៣នាក់ គឺមានប្រមាណតែ ១០នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលគេជឿថាជាមនុស្សឯករាជ្យ ហើយក្រៅពីនោះ គឺសុទ្ធតែជាមនុស្សស្និទ្ធនឹងគណបក្សកុម្មុយនីស្តទាំងអស់។
ក្រៅពីមជ្ឈដ្ឋានក្នុងដែនដីហុងកុងផ្ទាល់ មានសហគមន៍អន្តរជាតិបានថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបោះឆ្នោតដែលមិនប្រព្រឹត្តទៅតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យនៅដែនដីមួយនេះ គឺទាំងអាមេរិក អង់គ្លេស ក្រុមប្រទេស G-7 សហភាពអឺរ៉ុប បានសម្ដែងការខឹងសម្បាចំពោះការកម្ចាត់គូប្រកួតនយោបាយមកពីក្រុមប្រឆាំង ព្រមទាំងការកាត់បន្ថយអាសនៈ ហើយធ្វើឱ្យខូចទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យដែលនៅសល់តែមួយក្នុងដែនដីអតីតអាណានិគមអង់គ្លេសនេះ។
ចិនប៉េកាំងបានបង្ក្រាបយ៉ាងខ្លាំងទៅលើអតីតដែនដីក្រោមអាណានិគមនេះ ដោយចាប់ខ្លួនបាតុកររាប់រយនាក់កាលពីមុនការផ្ទុះជំងឺកូវីដ ពីទីក្រុងវូហាន់ ប្រទេសចិន។ បាតុកម្មរបស់ប្រជាជនហុងកុង គឺប្រឆាំងទីក្រុងប៉េកាំង ដែលធ្វើច្បាប់ចាប់បញ្ជូនខ្លួនជនសង្ស័យទៅកាត់ទោសនៅក្រុងប៉េកាំង។
ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស G-7 នៃប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ បានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការលុបបំបាត់សារធាតុប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតរបស់ហុងកុង ដែលជាជម្រើសរបស់ប្រជាជន។ ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីអះអាងថា ដំណើរការបោះឆ្នោតថ្មី គឺជាការដាក់កម្រិតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើការជ្រើសរើសបេក្ខជននៅលើសន្លឹកឆ្នោត ដោយបានធ្វើឱ្យខូចដល់កម្រិតស្វ័យភាពខ្ពស់របស់ហុងកុង ក្រោមគោលការណ៍ប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ ដែលក្រុងប៉េកាំង បានយល់ព្រមទទួលយកគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសនៅឆ្នាំ១៩៩៧។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកាណាដា បារាំង អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី ជប៉ុន អង់គ្លេស និងអាមេរិក បានអំពាវនាវឱ្យចិន ស្ដារទំនុកចិត្តលើស្ថាប័ននយោបាយរបស់ហុងកុង និងបញ្ចប់ប្រព័ន្ធបែបនេះដោយមិនមានការធានាចំពោះអ្នកដែលលើកកម្ពស់តម្លៃប្រជាធិបតេយ្យ និងការការពារសិទ្ធិ និងសេរីភាព។
ប្រធានគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហភាពអឺរ៉ុប លោក Josep Borrell បាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា ការបោះឆ្នោតបែបនេះគឺជាវិធានការមួយទៀតក្នុងការរុះរើប្រទេសមួយគោលការណ៍ប្រព័ន្ធពីរ ដែលលោកថាជាការវាយសំពងទៅលើឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន។ លោកបានអំពាវនាវឱ្យមានកម្រិតខ្ពស់នៃស្វ័យភាព ក៏ដូចជាការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋនៅក្នុងទីក្រុងហុងកុង ដោយមិនត្រូវយកច្បាប់របស់ក្រុងប៉េកាំង ដែលច្បាប់កុម្មុយនីស្តមកបោកបញ្ឆោតប្រជាជនហុងកុងនោះទេ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយ ធ្វើឡើងដោយចក្រភពអង់គ្លេស សហរដ្ឋអាមេរិក កាណាដា អូស្ត្រាលី និងនូវែលហ្សេឡង់ បានស្ដីបន្ទោសប្រព័ន្ធថ្មីនេះ ដោយនិយាយថា ការផ្លាស់ប្ដូរប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យ ហើយទៅរកប្រព័ន្ធចង្អៀតគ្មានតម្លាភាព គ្មានភាពសេរី គឺជាការបោះឆ្នោតមួយសំដៅបំផ្លាញឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន។ សម្ពន្ធមិត្តលោកខាងលិចទាំងប្រាំនេះ បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះឥទ្ធិពលដ៏ត្រជាក់នៃច្បាប់សន្តិសុខរបស់ក្រុងប៉េកាំង និងការរឹតត្បិតកាន់តែខ្លាំងឡើងលើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពនៃការជួបប្រជុំនៅទូទាំងដែនដីហុងកុង។
យ៉ាងណា អ្នកស្រី ខារី ឡាំ ដែលជាប្រធានគណៈអភិបាលរដ្ឋបាលក្រុងហុងកុង បាននិយាយការពារខ្លួនថា ទោះជាចំនួនតិចតួចចេញទៅបោះឆ្នោតដូចនេះ គឺប្រហែលមកពីបញ្ហាអាកាសធាតុ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីសាទរដល់អ្នកឈ្នះ ហើយថាប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតថ្មីរបស់ហុងកុង កំពុងចាប់មានដំណើរការល្អតាមគំរូប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ។
អ្នកស្រីចាត់ទុកថា ហុងកុងមិនចម្លងប្រព័ន្ធ និងក្បួនប្រជាធិបតេយ្យពីបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចមកអនុវត្តលើដែនដីនេះទេ។ អ្នកស្រីចំអកថា ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យដែលប្រឆាំងចិន ត្រូវបានបញ្ចៀសចេញពីហុងកុង ហើយនាំមកវិញនូវការស្ដារភាពស្ងប់ស្ងាត់ខាងនយោបាយ។
ក្រៅពីជាប់កំណត់ត្រាថាការបោះឆ្នោតហុងកុង ឆ្នាំ២០២១ ជាការបោះឆ្នោតដែលមានអ្នកទៅបោះឆ្នោតទាបបំផុតមិនធ្លាប់មាន គេត្រូវដឹងមួយរឿងទៀត គឺការបោះឆ្នោតនេះមានតែអ្នកគាំទ្រក្រុងប៉េកាំងប៉ុណ្ណោះបានចេញទៅបោះឆ្នោត។ ជាហេតុធ្វើឱ្យការបោះឆ្នោតនីតិប្បញ្ញត្តិក្រុងហុងកុង រងការបរិហាររិះគន់ថាវាជាឆាកល្ខោន ដើម្បីពង្រឹងអំណាចបក្សកុម្មុយនីស្តចិន និងជាល្បែងប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយបំភ័ន្តសហគមន៍អន្តរជាតិ។
ការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃទី១៩ ធ្នូ ជាការបោះឆ្នោតរើសសមាជិកសភាហុងកុង ដែលមានឈ្មោះផ្លូវការថា ក្រុមប្រឹក្សានីតិប្បញ្ញត្តិ។ សភាហុងកុងនេះ កាលពីមុនមានអាសនៈតែ ៧០ ទេ។ តែជាមួយនឹងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតថ្មីដែលចូលជាធរមាន ចាប់ពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ មក គឺសភាហុងកុង មានអាសនៈចំនួន៩០។
ក្នុងប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតចាស់ សមាជិកសភា គឺមាន ២ប្រភេទ។ ប្រភេទទី១ មាន ៣៥អាសនៈ ដែលជាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយផ្ទាល់ពីប្រជាជនហុងកុង។ ប្រភេទទី២ មាន ៣៥អាសនៈ តែជាបេក្ខជនឈរឈ្មោះតំណាងឲ្យក្រុមជំនាញមុខរបរនានា ដូចជាពាណិជ្ជករ អ្នកធ្វើការផ្នែកធនាគារ ហិរញ្ញវត្ថុ គ្រូបង្រៀន តំណាងប្រជាជនជនបទ ឬក៏អ្នករកស៊ី ជាដើម។
យ៉ាងណាមិញ សម្រាប់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតថ្មីនេះ ប្រភេទទី១ ដែលត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយផ្ទាល់ពីសំណាក់ប្រជាជនហុងកុង គឺត្រូវបន្ថយពី ៣៥ មកនៅតែត្រឹម ២០អាសនៈ។ ចំណែកប្រភេទទី២ បន្ថយពី ៣៥ មកនៅ ៣០ វិញ។ ជាមួយគ្នានេះ ក្រុងប៉េកាំង បានបង្កើតសមាជិកសភាប្រភេទទី៣ មួយទៀតដែលមានអាសនៈសរុបចំនួន៤០។
ក្រុមប្រភេទទី៣ នេះ នឹងត្រូវបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយគណៈកម្មាធិការបោះឆ្នោតដែលមានសមាជិកចំនួន ១៥០០នាក់។ ចំនួន ១៥០០នាក់នេះ គឺសុទ្ធតែជាមនុស្សរបស់គណបក្សកុម្មុយនីស្តប៉េកាំងទាំងអស់។ សមាជិកសភាក្រុមទី៣ មានគ្នា ៤០នាក់នេះហើយដែលនឹងមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតតែងតាំងក្រុមគណៈអភិបាលដឹកនាំក្រុងហុងកុង។
យោងតាមច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីនេះ គឺបេក្ខជនឈរឈ្មោះទាំងអស់ត្រូវតែឆ្លងកាត់ការពិនិត្យតាមដានយ៉ាងល្អិតល្អន់ពីគណៈកម្មាធិការពិសេសមួយ ដើម្បីពិនិត្យមើលលើប្រវត្តិរូបរបស់បេក្ខជន ដើម្បីរកមើលអំពីភាពស្មោះត្រង់នឹងបក្សកុម្មុយនីស្តចិនកម្រិតណា ឬជាក្រុមលាក់ខ្លួនបង្កបញ្ហាសន្តិសុខដល់ប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលក្រុងប៉េកាំង។
យ៉ាងណា ឆ្លងតាមរយៈការបោះឆ្នោតនៅក្រុងហុងកុង តាមប្រព័ន្ធថ្មីដែលទម្លាក់ដោយបក្សកុម្មុយនីស្តក្រុងប៉េកាំង ត្រូវបានអ្នកជំនាញកិច្ចការបោះឆ្នោតសម្រាប់ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ចាត់ទុកចិន ជាប្រភពចម្លង និងបញ្ចេញប្រជាធិបតេយ្យក្លែងក្លាយទៅលើប្រទេសដែលចិន មានឥទ្ធិពល និងប្រទេសដែលមានមេដឹកនាំអាយ៉ងចិន៕