ព្រះប្រមុខរដ្ឋនៃប្រទេសកម្ពុជា អបអរសាទរខួបអនុស្សាវរីយ៍លើកទី៦០ឆ្នាំ ដែលកម្ពុជាចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារឡើងវិញ និងខួបលើកទី៥៩ឆ្នាំនៃថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមរបស់តុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ដែលសម្រេចឲ្យកម្ពុជាឈ្នះក្តីទៅលើការឈ្លានពាន និងចូលកាន់កាប់ដោយខុសច្បាប់ពីសំណាក់កងកម្លាំងយោធាថៃ កាលពី ៦ទសវត្សកន្លងទៅនេះ។
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី បានថ្លែងលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ព្រះបរមរាជវាំង Royal du Cambodge កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ នេះថា ការដែលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារឡើងវិញ គឺជាមហាសមិទ្ធផលដ៏ធំធេងក្រោមព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំនៃព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះវររាជបិតាជាតិ បូរណភាពទឹកដី និងឯកភាពជាតិខ្មែរ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ក្នុងការការពារបូរណភាពដែនដីក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ។
ព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី មានព្រះរាជបន្ទូលទៅកាន់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរថា សូមប្រជានុរាស្ត្រកម្ពុជាទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រ ទាំងបច្ចុប្បន្ន និងទៅអនាគត សូមចងចាំជានិច្ចនូវព្រះរាជគំរូវីរភាពដ៏អង់អាចក្លាហាន និងព្រះមហាករុណាទិគុណដ៏ធំធេងរបស់ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ចំពោះប្រជាជាតិកម្ពុជានាពេលកន្លងមក។
ការថ្លែងរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបែបនេះ ធ្វើឡើងចំថ្ងៃខួបអនុស្សាវរីយ៍ទី៦០ឆ្នាំ ដែលកម្ពុជាចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារឡើងវិញក្រោមស្នាព្រះហស្តរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែលបានទាមទារយកប្រាសាទព្រះវិហារមកឱ្យទឹកដីកម្ពុជាវិញ។
នៅឆ្នាំ១៩៥៤ ជម្លោះរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃ ជុំវិញការទាមទារសិទ្ធិកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ បានផ្ទុះឡើងយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់ពីកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីអាណានិគមបារាំង។ នៅពេលនោះ រដ្ឋាភិបាលថៃ បានបញ្ជូនកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធជាច្រើនចូលទៅកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារទាំងបំពាន ក្នុងនាមកម្ពុជាជាម្ចាស់នៃប្រាសាទនេះ ប៉ុន្តែកម្ពុជានៅតែស្វែងរកការចរចាតាមរយៈអង្គទូតជាបន្តបន្ទាប់។
ក្រោយដំណើរការចរចាតាមផ្លូវទូតត្រូវទទួលបរាជ័យ កម្ពុជាបានសម្រេចដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ នៅថ្ងៃទី៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩ ដើម្បីស្នើសុំឱ្យតុលាការអន្តរជាតិនេះផ្តល់យុត្តិធម៌ជុំវិញជម្លោះនេះ និងប្រគល់អធិបតេយ្យដែនដីតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារឱ្យមកកម្ពុជាវិញ។ ជាងនេះទៀត កម្ពុជាក៏បានទាមទារឱ្យថៃដកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធទាំងអស់ចេញពីប្រាសាទព្រះវិហារផងដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ជុំវិញការតតាំងគ្នាតាមផ្លូវតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិនេះ ភាគីថៃបានលើកយកភស្តុតាងផ្លូវច្បាប់ជាច្រើនដើម្បីបង្ហាញថាខ្លួនជាកម្មសិទ្ធិលើប្រាសាទព្រះវិហារនេះ។
ទោះជាបែបនេះក្តី ក្នុងសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ បានច្រានចោលការលើកឡើងរបស់ភាគីថៃទាំងស្រុង ហើយបានបញ្ជាឱ្យរដ្ឋាភិបាលថៃដកកងទ័ព ប៉ូលិស ឬឆ្មាំផ្សេងទៀតដែលឈរជើងនៅក្នុងប្រាសាទ និងនៅជុំវិញប្រាសាទក្នុងដែនដីរបស់កម្ពុជាឱ្យអស់។ ជាងនេះទៅទៀត ថៃត្រូវប្រគល់នូវរាល់វត្ថុបុរាណរបស់ខ្មែរដែលថៃបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬពីតំបន់ប្រាសាទនេះក្នុងអំឡុងពេលដែលថៃកាន់កាប់ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៥៤ មកឲ្យកម្ពុជាវិញផងដែរ។
នៅថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានបកស្រាយសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ ឡើងវិញ និងបានសម្រេចថា កម្ពុជាមានអធិបតេយ្យភាពលើដែនដីទាំងមូលនៃតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ និងសម្រេចឱ្យភាគីថៃ ដកកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងឆ្មាំប្រាសាទទាំងអស់ចេញពីបរិវេណជុំវិញប្រាសាទដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានអះអាងកាលពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ថា ២ឆ្នាំក្រោយនៃការចាញ់ក្តីនៅទីក្រុងឡាអេ រដ្ឋាភិបាលថៃបានសាងសង់ប្រាសាទមួយដែលមានរចនាបថដូចគ្នាទៅនឹងប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរដែរលើកូនភ្នំសិប្បនិមិត្តមួយនៅសមុទ្រប្រាកាន ភាគខាងត្បូងនៃទីក្រុងបាងកក កាលពីឆ្នាំ១៩៦៤ កន្លងទៅ។
ក្រុមអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរត្អូញត្អែរថា បរទេសជិតខាងដូចជាវៀតណាម និងថៃ តែងតែលួចអរិយធម៌របស់ខ្មែរទៅកុហកភ្ញៀវបរទេសថា ប្រាសាទអង្គរវត្ត ប្រាសាទព្រះវិហារ ប្រដាល់ក្បាច់គុនខ្មែរ ល្ខោនខោល និងរបាំព្រះរាជទ្រព្យ ជាដើម គឺជារបស់ខ្លួន ស្របពេលដែលពួកគេប្រឹងរំលោភបំពានទាំងទឹកដី និងលួចចម្លងស្នាដៃខ្មែរឥតឈប់ឈរ៕