ឥណ្ឌូនេស៊ី គឺជាប្រទេសដ៏ធំជាងគេ ហើយក៏មានឥទ្ធិពលជាងគេនៅក្នុងសមាគមអាស៊ាន។ ប្រទេសនេះប្រកាន់ប្រព័ន្ធនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សពិតប្រាកដ គឺមិនក្លែងក្លាយដូចកម្ពុជានោះទេ។
នៅពេលនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី អ្នកស្រី រ៉េតនូ ម៉ាស៊ូឌី បានបញ្ជូនសារបន្ទាន់ភ្លាមទៅមេដឹកនាំរបបសឹកភូមា ថា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ ឥណ្ឌូនេស៊ីគឺជាប្រធានអាស៊ាន ពិតណាស់ឋានៈជាប្រធានមិនចង់ឃើញប្រទេសណាមួយក្នុងតំបន់ធ្វើឲ្យមានបញ្ហាអសន្តិសុខ និងធ្វើឲ្យខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះតំបន់នោះទេ។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា ឥណ្ឌូនេស៊ីនឹងមិនបណ្ដោយឲ្យពួកយោធាធ្វើឲ្យសមាគមអាស៊ានទាំងមូលបាក់មុខមាត់ និងជួបវិបត្តិដោយសារតែការមិនអាចរកច្រកចេញពីវិបត្តិក្រោមរដ្ឋប្រហាររបស់ពួកយោធានោះទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រសួងការបរទេសភូមា បានប្រតិកម្មវិញថា សូមអាស៊ានកុំពាក់ព័ន្ធនឹងកម្លាំងភេរវកម្មឲ្យសោះ ព្រោះវាជាកម្លាំងខុសច្បាប់។ របបសឹកភូមាចាត់ទុកក្រុមប្រឆាំងនឹងខ្លួនថាជាក្រុមភេរវកម្ម។
សារលិខិតក្រសួងការបរទេសនៃរបបសឹកភូមា បានទទូចថា សមាគមអាស៊ាន និងប្រទេសក្នុងសមាគមនេះពុំត្រូវលូកដៃធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់ភូមានោះទេ។
សាររបស់ក្រសួងការបរទេសភូមា បានឆ្លើយតបដូចនេះទៅប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២៣ ដែលទាមទារថា ប្រេសិតអាស៊ានថ្មី គឺឥណ្ឌូនេស៊ីត្រូវតែមានសិទ្ធិជួបពាក់ព័ន្ធភាគីជម្លោះទាំងអស់ ទោះបីភាគីតូច ឬភាគីធំក៏ដោយ ហើយជំនួបនោះគឺឈានទៅរកការសម្របសម្រួល និងបង្កើតឲ្យមានជំនួបមួយដ៏ធំឆ្ពោះទៅរកការធ្វើឲ្យប្រែប្រួលជាវិជ្ជមាននៃរបបដឹកនាំនៅភូមា។
ប្រមុខការទូតឥណ្ឌូនេស៊ី បញ្ជាក់ថា គោលការណ៍ប្រាំចំណុចរបស់អាស៊ានឆ្នាំនេះត្រូវតែអនុវត្តឲ្យបាន ហើយភាគីទាំងឡាយណាដែលមិនទទួលយកការអនុវត្ត គឺភាគីនោះមិនត្រូវចាត់ទុកថាមានចំណែកមួយនៃការកសាងដំណោះស្រាយបញ្ចប់ហិង្សានោះទេ។ នេះបើតាមការចុះផ្សាយរបស់សារព័ត៌មានភូមា Mizzima ដែលបានចុះផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ។
គេកត់សម្គាល់ឃើញថា នៅពេលដែលឥណ្ឌូនេស៊ីទទួលបានឋានៈជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២៣ អ្នកសង្កេតការណ៍ជាច្រើន រួមទាំងអ្នកវិភាគក្នុងតំបន់សម្លឹងមើលថា តើឥណ្ឌូនេស៊ីជាប្រទេសដ៏ធំ និងមានឥទ្ធិពលជាងគេនៅក្នុងសមាគមនេះ អាចរុញរបបសឹកភូមាឲ្យយល់ព្រមផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យដែរឬទេ។
តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលឥណ្ឌូនេស៊ី អាចនឹងធ្វើឱ្យរបបសឹកភូមាផ្ទេរអំណាចទៅរបបប្រជាធិបតេយ្យវិញ?
អស់រយៈពេលមួយឆ្នាំ គឺនៅឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជាដែលក្រោមការដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំង គឺលោក ហ៊ុន សែន មិនបានធ្វើអ្វីឲ្យមានលទ្ធផលដុំកំភួនចំពោះវិបត្តិនៅប្រទេសភូមា ដែលពួកយោធាជាអ្នកបង្កឡើងនោះទេ។ កម្ពុជាបានត្រឹមតែបោសអង្អែល ថ្នាក់ថ្នម លួងលោមរបបសឹកតែប៉ុណ្ណោះ ហើយសូម្បីតែសុំរបបសឹកទៅជួបភាគីដ៏ធំនៃជម្លោះដែលជាជនរងគ្រោះពីអំពើរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ក៏ដោយ ក៏របបសឹកមិនអនុញ្ញាតឲ្យជួបដែរ ដែលនាំឲ្យប្រេសិតរបស់អាស៊ាន គឺរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជា លោក ប្រាក់ សុខុន ត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញអមដោយភាពបរាជ័យ។
នៅពេលទទួលបានឋានៈជាប្រធានអាស៊ាននៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ គឺឥណ្ឌូនេស៊ី បានប្រកាសនៅចំពោះមុខលោក ហ៊ុន សែន និងមេដឹកនាំអាស៊ានដទៃទៀតថា យើងមិនត្រូវទុកឲ្យរបបសឹកភូមា ធ្វើឲ្យស្ថានភាពតំបន់ធ្លាក់ក្នុងអំពើអសន្តិសុខបាក់មុខបាក់មាត់ រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសម្លាប់ប្រជាជនខ្លួនឯងយ៉ាងរង្គាលនោះទេ។
លោកប្រធានាធិបតី ចូកូ វីដូដូ បានថ្លែងដូចនេះនៅពេលលោកទទួលញញួរជានិមិត្តរូបនៃប្រធានអាស៊ានពីបុរសខ្លាំងកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន។
យោងតាមឆន្ទៈរបស់មេដឹកនាំឥណ្ឌូនេស៊ី ឋានៈជាប្រធានអាស៊ាននាំឲ្យអ្នកសង្កេតការណ៍ក្នុងតំបន់មើលឃើញថា កត្តាដែលប្រទេសនេះរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្ដូររបបសឹកនៅភូមា គឺអាចមានច្រើនយ៉ាង។
គេអាចរាប់ការដែលឥណ្ឌូនេស៊ីរុញឲ្យក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើរតួនាទីសកម្មជួយបញ្ចប់វិបត្តិនៅភូមាដូចកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ ដែលក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខបានអនុម័តនូវសេចក្ដីសម្រេចមួយជាលើកដំបូងរបស់ខ្លួន ដោយគ្មានការជំទាស់ពីចិន និងរុស្ស៊ីនោះទេ។
សេចក្ដីសម្រេចនេះបានរុញឲ្យរបបសឹកភូមា បញ្ចប់អំពើហិង្សា និងដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់។ មួយវិញទៀត សេចក្ដីសម្រេចនេះបានប្រាប់ទៅរបបសឹកភូមា ថា ត្រូវរៀបចំផ្ទេរអំណាចឡើងវិញទៅឲ្យរដ្ឋាភិបាលប្រជាធិបតេយ្យ។
ការដែលក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខឈានដល់ចំណុចនេះ ក៏ព្រោះតែឥណ្ឌូនេស៊ីតាមរយៈរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងប្រមុខការបរទេសម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី បានបញ្ជូនលិខិតរបស់ពួកគេទៅកាន់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខឲ្យមានវិធានការជាបន្ទាន់ទៅលើរបបសឹកភូមា។
កត្តាមួយទៀតដែលគេអាចមើលឃើញនោះ គឺភាពខ្លាំងរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីដែលនឹងរុញឲ្យមេដឹកនាំអាស៊ានត្រូវតែចាត់វិធានការក្នុងតំបន់ បង្ខំឲ្យរបបសឹកភូមាបើកឲ្យប្រេសិតអាស៊ានទៅជួបផ្ទាល់នឹងភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ហើយធ្វើការសម្របសម្រួលបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់អំពើហិង្សានៅក្នុងប្រទេសនេះជាមួយនឹងការស្នើឲ្យមានបទឈប់បាញ់គ្នា។
កត្តាមួយទៀតនោះ បើបទឈប់បាញ់គ្នាអនុវត្តបានទូលំទូលាយ គឺភាគីជម្លោះទាំងអស់ពិតណាស់នឹងមកអង្គុយតុចរចាជាមួយគ្នា ហើយជៀសពុំរួចទេនឹងអាចមានដំណោះស្រាយឈានទៅរកការអនុវត្តសេចក្ដីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិលេខ២៦៦៩ ដែលបង្គាប់ឲ្យរបបសឹកដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់។
សេចក្ដីសម្រេច២៦៦៩ នេះហើយដែលគេថាជាឧបករណ៍ត្រូវបានយកទៅអនុវត្តនៅចំពោះមុខមេដឹកនាំយោធាភូមា និងចំពោះមុខមេដឹកនាំអាស៊ាន។ សេចក្ដីសម្រេចនេះហើយជាការឆ្លើយតបចំពោះគោលការណ៍ ៥ចំណុចនៃមេដឹកនាំអាស៊ាន ដែលបានធ្វើឡើងនៅចំពោះមុខមេរដ្ឋប្រហារឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុងឡាំង កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២១ ដែលតម្រូវឲ្យរបបសឹកបញ្ចប់អំពើហិង្សានៅទូទាំងប្រទេសជាមួយនឹងភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់។
អ្វីដែលគេអាចគិតថាឥណ្ឌូនេស៊ីអាចនឹងសម្រេចបានតាមលទ្ធផលនោះ គឺទីមួយ ឥណ្ឌូនេស៊ីរុញឲ្យរបបសឹកភូមាផ្ទេរអំណាចទៅរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលតាមរយៈការបោះឆ្នោត ដែលមានការចូលរួមសង្កេតការណ៍ពីក្រុមសមាគមអាស៊ាន និងអង្គការសហប្រជាជាតិ សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក ហើយយន្តការនៃការបោះឆ្នោតនេះ គឺស្ថិតនៅក្នុងប្រព័ន្ធមួយដែលមិនអាចនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ពួកយោធាដាច់ខាត៕