នគរបាលបានបដិសេធដាច់ខាតចំពោះការអះអាងរបស់លោកស្រី ម៉ម សូម៉ាលីប្រធានដ៏ល្បីឈ្មោះនៃអង្គការប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្សក្នុងស្រុក អាហ្វេស៊ីប (Afesip) ដែលបានប្រាប់កិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងបុរីញូវយ៉កនៅខែនេះថា ក្មេងស្រីចំនួនប្រាំបីនាក់ ត្រូវទាហានកម្ពុជាសម្លាប់បន្ទាប់ពីបានឆ្មក់ចូលមណ្ឌលរបស់អង្គការលោកស្រីនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ២០០៤។
ថ្លែងទៅកាន់មហាសន្និបាតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីក្រុមសកម្មជនប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស លោកស្រី ម៉មសូម៉ាលី បានអះអាងគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នៅពេលរៀបរាប់អំពីការងាររបស់លោកស្រីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងគ្រោះថ្នាក់ដែលអង្គការរបស់លោកស្រីបានប្រឈម នៅពេលអង្គការនេះធ្វើការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទជាច្រើនឆ្នាំនោះ។
លោកស្រីម៉មសូម៉ាលីបានមានប្រសាសន៍អំឡុងពេលលោកស្រីធ្វើបទបង្ហាញក្នុងថ្ងៃទី៣ ខែមេសាទៅកាន់ប្រទេសសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការអន្តរជាតិនិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថា“នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤ ក្មេងស្រីចំនួន៩៩នាក់ នៅក្នុងមណ្ឌលរបស់លោកស្រីត្រូវបានចាប់ពង្រត់។ ទាហានចូលទៅកាន់មណ្ឌលនោះ ហើយបាននាំក្មេងស្រីទាំងនោះចេញ ហើយក្មេងស្រីចំនួនប្រាំបីនាក់ ក្នុងចំណោមនោះត្រូវបានសម្លាប់”។ លោកស្រីបានបន្តថា “ នោះគឺជាពេលដែលខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំស្ទើរតែស្លាប់ទៅហើយ”។
លោកស្រីបានបន្ថែមថា “ ខ្ញុំកាន់លិខិតឆ្លងដែនបារាំងប៉ុន្ដែអ្នកដែលបានជួយខ្ញុំលើកដំបូងគឺក្រសួងការបរទេស ហើយបន្ទាប់មកខ្ញុំមានអង្គការសហប្រជាជាតិជាអ្នកចេញមុខគាំទ្រខ្ញុំនិងលោកស្រី Alyse [នាយិកាអង្គការ Vital Voices ដែលជាអង្គការសិទ្ធិស្ត្រី] បានធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជាដោយផ្ទាល់និងបានគាំទ្រខ្ញុំ”។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ មន្ត្រីនគរបាលបានបដិសេធថា មិនដឹងថា ទាហានកម្ពុជាសម្លាប់ក្មេងស្រីទាំងនោះអំឡុងពេល ឬបន្ទាប់ពីហេតុការណ៍បានកើតឡើងនៅមណ្ឌលរបស់លោកស្រី កាលពីឆ្នាំ២០០៤នោះទេ។
លោកឧត្ដមសេនីយ៍ឯកខៀវសុភ័គអ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃបានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងមិនដែលបានឮពីព័ត៌មានថា ក្មេងស្រីទាំងនោះត្រូវបានសម្លាប់នោះទេ។ យើងសូមបដិសេធទាំងស្រុងចំពោះបញ្ហានេះ”។
លោក ខៀវ សុភ័គ បានបន្តថា “ ឥឡូវ ប្រសិនបើក្មេងស្រីទាំងប្រាំបីនាក់នោះត្រូវបានគេសម្លាប់មែននោះ តើនរណាសម្លាប់ពួកគេ?សូមផ្ដល់ព័ត៌មានមកឲ្យយើង ហើយយើងស្នើឲ្យអង្គការអាហ្វេស៊ីបដាក់ពាក្យបណ្ដឹងប្តឹងពួកគេ ហើយយើងនឹងរកយុត្តិធម៌ឲ្យ ប្រសិនបើរឿងនេះបានកើតឡើងមែននោះ”។
ឧត្ដមសេនីយ៍ឯក អ៊ុនសុគន្ធា ស្នងការរងនគរបាលជាតិ ដែលជាប្រធាននាយកដ្ឋានប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្សរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃកាលពីឆ្នាំ២០០៤ ក៏បានបដិសេធចំពោះការអះអាងរបស់អង្គការ អាហ្វេស៊ីប អំពីការសម្លាប់ក្មេងស្រីទាំងនោះដែរ។ ឧត្តមសេនីយ៍ឯករូបនេះបានបន្ថែមថា “ ការចោទប្រកាន់នេះគឺមិនពិតនោះទេ ពីព្រោះមិនមានរបាយការណ៍បង្ហាញថាក្មេងស្រីទាំងនោះត្រូវបានសម្លាប់ ឬក៏រងរបួសធ្ងន់នោះទេ។ប៉ុន្តែខ្ញុំទទួលស្គាល់ថាក្មេងស្រីមួយចំនួន ដែលបានផ្លោះរបងរបស់អង្គការអាហ្វេស៊ីបដើម្បីគេចខ្លួននោះ បានទទួលរងរបួសស្រាលនៅពេលដែលពួកគេផ្លោះរបង”។
លោកស្រីម៉ម សូម៉ាលីមិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយបានទេនៅសប្ដាហ៍នេះ។ អាម៉េមើរិល (Ame Merrill) ប្រធានផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ និងទីផ្សារនៅមូលនិធិ សូម៉ាលី ម៉មដែលមានទីស្នាក់ការកណ្ដាលនៅបុរីញូវយ៉កបានបង្វែរសំណួរទៅកាន់លោកស្រី ប្រេនឌី បាឃើ (Brandee Barker) ដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកព័ត៌មានរបស់មូលនិធិនេះ។ លោកស្រី បាឃើ បានលើកឡើងតាមអីុមេ៉លថា លោកស្រីត្រូវធ្វើការស្រាវជ្រាវទៅលើការលើកឡើងរបស់លោកស្រី ម៉ម សូម៉ាលី នៅអង្គការសហប្រជាជាតិសិនមុនពេលឆ្លើយតប។
អ្វីដែលបានកើតឡើងនៅអង្គការអាហ្វេស៊ីប កាលពីថ្ងៃទី៨ខែធ្នូក្នុងឆ្នាំ២០០៤ត្រូវបានអាជ្ញាធរជំទាស់យ៉ាងដាច់អហង្ការនៅពេលនោះ។
មានសេចក្តីរបាយការណ៍ថា ស្រ្តី និងក្មេងស្រីចំនួន៨៣នាក់ត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់អង្គការអាហ្វេស៊ីបនៅខណ្ឌទួលគោកបន្ទាប់ពីអង្គការនេះ និងនគរបាលបានធ្វើការឆ្មក់ទ្រង់ទ្រាយធំមួយចូលទៅក្នុងសណ្ឋាគារឆាយហ៊ួ២ក្នុងសង្កាត់ផ្សារដេប៉ូ៣ ខណ្ឌទួលគោក ដែលនៅទីនោះគេដឹងថាមានក្មេងស្រីមិនទាន់គ្រប់អាយុបម្រើការនៅក្នុងកន្លែងម៉ាស្សានិងបម្រើសេវាផ្លូវភេទផងដែរ។
មួយថ្ងៃក្រោយមក អង្គការអាហ្វេស៊ីបបានលើកឡើងថា បុរសប្រដាប់ដោយអាវុធមួយចំនួន ដែលជាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងពិតប្រាកដនោះ បានរួមគំនិតជាមួយអ្នកជួញដូរផ្លូវភេទនៅសណ្ឋាគារនេះ ហើយបានឆ្មក់ចូលមណ្ឌលនោះ ចាប់ពង្រត់ស្ត្រី និងក្មេងស្រីដែលគេបានជួយសង្គ្រោះចេញពីសណ្ឋាគារឆាយហ៊ួ និងប្រាំបីនាក់ ផ្សេងទៀតមិនពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការឆ្មក់ចូលនោះទេ។
សេចក្តីរាយការណ៍នៅពេលនោះបញ្ជាក់ថាបុរសប្រដាប់អាវុធ បានចូលរួមទម្លាយទ្វារអង្គការអាហ្វេស៊ីបប៉ុន្ដែមិនបានលើកឡើងអំពីការសម្លាប់ណាមួយ ឬក៏ការរបួសធ្ងន់នោះទេ។ស្រ្តីមួយចំនួន ដែលបានសង្គ្រោះចេញពីកន្លែងម៉ាស្សានៅក្នុងសណ្ឋាគារឆាយហ៊ួ ហើយនាំទៅកាន់អង្គការអាហ្វេស៊ីប ក៏បានត្អូញត្អែរប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា ពួកគេមិនចង់ឲ្យអង្គការនេះជួយសង្គ្រោះនោះទេនិងបានប្រាប់ថា ពួកគេសុខចិត្តធ្វើការនៅកន្លែងម៉ាស្សានេះដើម្បីរកប្រាក់ចិញ្ចឹមជីវិត។
មួយខែក្រោយមក គណៈកម្មាធិការអន្ដរក្រសួងមួយដែលរដ្ឋាភិបាលបង្កើតឡើងបានរកឃើញថា ស្ត្រីនៅមណ្ឌលអាហ្វេសីុបបានបង្ខំចិត្តបើកទ្វារមណ្ឌលពីខាងក្នុង ពីព្រោះពួកគេចងរត់គេចខ្លួន។ គណៈកម្មាធិការនេះ ក៏បានអះអាងផងដែរថា គ្មានស្ត្រីណាម្នាក់នៅក្នុងសណ្ឋាគារនេះត្រូវបានរកឃើញថា មិនទាន់គ្រប់អាយុនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា ក៏អ្នកយកព័ត៌មាន ដែលរាយ
ការណ៍ពីរឿងនេះនៅពេលនោះ បានឃើញការណ៍ពីរឿងនេះនៅពេលនោះ បានឃើញក្មេងស្រីជាច្រើនក្នុងសណ្ឋាគារនោះ ដែលសុទ្ធតែជាក្មេងជំទង់។ របាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការនេះពុំបានលើកឡើងអំពីការសម្លាប់នោះទេហើយសេចក្តីរាយការណ៍ព័ត៌មាននៅពេលឆ្មក់ចូល និងក្រោយការឆ្មក់ចូលនេះ ក៏ពុំបានលើកឡើងអំពីការស្លាប់ដែរ។
នៅពេលសួរអំពីការឆ្មក់ចូលក្នុងមណ្ឌលរបស់អង្គការអាហ្វេសីុបកាលពីឆ្នាំ២០០៤នោះ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ខៀវ សុភ័គ បានមានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា “ ខ្ញុំមិនចង់បន្ថែមអ្វីឡើយ។ រឿងក្តីនេះបានបិទហើយ។ យើងមិនចង់ជីកកកាយឡើងវិញទេ ហើយសណ្ឋាគារ ឆាយ ហួ ក៏បានបិទទាំងស្រុងដែរ”។
នៅពេលទាក់ទងនៅសប្ដាហ៍នេះ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានលើកឡើងថា គ្មានភស្តុតាងបង្ហាញពីការសម្លាប់ពេលមានការឆ្មក់ចូលមណ្ឌលរបស់អាហ្វេសីុបនោះទេ។
ចំណែកឯរបាយការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាអំឡុងឆ្នាំ២០០៤-២០០៥ ក៏មិនបានលើកឡើងអំពីការសម្លាប់មនុស្សដូចការអះអាងរបស់លោកស្រី ម៉ម សូម៉ាលីនោះដែរ។
លោក ជែមស៍ ហីុណាន (James Heenan)អនុប្រធានOHCHRប្រចាំកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា “ OHCHRបានតាមដានហេតុការណ៍នេះកាលពីឆ្នាំ២០០៤។នៅពេលនោះមិនមានព័ត៌មានអំពីការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងហេតុការណ៍នោះទេ”។របាយការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិករៀបរាប់លម្្អិតពីហេតុការណ៍នេះ។
របាយការណ៍សិទ្ធិមនុស្សរបស់ក្រសួងការបរទេសអាមេរិកអំពីកម្ពុជា បានលើកឡើងថា “ ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៤ នគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស និងការពារអនីតិជនរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃបានឆ្មក់ចូលក្នុងសណ្ឋាគារ ដែលមានឈ្មោះមិនល្អមួយនៅភ្នំពេញ ហើយបានឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យរកសុីជួញដូរមនុស្សចំនួនប្រាំបីនាក់ និងបាននាំស្ត្រីនិងក្មេងស្រី៨៣នាក់ពីសណ្ឋាគារនោះទៅឲ្យអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលមួយជាអ្នកការពារ។មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីការឆ្មក់ចូលនោះ នគរបាលក៏បានដោះលែងជនសង្ស័យទាំងនោះ ហើយសមាជិកក្រុមគ្រួសារនិងជនមិនស្គាល់អត្តសញ្ញាណដទៃទៀត ក៏បានទៅរំដោះស្ត្រីនិងក្មេងស្រី៩១នាក់ ពីមណ្ឌលរបស់អង្គការនោះ រួមទាំងស្ត្រីនិងក្មេងស្រីទាំង៨៣នាក់ ដែលត្រូវបានរំដោះចេញពីសណ្ឋាការនោះផងដែរ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ សា៊ា សុ៊យឈាង
និង ហម សុផាណ្ណា