កាលពីម្សិលមិញ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញបញ្ជាឲ្យផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ននូវការផ្តល់ដីសម្បទាន និងឲ្យបញ្ឈប់ជាបណ្តោះអាសន្ននូវគោលការណ៍ដ៏អូសបន្លាយជាយ្ូរមកហើយ ដែលធ្លាប់បានធ្វើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ និងក្រុមសិទ្ធិមនុស្សមានការព្រួយបារម្ភ។
សេចក្តីប្រកាសនេះ ធ្វើឡើងមិនដល់មួយខែផង មុនពេលប្រទេសនេះ ឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា និងចំពេលការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី (Surya Subedi) បេសកជនសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិមកកាន់កម្ពុជា ដែលផ្តោតសំខាន់ចំពោះបេសកកម្មចុងក្រោយរបស់លោក ដើម្បីពិនិត្យមើលផលប៉ះពាល់មកលើសហគមន៍មូលដ្ឋាន ដោយសារដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។
ដោយស្តីបន្ទោសចំពោះការបណ្តេញប្រជាកសិកររាប់ពាន់នាក់ចេញពីដីរបស់ពួកគេ និងផ្តល់បរិបទផ្លូវច្បាប់ ដល់ការកាប់ឈើខុសច្បាប់នោះ ការផ្តល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ចាប់តាំងពីចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០។ ដោយផ្តល់ក្រោមរូបភាព ជាកិច្ចសន្យាជួលរយៈពេលវែងឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន ហើយអ្នកកាន់កាប់ដីសម្បទានត្រូវប្រើដីនេះ ដើម្បីអភិវឌ្ឍកសិឧស្សាហកម្ម។
បទបញ្ជាចុះហត្ថលេខា ដោយលោក ហ៊ុនសែន កាលពីម្សិលមិញ បានអំពាវនាវឲ្យបណ្តាក្រសួង ស្ថាប័ន និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ផ្អាកការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជាបណ្តោះអាសន្នសិន។
បទបញ្ជានេះក៏អំពាវនាវផងដែរឲ្យមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ ចំពោះកិច្ចសន្យាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច និងធានាថា គ្មានផលប៉ះពាល់ដល់ដីសហគមន៍ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជន ដើម្បីឲ្យដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចនេះ អាចផ្ដល់ផលចំណេញពិតប្រាកដ និងប្រកបដោយចីរភាពដល់ប្រទេស និងប្រជាជនទេនោះ។
បទបញ្ជានេះលើកឡើងថា ដីសម្បទានមានស្រាប់ ឬដីសម្បទាន ទើបតែផ្ដល់នាពេលថ្មីៗនេះ អាចត្រូវលុបចោល ប្រសិនពួកគេមិនអនុវត្តតាមនីតិវិធី និងកិច្ចសន្យា ដោយគ្រាន់តែកាប់ឈើលក់ ឬមិនអភិវឌ្ឍនៅលើដីសម្បទាន ឬចាប់យកដីពីប្រជាជន ឬដីរបស់ សហគមន៍។ បទបញ្ជានេះឲ្យដឹងថា “ រដ្ឋាភិបាល នឹងដកហូតដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងនោះមកវិញ ហើយសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនេះនឹងត្រូវដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់រដ្ឋ”។
បទបញ្ជានេះក៏បានចែងដែរថា ការហាមប្រាមទៅលើការផ្តល់សម្បទាន កំពុងតែផ្សព្វផ្សាយ បន្ទាប់ពីមើលឃើញនូវតម្រូវការបន្ទាន់មួយ ដើម្បីធានាដល់សមធម៌ ព្រមទាំងពង្រឹង និងពង្រីកប្រសិទ្ធភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច”។ សេចក្ដីសម្រេចនេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំមួយ នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមេសា។
លោក ឈិត សំអាត នាយកប្រតិបត្តិអង្គការវេទិកាស្ដីពីកម្ពុជា បានថ្លែងថា លោកស្វាគមន៍ចំពោះសេចក្ដីសម្រេចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក៏ប៉ុន្ដែរដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវតែបន្ដខិតខំថែមទៀត និងត្រួតពិនិត្យជាប្រព័ន្ធទៅលើដីសម្បទានដែលមានស្រាប់។
លោក សំអាត បានមានប្រសាសន៍ថា “ ពួកគេត្រូវតែពិនិត្យមើលថា តើដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមួយណាកំពុងតែត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយតំបន់ការពារ ហើយប្រសិនបើវាត្រួតស៊ីគ្នា គួរតែលុបវាចោលទៅ។ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនទទួលបានដីជារបស់ប្រជាជនក្រីក្រ និងប្រជាជនដែលងាយរងគ្រោះ វាត្រូវតែលុបចោលដែរ”។
លោក ម៉ាធ្យូ ផេល្លឺរីន (Mathieu Pellerin) អ្នកពិគ្រោះយោបល់របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានមានប្រសាសន៍ថា ខណៈដែលជាជំហានវិជ្ជមាន បទបញ្ជានេះ គឺជាការផ្លាស់ប្ដូរបន្ទាន់មួយនូវជំហររបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលធ្លាប់ផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដ៏ច្រើនបំផុតក្នុងឆ្នាំ២០១១”។
ការគណនារបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ដែលផ្អែកលើឯកសារផ្លូវការបានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ដីសម្បទានប្រហែលពីរលានហិកតា ត្រូវបានផ្ដល់ឲ្យរួចហើយ កាលពីឆ្នាំទៅ។
លោក ផេល្លឺរីន បានបន្ថែមថា “ វាមិនច្បាស់ថា តើវាមានឆន្ទៈនយោបាយ ដើម្បីសម្របសម្រួលនូវអ្វី ដែលត្រូវបានរំលោភអស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំមកហើយ និងជាប្រភពនៃវិវាទដីធ្លីជាច្រើន ឬយ៉ាងណានោះទេ”។ លោកបានថ្លែងថា “ យើងនៅសល់តែប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ទៀតប៉ុណ្ណោះនឹងមានការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ ហើយនៅសល់តែមួយឆ្នាំទៀតនឹងមានការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រ ដូច្នេះត្រូវតែចាំទុកក្នុងចិត្ត និងពិនិត្យតាមដានមើលរាល់បទបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាល។ ថានេះជាការប្រឹងប្រែងតាមផ្លូវច្បាប់ ឬជាជាការបំភាន់ភ្នែក ដើម្បីបង្ហាញនៅពេលបោះឆ្នោត ឬទេ?”។
លោក ផេល្លឺរីន ក៏បានចូលរួមស្វាគមន៍ ចំពោះការពិនិត្យមើលនូវប្រវត្តិដីសម្បទានទាំងអស់ ដោយលោកបានលើកឡើងថា ដីសម្បទានមួយចំនួនធំត្រូវបានផ្ដល់ដោយគ្មានការពិគ្រោះជាសាធារណៈ ឬវាយតម្លៃពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថានឡើយ។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្ស សម រង្ស៊ី បានហៅទង្វើនេះថា ជាការធ្វើយន្ដកម្មបោះឆ្នោត ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច។ លោកបានថ្លែងថា “ពេលនេះ ព្រៃជាច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញ ហើយសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនត្រូវបានរំលោភ…។ ប៉ុន្ដែ សូមកុំបញ្ឈប់តែពីរបីសប្ដាហ៍មុនពេលការបោះឆ្នោតឲ្យសោះ តែក្រោយមកចាប់ផ្ដើមផ្ដល់ដីសម្បទានឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនវិញ។ លោកបានថ្លែងថា “ផ្អែកលើបទពិសោធមុនៗ ខ្ញុំមិនគិតថា លោក ហ៊ុន សែន មានឆន្ទៈនយោបាយដើម្បីបញ្ឈប់វា ទេ។ ជនជាតិខ្មែរនឹងរងការឈឺចាប់ទៀត”។
លោក ស៊ូបេឌី បេសកជនសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិប្រចាំកម្ពុជា នឹងស្នាក់នៅប្រទេសនេះនៅសប្ដាហ៍នេះ ក្នុងការធ្វើទស្សនកិច្ច ដើម្បីស៊ើបអង្កេតផលប៉ះពាល់របស់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅលើសហគមន៍មូលដ្ឋាន។
នៅក្នុងអុីម៉េលមួយ កាលពីម្សិលមិញ លោក ស៊ូបេឌី បានស្វាគមន៍ចំពោះបញ្ជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី“ជាពិសេស វាកើតឡើងចំពេលខ្ញុំកំពុងយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបញ្ហានេះផង”។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំយល់ថា កម្ពុជាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ដូច្នេះវា ត្រូវការមានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីកាត់ បន្ថយភាពក្រីក្រ និងពន្លឿនដំណើរការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ដោយមិនលម្អៀង។ ក៏ប៉ុន្ដែ គេគួរតែផ្ដល់សម្បទាននេះ និងគ្រប់គ្រងវា ទៅតាមប្រព័ន្ធច្បាប់ និងស្របទៅតាមគោលនយោ បាយច្បាស់លាស់ ដោយត្រូវគិតអំពីការគោរពសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងអនុវត្តបញ្ញត្តិថ្មីនេះឲ្យបានពេញលេញ ដែលអាចផ្ដល់នូវសេចក្ដីសង្ឃឹមច្រើន”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Zsombor Peter)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី