ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមលើកឡើងថា ការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថាស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះស្លាប់បាត់ទៅហើយ គឺជារឿងមិនត្រឹមត្រូវឡើយ ខណៈមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលឯកបក្សរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅតែបញ្ជាក់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះគ្មានសុពលភាពសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាទៀតនោះទេ។
អ្នកវិភាគនយោបាយនិងសង្គម បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានសរសេរលើគណនី Facebook របស់លោកនៅថ្ងៃនេះថា តាមពិតបើឈរលើមូលដ្ឋាន និងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃច្បាប់អន្តរជាតិ គេមិនអាចបញ្ចូលស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិ ២៣ តុលា ១៩៩១ ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជាបានទេ ព្រោះវាជាកាតព្វកិច្ចនៃប្រទេសដទៃ និងអង្គការសហប្រជាជាតិ។
លោកអះអាងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសមួយមានវិសាលភាពអាចអនុវត្តត្រឹមតែក្នុងព្រំដែនប្រទេសរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ តែគ្មានអំណាចទប់ស្កាត់ពីការរំលោភបំពានពីប្រទេសដទៃលើអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនឡើយ។ ក្រៅពីនេះទៀត ខ្លឹមសារកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក៏មិនត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញអស់ដែរ ជាពិសេសការធានាជាអន្តរជាតិចំពោះកម្ពុជាពីសំណាក់ប្រទេសហត្ថលេខីដទៃទៀតដែលបានចែងទាក់ទិនទៅនឹងអធិបតេយ្យជាតិ ឯករាជ្យ បូរណភាព អព្យាក្រឹតភាព និងឯកភាពជាតិទាំងមូលនៃប្រទេសកម្ពុជា។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បញ្ជាក់ថា កាតព្វកិច្ចនៃម្ចាស់ហត្ថលេខីដទៃទៀតមិនទាន់បានឃើញចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ ដូចជាកាតព្វកិច្ចនៃគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ នឹងនៅតែបន្តតាមដានយ៉ាងដិតដល់ចំពោះស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា៣ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ជាដើម។
ការលើកឡើងពីបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ធ្វើឡើងមុនថ្ងៃប្រារព្ធទិវាខួបលើកទី៣០ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ ដើម្បីរំឭកដល់ការបញ្ចប់ជម្លោះនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ១៩៩១ កន្លងទៅ។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស (Paris Peace Accords) គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយស្ដីពីដំណោះស្រាយនយោបាយដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនៅកម្ពុជា ធ្វើឡើងនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ក្នុងគោលបំណងឈានទៅរកការបង្រួបបង្រួមជាតិ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឯករាជភាព បូរណភាពទឹកដី អធិបតេយ្យភាពជាតិកម្ពុជា ដែលមានការចូលរួមពីប្រទេសចំនួន១៩ លើសកលលោក។ ជម្លោះនៅប្រទេសកម្ពុជា តភ្ជាប់ពីការវាយទន្រ្ទានឈ្លានពានទឹកដីនេះពីសំណាក់កងទ័ពយៀកណាម ជាង ១សែននាក់ ដើម្បីរំលំរបបខ្មែរក្រហមដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩១ នៃការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសមកនោះ ត្រូវគេមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនដែលបានដាក់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះទៅក្នុងថ្ងៃបុណ្យជាតិ ឬថ្ងៃពិសេសសម្រាប់កម្ពុជាណាមួយ ដើម្បីរំឭកស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះឡើយ។ ជាងនេះទៀត មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះស្លាប់បាត់ទៅហើយ ដូច្នេះគ្មានអ្វីត្រូវរំឭកនោះដែរ។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោក ហ៊ុន សែន បានចេញសេចក្តីសម្រេចកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១ កន្លងទៅថា ដើម្បីចូលរួមអបអរខួប ៣០ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស លោកសម្រេចដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ក្រដាសប្រាក់រៀលគំរូថ្មីដែលមានរូបលោក និងសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះត្រូវគេរិះគន់ថា លោក ហ៊ុន សែន មិនមែនមានបំណងរំឭកខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះដោយពិតប្រាកដនោះទេ ប៉ុន្តែដើម្បីដាក់រូបខ្លួនឯងក្នុងក្រដាសប្រាក់ថ្មីក្នុងចេតនាលើកតម្លៃខ្លួនឱ្យស្មើនឹងសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ តែប៉ុណ្ណោះ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត សេង សារី បានអះអាងកាលពីពេលថ្មីនេះថា ប្រទេសកម្ពុជាទើបតែបានអនុវត្តបានមួយចំណុចប៉ុណ្ណោះ ដែលស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស គឺការបញ្ចប់សង្គ្រាម ប៉ុន្តែការរក្សាអព្យាក្រឹតភាព អធិបតេយ្យជាតិ និងការកសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ គឺមិនទាន់អាចអនុវត្តបានល្អនៅឡើយទេ។
ដោយឡែកគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន (GDP) បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដើម្បីចូលរួមអបអរខួប ៣០ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នៅថ្ងៃទី២២ ខែតុលា នេះថា ថ្ងៃទី២៣ តុលា គួរតែរដ្ឋាភិបាលដាក់បញ្ចូលជាថ្ងៃបុណ្យជាតិនៅប្រទេសកម្ពុជា។ គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលនេះ អំពាវនាវឱ្យភាគីនយោបាយខ្មែរទាំងអស់បញ្ឈប់ការធ្វើនយោបាយដោយការបណ្ដុះកំហឹង គំនុំគុំកួនសងសឹកគ្នាទៅវិញទៅមករវាងខ្មែរ និងខ្មែរបន្តទៀត ដើម្បីកែលំអនូវបរិយាកាសនយោបាយបច្ចុប្បន្ន ជាពិសេសការគោរពនូវសិទ្ធិសេរីភាពនយោបាយដែលអាចឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយរបស់ខ្លួនដោយគ្មានការរារាំង ការរើសអើង និងការបំភិតបំភ័យ។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា ដើម្បីមានសន្តិភាពយូរអង្វែង កម្ពុជាត្រូវតែលើកស្ទួយសេរីភាព ជីវភាព និងយុត្តិធម៌សង្គមសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅទាំងអស់។
ទាក់ទិននឹងការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិនេះ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមព្រមានថា ការបដិសេធការរំលោភបំពាន ឬការមិនគោរពអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ជាពិសេសពីសំណាក់ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាគ្រោះមហន្តរាយដល់អាយុជីវិតរបស់ទឹកដីខ្មែរយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ខណៈបរទេសឈ្លានពានកំពុងតែរង់ចាំឱកាសដើម្បីលេបត្របាក់កម្ពុជារហូតមក៕