ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលនិយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន ធ្វើឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរ បើធៀបទៅនឹងជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិក ដែលកម្ពុជាទទួលបានក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ជិត ២ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជា លោក សុខ សុគន្ធ បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ថា ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន មិនមែនជារឿងអាក្រក់នោះទេ ប៉ុន្តែបញ្ហាគឺស្ថិតនៅត្រង់ថា កម្ពុជាមិនមានផលិតផលសម្រាប់ការនាំចេញទៅប្រទេសចិនប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះហើយផលចំណេញពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ នឹងទទួលបានតិចតួចសម្រាប់កម្ពុជា ប៉ុន្តែចិននឹងទទួលបានផលចំណេញធំធេងលើការសហការនេះ។
លោក សុខ សុគន្ធ លើកឡើងថា សព្វថ្ងៃនេះកម្ពុជាពឹងលើផលចំណេញពីពាណិជ្ជកម្ម ៣ធំៗ៖
- ទី១ គឺពាណិជ្ជកម្មសេរីអាស៊ាន-ចិន (ASEAN China Free Trade Area) ដែលចិនបានបន្ធូរបន្ថយពន្ធលើមុខទំនិញ ៣០០មុខ
- ទី២ គឺកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីកម្ពុជា-ចិន (China-Cambodia Free Trade Agreement)
- ទី៣ គឺភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទូលំទូលាយក្នុងតំបន់ (Regional Comprehensive Economic Partnership)។
ប៉ុន្តែលោកថា ពាណិជ្ជកម្មទាំង៣នេះ បើធៀបនឹងផលចំណេញដែលកម្ពុជាទទួលបានពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺនៅតិចតួចណាស់។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជារូបនេះបញ្ជាក់ថា ផលចំណេញដែលកម្ពុជាទទួលបានពីសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗសរុបប្រមាណជិត ២០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកឯណោះ។ ដូច្នេះបើគិតពីជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិក ដោយប្រៀបធៀបជាមួយកម្ពុជា-ចិន កម្ពុជាពិតជាខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរនៅពេលដែលកម្ពុជាព្យាយាមចាប់យកពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន ដូចដែលកម្ពុជាកំពុងអនុវត្តសព្វថ្ងៃនេះ។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងស្របពេលដែលកម្ពុជាបានបោះបង់ចោលនូវផលចំណេញដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុប តែបែរជាងាកមកសហការជាមួយចិនលើពាណិជ្ជកម្មដែលខ្លួនអាចទទួលបានផលចំណេញតិចតួចទៅវិញ។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បានលើកឡើងក្នុងកិច្ចពិភាក្សានេះដែរថា បើសិក្សាពីជំហររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ កុំថាឡើយកម្ពុជាត្រូវបាត់បង់ផលអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% សូម្បីកម្ពុជាបាត់ដល់ទៅ ៥០% ក៏រដ្ឋាភិបាលខ្មែរមិនខ្វល់ដែរ ពីព្រោះផលប្រយោជន៍ដែលបានមកពី EBA នេះមានផលប្រយោជន៍សម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាជាងផលប្រយោជន៍អ្នកដឹកនាំ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អះអាងថា ដើម្បីបានការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% ត្រឡប់មកវិញ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវបើកលំហលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សឡើងវិញ។ លោកបន្តថា បញ្ហានេះរដ្ឋាភិបាលខ្មែរច្បាស់ជាមិនព្រមជាដាច់ខាត ព្រោះការធ្វើដូច្នេះនឹងប៉ះពាល់ដល់អំណាចរបស់មេដឹកនាំខ្មែរ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីពេលកន្លងទៅថា សហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាទីផ្សារនាំចេញធំបំផុតសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ កាលពីឆ្នាំ២០១៩ កម្ពុជាបាននាំចេញទៅអាមេរិកនូវទំនិញដែលមានតម្លៃប្រមាណជា ៥,៤ពាន់លានដុល្លារ ប៉ុន្តែក្នុងឆ្នាំ២០១៩ ដដែលនោះ សហរដ្ឋអាមេរិកបាននាំទំនិញចូលមកកម្ពុជាវិញត្រឹមតែជាង ៥០០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា អាមេរិកបានផ្តល់ឲ្យកម្ពុជានូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនៅក្រោមកម្មវិធីនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទូទៅ Generalized System of Preferenes (GSP) ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាអាចនាំទំនិញចេញទៅកាន់ទីផ្សារអាមេរិកដោយមិនបង់ពន្ធគយនូវទំនិញប្រមាណជាង ៥ពាន់មុខ។
ជុំវិញបញ្ហានេះ ក្រោមការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន កាលពីឆ្នាំ២០២១ កម្ពុជាបាននាំចេញទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារចិនមានទឹកប្រាក់ត្រឹមតែ ១ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកប៉ុណ្ណោះក្នុងរយៈពេល ៨ខែ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេល ៨ខែដូចគ្នា ចិនបាននាំចូលទំនិញមកកម្ពុជាវិញមានទំហំទឹកប្រាក់រហូតដល់ទៅជាង ៨ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក៕