ក្រុមគ្រួសាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ឬហៅថាត្រកូល «ហ៊ុន» ត្រូវបានគេកត់សម្គាល់ជាគ្រួសារមួយដែលមានអំណាចខ្លាំង និងទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មហាសាលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ជាមួយគ្នានេះ គ្រួសារត្រកូល «ហ៊ុន» ក៏រងការចោទប្រកាន់អំពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងអាស្រូវ ឬអំពើទុច្ចរិតជាច្រើនដែលបានកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដូចជាអំពើឃាតកម្មលើតារាភាពយន្ត តារាចម្រៀង អ្នកនយោបាយ អ្នកវិភាគ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនានា អំពើជួញដូរគ្រឿងញៀន អំពើពុករលួយ និងអំពើបំផ្លាញជាតិនានា។
រយៈពេលជាង ៤០ឆ្នាំកន្លងមកនេះក្រោយការដួលរលំរបបខ្មែរក្រហម ប៉ុល ពត ក្នុងខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ របបកុម្មុយនីស្តទីពីររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានចាប់បដិសន្ធិឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ការឡើងកាន់អំណាចនៃរបបកុម្មុយនីស្តរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា (CPP) នេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមរយៈការលើកបន្តុបដោយរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ដែលលើកទ័ពប្រមាណដប់ម៉ឺននាក់ចូលលុកលុយប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីផ្តួលរំលំរបប ប៉ុល ពត។
បន្ទាប់ពីលើក CPP ឱ្យកាន់អំណាចហើយ កងទ័ពវៀតណាមទាំងនោះ និងមន្ត្រីរដ្ឋបាលវៀតណាមបានបន្តស្ថិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាប្រមាណ ១០ឆ្នាំរហូតដល់មានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩៩១។
ចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ១៩៧៩ និងការស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តវៀតណាម ពួកមន្ត្រី CPP ជាពិសេសក្រុមគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន បានរស់នៅក្នុងកម្រិតជីវភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងកម្រិតជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ មន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ប្រភេទ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ កម្រិតជីវភាពនៃការរស់នៅរបស់គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន គឺខ្ពស់ជាងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឆ្ងាយដូចមេឃ និងដី។
បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការ Global Witness ក្នុងឆ្នាំ២០១៦ ដែលមានឈ្មោះថា «អាណាចក្រអាជីវកម្មត្រកូល ហ៊ុន នៅកម្ពុជា» បង្ហាញថា គ្រួសារត្រកូល «ហ៊ុន» មានលុយ និងទ្រព្យសម្បត្តិរហូតដល់រាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដោយរួមបញ្ចូលទាំងដីធ្លី និងផ្ទះវីឡាទំនើបៗដែលមានតម្លៃរហូតដល់រាប់សិប ឬរយលានដុល្លារអាមេរិក។ បើគេគិតអំពីប្រាក់ខែមន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនាបច្ចុប្បន្ននេះ ពួកគេត្រូវសន្សំអាចដល់រាប់សិបឆ្នាំទើបអាចទិញបានផ្ទះមួយល្វែងដែលមានតម្លៃប្រមាណដប់ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
ក្នុងខណៈគ្រួសារត្រកូល «ហ៊ុន» មានលុយ និងទ្រព្យសម្បត្តិហូរហៀរ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនរស់ក្នុងភាពក្រីក្រតោកយ៉ាក។ យោងតាមគេហទំព័ររបស់ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ១៧,៨% រស់ក្រោមបន្ទាត់ក្រីក្រ ០,៥% អត់ការងារធ្វើ និង ៩,២% រកចំណូលបានត្រឹម ១,៩០ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។ ដូច្នេះវាមានន័យថា អ្នកដែលក្រក្រីតោកយ៉ាកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អាចមានចំនួនរហូតដល់ទៅ ២៧,៥% ឬប្រមាណបួនលានកន្លះ។
នេះជាចំនួនដ៏ធំណាស់ គឺជិតមួយភាគបីក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរសរុប។ បើផ្អែកលើកម្រិតជីវភាពនេះ គេអាចឃើញថា គ្រួសារត្រកូល «ហ៊ុន» កាន់តែមានជីវភាពធូរធារ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរកាន់តែក្រតោកយ៉ាក។ នេះគឺជាចំណុចផ្ទុយគ្នាមួយរវាងគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ។
ក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នាថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានយល់ព្រមឱ្យមានគណបក្សនយោបាយនានាចូលរួមប្រកួតបោះឆ្នោត និងព្រមប្រគល់អំណាចឱ្យអាជ្ញាធររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNTAC) គ្រប់គ្រងបណ្ដោះអាសន្ន និងរៀបចំការបោះឆ្នោតជាតិមួយនៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។
ក្នុងអំឡុងពេលមុនបោះឆ្នោតនោះ លោក ហ៊ុន សែន ខំដើរចែកអំណោយ កសាងវត្ត កសាងសាលារៀន និងផ្លូវគ្រប់ច្រកល្ហក ដើម្បីទាក់ទាញសន្លឹកឆ្នោតពីប្រជាពលរដ្ឋ។ ក្រោយការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ នោះ លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សរបស់គាត់ចាញ់ឆ្នោត។ ពេលនោះគាត់កាន់តែខំប្រឹងចែកអំណោយ និងកសាងអ្វីៗជាច្រើនដើម្បីទាក់ទាញការគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋមកវិញ ដូចជាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ក្រាំងយ៉ូវ ជាដើម។
លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ទាំងប្រកាសថា គាត់នឹងអភិវឌ្ឍតំបន់ក្រាំងយ៉ូវដ៏ក្រីក្រឱ្យក្លាយជាតំបន់អភិវឌ្ឍន៍ដ៏ស្រស់បំព្រង។ បើស្តាប់ទៅ គាត់ហាក់ដូចជាប្ដេជ្ញាចិត្តខ្លាំងណាស់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រតោកយ៉ាកក្នុងតំបន់ក្រាំងយ៉ូវ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ លោក ហ៊ុន សែន ឈប់និយាយ ឬនឹកនាចំពោះតំបន់ក្រាំងយ៉ូវទៀតហើយ ក្នុងខណៈពលរដ្ឋក្នុងតំបន់នោះនៅតែរស់នៅក្នុងសភាពក្រីក្រដដែល។
បើគេសង្កេតលើចំណុចនេះ គេអាចឃើញថានៅពេលដែលអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថយចុះនៅមុន និងក្រោយការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ លោក ហ៊ុន សែន ខំយកចិត្តពលរដ្ឋខ្មែរខ្លាំងណាស់។
រឿងបែបនេះបានកើតឡើងជាថ្មីម្តងទៀតនៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ ដែលពេលនោះ លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សរបស់លោកបានបាត់បង់សន្លឹកឆ្នោតជាច្រើនទៅលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ដោយការថយប្រជាប្រិយភាពបែបនោះ លោក ហ៊ុន សែន បានយកចិត្តកម្មករ មន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដោយបានដំឡើងប្រាក់ខែឱ្យពួកគេ និងចុះទៅជួបផ្ទាល់ជាបន្តបន្ទាប់ ព្រមទាំងឱបថើបហាក់ដូចជាការបង្ហាញនូវក្តីស្រឡាញ់ និងយកចិត្តទុកដាក់ដ៏កក់ក្តៅ។ ប៉ុន្តែក្រោយការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៧ មក អំណាចលោក ហ៊ុន សែន ឡើងខ្លាំងដោយសារគ្មានអ្នកប្រកួត។ ដូច្នេះលោក ហ៊ុន សែន ក៏ឈប់រវល់យកចិត្តចំពោះកម្មករទាំងនោះដែរ គឺមានតែការបង្ក្រាប គ្មានប្រណី ដូចជាការបង្ក្រាបបុគ្គលិកកាស៊ីណូណាហ្គា ជាដើម។
ដូចការលើកឡើងរបស់អង្គការ Global Witness គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន មានលុយ និងមានទ្រព្យសម្បត្តិមហាសាលរាប់ពាន់លានដុល្លារ។ សំណួរសួរថា តើគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន បានលុយនោះមកពីណា? គេអាចឆ្លើយថា គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន នេះបានលុយ និងទ្រព្យសម្បត្តិទាំងនោះមកពីការវិនិយោគទុន ឬការរកស៊ីផ្សេងៗរបស់ពួកគេ។
ប្រសិនបើគ្រួសារនេះបានលុយកាក់ និងទ្រព្យសម្បត្តិរាប់ពាន់លាននោះមកពីការវិនិយោគទុនមែននោះ តើគ្រួសារនេះបានបង់ពន្ធលើលុយចំណេញពីការវិនិយោគនោះជូនរដ្ឋត្រឹមត្រូវដែរឬទេ?
ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើលុយរាប់ពាន់លានដុល្លារដែលត្រកូល ហ៊ុន មាននោះបានមកពីអំពើពុករលួយ និងបំផ្លាញជាតិវិញ នោះវាមានន័យថា បើកាលណាគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន កាន់តែមានខ្លាំង ជាតិខ្មែរក៏កាន់តែត្រូវបានបំផ្លាញខ្លាំងដែរ។
បើយោងតាមអង្គការ Global Witness លុយ និងទ្រព្យសម្បត្តិដែលគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន មានគឺសុទ្ធតែទទួលបានពីអំពើពុករលួយ និងការបំផ្លាញជាតិខ្មែរ។ អង្គការនេះបានចេញរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ ដែលមានឈ្មោះដូចជា «ប្រទេសសម្រាប់លក់ ឬ Country for Sale» «គ្រួសារលួចជាតិ» និង «អាណាចក្រសាជីវកម្មនៃគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន ឬ Hostile Takeover»។
បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ក្នុងរយៈពេលតែពីរថ្ងៃប៉ុណ្ណោះបន្ទាប់ពីគាត់ធ្វើការវិភាគលើរបាយការណ៍របស់អង្គការនេះ ដែលមានចំណងជើងថា «អាណាចក្រសាជីវកម្មនៃគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន ឬ Hostile Takeover» គឺនៅថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦។
របាយការណ៍នោះគឺបានលាតត្រដាងអំពីការប្រើអំណាចរបស់គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន លើក្រុមហ៊ុនជាតិ និងបរទេសនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈភាគហ៊ុនខ្យល់ គឺមិនបាច់ដាក់ដើមទុន និងចាំតែយកចំណេញ។
បើយោងតាមរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតទាំងនោះ អង្គការ Global Witness បានបង្ហាញអំពីការពាក់ព័ន្ធរបស់គ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន ក្នុងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ការជីករ៉ែ ការលក់ដីរដ្ឋ និងកោះនានា ការលក់គ្រឿងញៀន ការរឹបអូសដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអំពើពុករលួយកិបកេងទ្រព្យសម្បត្តិជាតិជាច្រើនទៀតដែលនាំឱ្យពួកគេមានលុយរាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។
បើផ្អែកតាមអង្គការ Global Witness លុយ និងទ្រព្យសម្បត្តិដែលគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន មាននោះគឺបានមកពីអំពើទុច្ចរិតបំផ្លាញជាតិ មិនមែនបានមកតាមរយៈការធ្វើវិនិយោគអ្វីនោះទេ។
អ្នកឃ្លាំមើលនិយាយថា បើគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន កាន់តែមាន ជាតិខ្មែរកាន់តែរលាយ។
នេះគឺជាចំណុចមួយទៀតដែលបង្ហាញថា វាសនារបស់ត្រកូល ហ៊ុន គឺផ្ទុយពីវាសនារបស់ជាតិខ្មែរ ឬគេអាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា បើវាសនាត្រកូល ហ៊ុន រុងរឿង នោះវាសនាជាតិខ្មែរធ្លាក់ចុះ ហើយបើវាសនាត្រកូល ហ៊ុន ធ្លាក់ចុះ នោះវាសនាជាតិខ្មែររុងរឿង៕