ប្រទេសស្រីលង្កា ដែលកំពុងធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច បានបង្កឱ្យផ្ទុះការតវ៉ារបស់មហាជនកើតមានឡើងរហូតរុញច្រានប្រធានាធិបតីរបស់ប្រទេសក្រីក្រនៅអាស៊ីខាងត្បូងមួយនេះ ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស។
ចំហាយនៃឥទ្ធិពលវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសស្រីលង្កា កំពុងបក់បោកចូលទៅបណ្ដាប្រទេសនៅអាស៊ីមួយចំនួនទៀតដែលធ្លាក់ក្នុងបំណុលបរទេសវ័ណ្ឌក ជាពិសេសបំណុលរបស់ចិន។
បើយោងតាមការវាយតម្លៃរបស់ក្រុមជំនាញសេដ្ឋកិច្ចសកល គឺប្រទេសដែលពិបាកដោះបំណុលបាននាំឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនោះត្រូវបានទាញទម្លាក់ក្នុងវិបត្តិ។
ចំពោះប្រទេសម្ចាស់បំណុលដូចជាប្រទេសចិន ជាដើម កំពុងតែស្រូបយកបំណុលរបស់ខ្លួនមកវិញជាមួយនឹងការរឹបអូសភាគហ៊ុនរបស់កូនបំណុលដោយការបង្ខំឲ្យបង្វិលអត្ថប្រយោជន៍បានមកពីប្រាក់កម្ចីពាន់លានដុល្លារនោះ ទៅជាភាគហ៊ុនរបស់ចិនក្នុងកិច្ចសន្យាជិត ១០០ឆ្នាំ គឺដូចករណីចិន បានរឹបអូសកំពង់ផែសមុទ្រដ៏ធំមួយរបស់ស្រីលង្កា គឺកំពង់ផែ Hambantota ដែលត្រូវបានចិនរឹបអូស ៧ឆ្នាំមកហើយ។ សំណង់កំពង់ផែនេះស្ថាបនាឡើងក្រោមប្រាក់កម្ចី ១២០០លានដុល្លារ ជាមួយនឹងប្រាក់កម្ចីសរុបជាង ៣៥ពាន់លានដុល្លារដែលស្រីលង្កាជំពាក់ចិនសងមិនរួចមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ក្រៅពីចិនជាម្ចាស់បំណុលច្រើនជាងគេ គឺស្រីលង្កានៅជំពាក់បំណុលប្រទេសផ្សេងៗទៀត គឺ ១៦ពាន់លានដុល្លារ។ មិនថាឡើយតែកំពង់ផែមួយនេះទេដែលត្រូវបានម្ចាស់បំណុលរឹបអូស គឺមានសំណង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងៗទៀតក៏ម្ចាស់បំណុលរឹបអូសដែរ។ មានន័យថា ប្រាក់បំណុលជាតិធ្លាក់ក្រោមការកាន់កាប់របស់ម្ចាស់បំណុលដែលនាំឱ្យប្រទេសនេះថយចុះចំណូលរបស់ជាតិជាខ្លាំង។ នេះជាកត្តាគ្រោះអាសន្នចំពោះប្រទេសផ្សេងទៀតដែលធ្លាក់ក្នុងបំណុលបរទេសគរដូចភ្នំ ជាពិសេសបំណុលប្រទេសចិន។
យោងតាមប្រធានមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) គឺប្រទេសផ្សេងទៀតអាចប្រឈមនឹងវិបត្តិប្រហាក់ប្រហែលនឹងស្រីលង្កា។
អ្នកស្រី Kristalina Georgieva នាយកគ្រប់គ្រង IMF បាននិយាយកាលពីថ្ងៃសៅរ៍សប្ដាហ៍មុនថា បណ្តាប្រទេសដែលមានកម្រិតបំណុលខ្ពស់ និងទំហំគោលនយោបាយមានកំណត់ នឹងប្រឈមនឹងវិបត្តិដែលជៀសមិនផុតដូចស្រីលង្កានោះទេ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍក៏បានជួបប្រទះនឹងលំហូរចេញនៃមូលធនរយៈពេល ៤ខែជាប់ៗគ្នា ដែលធ្វើឲ្យសុបិនរបស់ពួកគេក្នុងការតាមឱ្យទាន់ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចជឿនលឿន គឺជួបហានិភ័យជាខ្លាំង។
បើតាមបណ្ដាញផ្សាយព័ត៌មាន BBC ស្រីលង្កាដែលមានប្រជាជនចំនួន ២២លាននាក់កំពុងតែជួបគ្រោះអាសន្នដោយសារអតិផរណាបានកើនឡើងប្រហែល ៥០% ជាមួយនឹងតម្លៃម្ហូបអាហារ ៨០% ខ្ពស់ជាងឆ្នាំមុន។
ប្រាក់រូពីនៃប្រទេសស្រីលង្កា បានធ្លាក់ចុះតម្លៃបើធៀបនឹងប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក និងរូបិយប័ណ្ណសកលសំខាន់ៗផ្សេងទៀតនៅឆ្នាំនេះ។
មជ្ឈដ្ឋានជាច្រើនស្ដីបន្ទោសអតីតប្រធានាធិបតី Gotabaya Rajapaksa ដែលរត់ចោលប្រទេសចំពោះការចាត់ចែងសេដ្ឋកិច្ចមិនត្រឹមត្រូវ និងបង្កឲ្យមានអំពើពុករលួយ នាំឱ្យមានគោលនយោបាយមហន្តរាយដែលកើតចេញពីផលប៉ះពាល់នៃជំងឺរាតត្បាត Covid-19។
ក្រុមមន្ត្រីស្រីលង្កា បានចេញទៅចរចាជាមួយ IMF ដើម្បីរកជំនួយសង្គ្រោះចំនួន ៣ពាន់លានដុល្លារ ប៉ុន្តែការចរចានោះត្រូវបានជាប់គាំង ដោយគេពិនិត្យមើលលើចលាចលនយោបាយប្រទេសនេះដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។
បើតាមលោក Alan Keenan មកពីក្រុមហ៊ុន International Crisis Group គឺប្រទេសចិន មានកំហុសមួយដ៏ធ្ងន់ គឺត្រង់ចិនកំពុងតែលើកទឹកចិត្ត និងគាំទ្រគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្លៃៗដែលមិនបានផលិតផលចំណេញដល់សេដ្ឋកិច្ចឱ្យទាន់ស្ថានការណ៍ជាក់ស្ដែង។
ប្រទេសស្រីលង្កា គឺជាមេរៀនដ៏អាក្រក់ចំពោះប្រទេសផ្សេងៗទៀត។ លោកថា ចិនគាំទ្រនយោបាយសន្តតិវង្ស Rajapaksa គឺចិនចង់ទាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយឱ្យមកក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន តែចិនមិនបានគិតអំពីបេះដូងរបស់ប្រជាជនដែលឈឺចាប់នឹងគ្រួសារនេះបង្កអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ នាំឲ្យប្រជាជនងើបឡើងបះបោរប្រឆាំងនឹងគ្រួសារនេះ។
នៅពេលប្រជាជនអស់ភាពអត់ធ្មត់ គឺមានតែងើបឡើងប្រឆាំងនឹងអ្នកជិះជាន់។ ដោយមូលហេតុដូចនេះ អ្នកស្រី Kristalina Georgieva នាយកគ្រប់គ្រង IMF មើលឃើញប្រទេសចំនួន៤ កំពុងឈានទៅជាន់ដានវិបត្តិនៅស្រីលង្កា។ ប្រទេសទាំង៤ នេះមានដូចជា៖
១–ប្រទេសឡាវ
ប្រទេសឡាវ ស្ថិតនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយមានប្រជាជនជាង ៧លាន ៥សែននាក់។ ប្រទេសនេះក៏កំពុងប្រឈមមុខនឹងហានិភ័យនៃប្រាក់កម្ចីបរទេសអស់រយៈពេលជាច្រើនខែហើយ។
ឥឡូវនេះ ការកើនឡើងនៃតម្លៃប្រេងដោយសារតែការលុកលុយរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន បានធ្វើឱ្យមានភាពតានតឹងបន្ថែមទៀតលើការផ្គត់ផ្គង់ប្រេងឥន្ធនៈនៅឡាវ ដែលជំរុញឱ្យតម្លៃស្បៀងអាហារនៅក្នុងប្រទេសដែលប្រជាជនប្រមាណមួយភាគបីរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រ។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកបានរាយការណ៍ថា មានប្រជាជនតម្រង់ជួរទិញប្រេងឥន្ធនៈ ហើយគ្រួសារខ្លះមិនអាចបង់វិក្កយបត្រទឹកភ្លើងបានទៀតផង។ រូបិយប័ណ្ណរបស់ប្រទេសឡាវ ដែលជាប្រាក់គីប ក៏បានធ្លាក់ចុះ គឺធ្លាក់ចុះជាងមួយភាគបីបើធៀបនឹងប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំនេះ។ ឡាវជាប្រទេសជំពាក់បំណុលបរទេសច្រើនរួចទៅហើយ ជាពិសេសគឺប្រទេសចិន។ ប្រទេសនេះកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលតស៊ូដើម្បីសងប្រាក់កម្ចី ឬបង់ថ្លៃការនាំចូលដូចជាប្រេងឥន្ធនៈ។
ធនាគារពិភពលោកបាននិយាយថា ប្រទេសនេះមានប្រាក់បម្រុងចំនួនតែ ១៣០០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ គឺគិតត្រឹមខែធ្នូឆ្នាំមុន។ ប៉ុន្តែកាតព្វកិច្ចសងបំណុលប្រចាំឆ្នាំសរុប គឺត្រូវដល់ឆ្នាំ២០២៥ ដែលស្មើនឹងប្រហែលពាក់កណ្តាលនៃប្រាក់ចំណូលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេស។
ក្រុមហ៊ុន Moody Investor Services វាយតម្លៃថា បណ្ដាប្រទេសកុម្មុយនីស្ត និងប្រព័ន្ធដឹកនាំបែបផ្ដាច់ការ គឺស្ថិតក្នុងប្រទេសដែលមានប្រភេទបំណុលហានិភ័យខ្ពស់ចំពោះបំណុលប្រទេសចិន។ ចិនបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីយ៉ាងច្រើនដល់ប្រទេសឡាវ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដើម្បីផ្តល់មូលនិធិដល់គម្រោងធំៗ ដូចជារោងចក្រវារីអគ្គិសនី និងផ្លូវរថភ្លើង ជាដើម។
យោងតាមមន្ត្រីឡាវ ដែលបានប្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋចិន Xinhua គឺក្រុងប៉េកាំង បានអនុវត្តគម្រោងចំនួន ៨១៣ ដែលមានតម្លៃជាង ១៦ពាន់លានដុល្លារ។
យោងតាមធនាគារពិភពលោក បានឱ្យដឹងថា បំណុលសាធារណៈរបស់ប្រទេសឡាវ មានចំនួន ៨៨% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប GDP ក្នុងឆ្នាំ២០២១។ អ្នកជំនាញបានចង្អុលបង្ហាញពីការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចមិនបានត្រឹមត្រូវជាច្រើនឆ្នាំក្នុងប្រទេសដែលមានគណបក្សមួយ គឺបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនឡាវ បានកាន់អំណាចតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥ មកម្ល៉េះ។
២–ប្រទេសប៉ាគីស្ថាន
តម្លៃប្រេងឥន្ធនៈនៅក្នុងប្រទេសប៉ាគីស្ថាន បានហក់ឡើងប្រហែល ៩០% ចាប់តាំងពីចុងខែឧសភា បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបានបញ្ចប់ការឧបត្ថម្ភធនប្រេងឥន្ធនៈ។
រដ្ឋាភិបាលប៉ាគីស្ថាន ក៏កំពុងព្យាយាមគ្រប់គ្រងការចំណាយឡើងវិញដោយចរចាជាមួយ IMF ដើម្បីជួយសង្គ្រោះសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ។ សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនេះក៏កំពុងជួបវិបត្តិជាមួយនឹងការកើនឡើងនៃថ្លៃទំនិញ។ នៅក្នុងខែមិថុនា អត្រាអតិផរណាប្រចាំឆ្នាំបានហក់ឡើងដល់ ២១,៣% ខ្ពស់បំផុតក្នុងរយៈពេល ១៣ឆ្នាំ។
ដូចប្រទេសស្រីលង្កា និងឡាវ គឺប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ក៏ប្រឈមមុខនឹងទុនបម្រុងរូបិយប័ណ្ណបរទេសទាប ដែលធ្លាក់ចុះស្ទើរតែពាក់កណ្តាលចាប់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំមុន។
ប៉ាគីស្ថាន បានដាក់ពន្ធ ១០% លើឧស្សាហកម្មខ្នាតធំសម្រាប់រយៈពេលមួយឆ្នាំ ដើម្បីប្រមូលប្រាក់ចំនួន ១ពាន់ ៩៣លានដុល្លារ ខណៈដែលព្យាយាមកាត់បន្ថយគម្លាតរវាងប្រាក់ចំណូល និងការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី Imran Khan ដែលប្ដេជ្ញាដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីអំណាច។
ដូចឡាវ និងស្រីលង្កា ដែរ គឺប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ជំពាក់បំណុលចិនច្រើនជាងមួយភាគបួននៃ GDP ប្រទេសរបស់ខ្លួន។
៣–ដែនកោះម៉ាល់ឌីវ
កោះម៉ាល់ឌីវ មានបំណុលសាធារណៈរបស់ខ្លួនកើនឡើងក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ដែលបំណុលសាធារណៈនេះវាលើសពី ១០០% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេសនេះទៅទៀត។ ម៉ាល់ឌីវ មិនខុសពីស្រីលង្កា ទេ គឺសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសនេះពឹងផ្អែកខ្លាំងលើវិស័យទេសចរណ៍។
ប្រទេសដែលពឹងផ្អែកច្រើនលើវិស័យទេសចរណ៍ច្រើនតែមានបំណុលសាធារណៈខ្ពស់ជាងគេ ដែលធនាគារពិភពលោកលើកឡើងថា ប្រទេសដែនកោះនេះងាយរងគ្រោះ ជាពិសេសពេលដែលថ្លៃប្រេងឥន្ធនៈខ្ពស់ដោយសារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនមិនមានភាពចម្រុះ។
៤–បង់ក្លាដេស
អតិផរណានៃប្រទេសបង់ក្លាដេស ហក់ដល់កម្រិតខ្ពស់ក្នុងរយៈពេល ៨ឆ្នាំចាប់ពីក្នុងខែឧសភា គឺ ៧,៤២%។
ជាមួយនឹងទុនបម្រុងធ្លាក់ចុះ រដ្ឋាភិបាលបានចាត់វិធានការយ៉ាងរហ័សក្នុងការទប់ស្កាត់ការនាំចូលដែលមិនសំខាន់ជាមួយនឹងការបន្ធូរបន្ថយច្បាប់ ដើម្បីទាក់ទាញការផ្ទេរប្រាក់ពីជនចំណាកស្រុករាប់លាននាក់ដែលកំពុងរស់នៅក្រៅប្រទេស និងកាត់បន្ថយការធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេសរបស់ក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋការ។
យ៉ាងណាមានប្រទេសផ្សេងទៀតដែលកំពុងជួបប្រទះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចដោយសារតែការកើនឡើងតម្លៃអាហារ និងថាមពល។
ឥឡូវនេះ ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍដែលបានខ្ចីប្រាក់បរទេសយ៉ាងច្រើនអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ គឺប្រទេសទាំងនោះទំនងកំពុងជួបវិបត្តិ គឺគ្រាន់តែមិនទាន់ផ្ទុះឡើងជាចំហប៉ុណ្ណោះ។ ប្រទេសខ្លះសម្រេចជួល ឬប្រគល់សំណង់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងៗទៅឱ្យម្ចាស់បំណុល ជាជាងទូទាត់សាច់ប្រាក់ទៅម្ចាស់បំណុលដែលនាំឱ្យប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រទេសនោះធ្លាក់ចុះ ព្រោះផលប្រយោជន៍បានទៅម្ចាស់បំណុលទាំងស្រុងក្នុងកិច្ចសន្យា ៩០ឆ្នាំ៕