31 C
Phnom Penh

តើ​បុរស​ខ្លាំង​លោក ហ៊ុន សែន ជា​នរណា​ឲ្យ​ប្រាកដ?

ដោយ ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី

បទវិភាគ

លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវ​បាន​គេ​ស្គាល់​ក្នុង​ពិភពលោក​ថា​ជា​បុគ្គល​ដ៏​មាន​ឥទ្ធិពល​ដែល​កំពុង​គ្រប់គ្រង​អំណាច​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា តាំងពី​ទសវត្ស​ឆ្នាំ​១៩៨០ រហូត​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន​នេះ។ នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧០ ក្នុង​វ័យ ១៨​ឆ្នាំ លោក ហ៊ុន សែន អះអាង​ថា​លោក​រត់​ចូល​ព្រៃ​ម៉ាគី​តាម​ការ​អំពាវនាវ​របស់​សម្តេច​ព្រះ​នរោត្តម សីហនុ នា​ពេល​នោះ​ដើម្បី​រំដោះ​ជាតិ។

ដូច្នេះ តើ​ប្រវត្តិ​ជីវិត និង​នយោបាយ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន មាន​ដំណើរ​ដើមទង និង​បត់បែន​បែប​ណា ទើប​នៅ​ក្រាញ​អំណាច​បាន​ជាង ៤០​ឆ្នាំ និង​កំពុង​រៀបចំ​ផែនការ​ផ្ទេរ​អំណាច​បន្ត​ទៅ​ឲ្យ​កូន​របស់​ខ្លួន​ថែម​ទៀត​នោះ?

ជាទូទៅ ប្រហែល​ជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ភាគច្រើន​បាន​ស្គាល់​លោក ហ៊ុន សែន ច្បាស់​ត្រឹមតែ​ឃើញ​យីហោ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ជា​បុរស​ខ្លាំង​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ជា​មេដឹកនាំ​ផ្ដាច់ការ ជា​មេដឹកនាំ​បែប​ជើងកាង ចិត្ត​ឆុរឆេវ ដៃ​ឆៅ និង​ជា​មេដឹកនាំ​រណប​ឲ្យ​កុម្មុយនីស្ត​វៀតណាម និង​កុម្មុយនីស្ត​ចិន ហើយ​ជា​មេដឹកនាំ​ដែល​ខូច​ឈ្មោះ​ព្រោះ​តែ​ញាំញី​ទៅ​ដោយ​អំពើពុករលួយ​បំផ្លាញ​ជាតិ​ជា​ប្រព័ន្ធ រំលោភ​អំណាច​តាម​ទំនើង​ចិត្ត រំលោភ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និង​ជា​មេដឹកនាំ​បែប​ហិង្សា ប៉ុន្តែ​ប្រហែល​ជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ភាគច្រើន​មិន​បាន​ស្គាល់​ប្រវត្តិ​ពិស្ដារ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន ថា​ជា​មនុស្ស​បែប​ណា​នោះ​ទេ ដូចជា​ប្រវត្តិ​នៃ​ការ​សិក្សា ការងារ គុណវិបត្តិ និង​គុណសម្បត្តិ​របស់​លោក ជាដើម។

យោង​តាម​ឯកសារ​នានា លោក ហ៊ុន សែន មាន​ឈ្មោះ​ដើម​ថា ហ៊ុន ប៊ុនណាល់ ហៅ ហ៊ុន ណាល់ ហើយ​បាន​ប្តូរ​ទៅ​ជា​ឈ្មោះ ហ៊ុន សែន ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧២ បន្ទាប់ពី​លោក​ចូលរួម​បាន​ពីរ​ឆ្នាំ​ជាមួយ​កម្លាំង​រំដោះ «សីហនុ​និយម» ក្រោយ​មក​ហៅថា «ទ័ព​ព្រៃ​ខ្មែរក្រហម»

សម​មិត្ត ហ៊ុន សែន ធ្លាប់​ជា​កម្មាភិបាល​យោធា​នៃ​ទ័ពព្រៃ​ខ្មែរក្រហម ធ្លាប់​ប្រើ​ឈ្មោះ​ក្រៅ​ថា ហ៊ុន សម្រេច មាន​ឋានៈ​ជា​មេបញ្ជាការ​កងវរសេនាតូច បន្ទាប់​មក​ជា​ភូឈួយ​សេនាធិការ​កងវរសេនាធំ​ក្រោម​បញ្ជា​សម​មិត្ត ហេង សំរិន ក្រោយពី​បាន​ចូលរួម​ជាមួយ​ចលនា​តស៊ូ​នៅ​តំបន់​បូព៌ា​គ្រប់គ្រង​ដឹកនាំ​ដោយ​សម​មិត្ត ស ភឹម

លោក ប៉ែន សុវណ្ណ (ឆ្វេង) ទទួល​បដិសណ្ឋារកិច្ច​គណៈប្រតិភូ​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​រដ្ឋ​មកពី​ប្រទេស​ម៉ុងហ្គោលី នៅ​ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៧៩ ជាមួយ​ក្រុម​មន្ត្រី​រួម​មាន​លោក ហេង សំរិន (កណ្តាល)។ រូបថត៖ AKP

លោក ហ៊ុន សែន ដំបូង​ថា​កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​៥ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៥២ ប៉ុន្តែ​គាត់​បាន​ប្តូរ​ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំ​កំណើត​ថា​កើត​ថ្ងៃទី​៤ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៥១ វិញ។

កន្លែង​កំណើត គឺ​ឃុំ​ពាមកោះស្នា ស្រុក​ស្ទឹងត្រង់ ខេត្ត​កំពង់ចាម ប្រមាណ ២​គីឡូម៉ែត្រ​ពី​មន្ទីរ​របស់ «ប៉ុល ពត ខ៣០»។ លោក​សិក្សា​នៅ​ក្នុង​ភូមិ ហើយ​អះអាង​ថា​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៦៤ លោក​បាន​មក​រស់នៅ​ក្នុង​វត្ត​នាគវ័ន្ត ក្នុង​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ដើម្បី​បន្ត​ការ​សិក្សា​នៅ​វិទ្យាល័យ​ឥន្ទ្រៈទេវី។ លោក​ថា​លោក​ដូរ​ឈ្មោះ​ជា រិទ្ធី សែន ពេល​នៅ​រៀន​អាយុ ១៣​ឆ្នាំ។

ឪពុក​លោក ហ៊ុន សែន គឺ​លោក ហ៊ុន នាង ធ្លាប់​បួស​ជា​សង្ឃ មុន​សឹក​រួច​ទៅ​ចូលរួម​ជាមួយ​ចលនា​ខ្មែរ​ឥស្សរៈ​ច្បាំង​ដេញ​បារាំង​ក្នុង​ចលនា​ខ្មែរ​យៀកមិញ។ ដោយ​ជីតា​ជា​ចិន​ទាជីវ ជា​អ្នក​មាន ហើយ​លោក ហ៊ុន នាង បាន​រៀបការ​នឹង​អ្នកស្រី ឌី យ៉ុន ម្តាយ​លោក ហ៊ុន សែន នៅ​ឆ្នាំ​១៩៤០។

លោក ហ៊ុន សែន ទទួល​បាន​សញ្ញាបត្រ​ជាច្រើន​ដែល​ខ្លះ​បាន​ពី​ការ​សិក្សា និង​ខ្លះ​ទៀត​បាន​ពី​បទពិសោធន៍​ការងារ​ពី​សាកលវិទ្យាល័យ​អន្តរជាតិ​ដែល​មិន​សូវ​ឮ​ឈ្មោះ មិន​សូវ​មាន​នរណា​ស្គាល់។

លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែង​ក្នុង​ពិធី​ទទួល​សញ្ញាបត្រ​បណ្ឌិត​កិត្តិយស​ផ្នែក​អភិវឌ្ឍន៍​ពី​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​សុក្រ ទី​៥ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​២០២២។

លោក ហ៊ុន សែន បាន​រស់នៅ​ក្នុង​ចលនា​ទ័ពព្រៃ និង​របប​កុម្មុយនីស្ត​ខ្មែរក្រហម​ដឹកនាំ​ដោយ​លេខា​បក្ស ប៉ុល ពត ពី​ឆ្នាំ​១៩៧០ ដល់​ឆ្នាំ​១៩៧៧។

គួរ​បញ្ជាក់​ថា ចលនា​តស៊ូ​ខ្មែរ​កុម្មុយនីស្ត​នៅ​តំបន់​បូព៌ា​ទទួល​ឥទ្ធិពល​គ្រប់​យ៉ាង​ដ៏​ក្រាស់ក្រែល​ពី​យុទ្ធមិត្ត​ទ័ពព្រៃ​យៀកណាម​ខាងជើងយៀកកុង។

លោក ហ៊ុន សែន បាន​ចូល​ជា​សមាជិក​បក្ស​កុម្មុយនីស្ត​កម្ពុជា​ដែល​ក្រោយ​មក​គេ​ស្គាល់​ថា​ជា​ក្រុម​ខ្មែរក្រហម តាំងពី​ចុង​ទសវត្ស​ឆ្នាំ​១៩៦០ មក​ម្ល៉េះ។ មួយ​ថ្ងៃ​មុន​ថ្ងៃ​ខ្មែរក្រហម​ទទួល​បាន​ជ័យជម្នះ គឺ​ថ្ងៃ​ទី​១៦ ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ លោក ហ៊ុន សែន ថា​ត្រូវ​របួស​ភ្នែក​ខាងឆ្វេង ប៉ុន្តែ​តាម​ការ​បញ្ជាក់​ពី​លោក ប៉ែន សុវណ្ណ អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក​អះអាង​កាលពី​លោក​នៅ​រស់​ថា ឪពុក​លោក ហ៊ុន សែន គឺ​លោក ហ៊ុន នាង ប្រាប់​គាត់​ថា ភ្នែក​កូនលោក​ខូច​ដោយសារតែ​កើត​អុតធំ​ព្យាបាល​មិន​ជា រហូត​ទាល់​តែ​សែនព្រេន​បណ្ដោះ​បង្កក់​ប្រសិទ្ធ​តាម​ជំនឿ​ទើប​សះស្បើយ។ ឪពុក​ម្តាយ​ក៏​ប្រសិទ្ធី​ឈ្មោះ​ក្រៅ​ថា «សែនៗ» ព្រោះ​មកពី​ជាសះស្បើយ​ដោយ​ការ​សែនព្រេន។

ក្នុង​ដំណើរ​បដិវត្តន៍​រំលំ​រំលើង​វណ្ណៈ​រាជា​និយម​សក្ដិភូមិ មូលធន​និយម នាយទុន ហើយ​លើក​តម្កើង​វណ្ណៈ​អធន កសិករ កម្មករ តាម​បែប​បដិវត្តន៍​វប្បធម៌​ចិន ការ​កាប់​សម្លាប់​រង្គាល​ក៏​បាន​កើតមាន​គ្រប់​ទិសទី។ ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៥ ការ​សម្លាប់​រង្គាល​កើតមាន​លើ​ជនជាតិ​ចាម ឬ​ខ្មែរ​អ៊ីស្លាម​នៅ​តំបន់​បូព៌ា ក្នុង​ខេត្ត​កំពង់ចាម ពីព្រោះ​អ៊ីស្លាម​សាសនិក​តំបន់​នោះ​បះបោរ ងើប​ប្រឆាំង​នឹង​គោល​នយោបាយ​រំលាយ​ជំនឿ​សាសនា ហាម​មិន​ឲ្យ​គោរព​បូជា​ថ្វាយបង្គំ​ព្រះ មិន​ឲ្យ​បួស ធ្វើ​បុណ្យ​ទាន​នានា បង្ខំ​ស្ត្រី​ភេទ​ឲ្យ​ផ្លាស់ប្ដូរ​សម្លៀកបំពាក់​ជា​ប្រពៃណី និង​បង្ខំ​ឲ្យ​ហូប​សាច់​ជ្រូក។

លោក ហ៊ុន សែន អះអាង​ថា លោក​មិន​បាន​ជំពាក់ជំពិន​នឹង​ព្រឹត្តិការណ៍​នោះ​ទេ ព្រោះ​លោក​ថា​លោក​ត្រូវ​បាន​អង្គការ​រំសាយ​ចេញ​ផុត​ហើយ។ ស្ត្រី​ម្នាក់​រស់នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ដែល​បាន​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​ប្ដេជ្ញា​ចិត្ត គឺ​រៀបការ​ក្នុង​ពេល​ជាមួយ​គ្នា​នឹង​គូ​លោក ហ៊ុន សែន និយាយ​ថា ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៧ លោក ហ៊ុន សែន ជា​យោធា​គេ​បញ្ជូន​មក​នៅ​សមរភូមិ​ក្រោយ​តាម​សហករណ៍ ហើយ​ដើរ​ឆ្វែល​តែ​កន្លែង​ចុងភៅ​ដាំ​ស្ល ដើម្បី​រក​ម្ហូបអាហារ គេ​នាំគ្នា​ហៅ​លោក​ថា «ខ្នាល់ៗ»

ទោះជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ រយៈពេល​នោះ លោក ហ៊ុន សែន មិនទាន់​រត់​ទៅ​ប្រទេស​យៀកណាម​ទេ ប៉ុន្តែ​ប្រភព​ខ្លះ​ទៀត​ថា​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៥ ក្នុង​នាម​ជា​មេបញ្ជាការ​កងវរសេនាធំ​នៃ​របប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍​ខ្មែរក្រហម លោក ហ៊ុន សែន ក៏​បាន​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍​ជាមួយ​អ្នកស្រី ប៊ុន រ៉ានី នាម​ដើម ប៊ុន សាមហ៊ាង ហើយ​មាន​កូន​ទាំងអស់ ៦​នាក់​គឺ៖

  1. ហ៊ុន កំសត់ កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​១០ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៧៦ ប៉ុន្តែ​ស្លាប់
  2. ហ៊ុន ម៉ាណែត កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​២០ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៧៧
  3. ហ៊ុន ម៉ាណា កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​១៥ ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ​១៩៨០
  4. ហ៊ុន ម៉ានិត កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​១៧ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៩៨១
  5. ហ៊ុន ម៉ានី កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​២៧ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៨២
  6. ហ៊ុន ម៉ាលី កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​៣០ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៨៣។
(ពី​ឆ្វេង)៖ លោក ហ៊ុន ម៉ានី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អ្នកស្រី ហ៊ុន ម៉ាលី អ្នកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណា និង​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត។

ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៧ ប៉ុល ពត និង​មេដឹកនាំ​កំពូលៗ​ដទៃ​ទៀត​នៃ​របប​ខ្មែរក្រហម​បាន​ធ្វើការ​បោស​សម្អាត​ផ្ទៃក្នុង ដោយ​ចោទប្រកាន់​លើ​កម្មាភិបាល​ខ្មែរក្រហម​ខ្លះ​ថា​មាន​គំនិត​បំណង​ក្បត់​អង្គការ។ ពេល​នោះ របប​ខ្មែរក្រហម​បាន​ចោទប្រកាន់ ចាប់​ខ្លួន និង​សម្លាប់​ជា​បន្តបន្ទាប់​ចំពោះ​មនុស្ស​មួយ​ចំនួន​ដែល​ពួកគេ​សង្ស័យ​ថា​ជា​ជន​ក្បត់ ឬ​ក្បាល​យួន​ខ្លួន​ខ្មែរ។

ដើម្បី​គេច​ពី​ហានិភ័យ​នោះ លោក ហ៊ុន សែន បាន​ភៀសខ្លួន​ចេញពី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទៅ​ប្រទេស​វៀតណាម ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៧។ មេដឹកនាំ​យៀកណាម​ហៅ​លោក ហ៊ុន សែន ស្ងាត់ៗ​តាម​ភាសា​យៀកណាម​ថា ម៉ាយ ហ៊្វុក (Mai Phúc) មាន​ន័យ​ថា ភ័ព្វ​សំណាង​ទៅ​អនាគត។ ពេល​ត្រឡប់​មក​មាតុភូមិ​វិញ លោក​បាន​ក្លាយ​ជា​សមាជិក​ស្ថាបនិក​នៃ​រណសិរ្ស​សាមគ្គី​សង្គ្រោះ​ជាតិ​កម្ពុជា ដោយ​មាន​ការ​គាំទ្រ​ពី​កងកម្លាំង​យោធា​វៀតណាម និង​អតីត​សហភាព​សូវៀត ដើម្បី​ចូលរួម​ដឹកនាំ​ចលនា​តស៊ូ​ប្រឆាំង​នឹង​របប​ខ្មែរក្រហម។

លោក ប៉ែន សុវណ្ណ ធ្លាប់​បញ្ជាក់​ប្រាប់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ថា លោក​ជា​អ្នក​ទៅ​រើស​យក​លោក ហ៊ុន សែន ពី​ជំរំ​ឃុំ​គ្រង​ក្នុង​ប្រទេស​យៀកណាម​មក​ធ្វើការ​ជាមួយ​លោក។

អតីត​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​កម្ពុជា​ឆ្នាំ​១៩៧៩ លោក ប៉ែន សុវណ្ណ។

ថ្ងៃ​ទី​២៥ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៧៨ កងទ័ព​ប្រជាជន​យៀកណាម បើក​ការ​វាយប្រហារ​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ​លុកលុយ​កាន់កាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា។ កងទ័ព​នៃ​រណសិរ្ស​សាមគ្គី​សង្គ្រោះ​ជាតិ​កម្ពុជា និង​កងទ័ព​វៀតណាម​ប្រមាណ ១​សែន ៥​ម៉ឺន​នាក់ អម​ដោយ​កាំភ្លើង​ធំ រថក្រោះ និង​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ផង​នោះ បាន​ឈាន​ជើង​ជាន់​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​នៅ​ថ្ងៃទី​៧ ខែ​មករា ឆ្នាំ​១៩៧៩ ក្នុង​យុទ្ធនាការ​ផ្ដួល​រំលំ​របប​កម្ពុជា​ប្រជាធិបតេយ្យ ដែល​គេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​របប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍ និង​ជា​បក្ស​ទ្រុស្ដមិត្ត​នឹង​យៀកណាម។

ក្រោយ​ទទួល​ជ័យជម្នះ​ក្នុង​ការ​បណ្តេញ​ខ្មែរក្រហម​ពី​អំណាច​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៧៩ រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម​បាន​តែងតាំង​លោក ហ៊ុន សែន ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ការបរទេស និង​បាន​តែងតាំង​គាត់​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា ក្នុង​វ័យ ២៦​ឆ្នាំ។

រៀងរាល់​ឆ្នាំ រណសិរ្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​កម្ពុជា​ដែល​ក្រោយ​មក​ចេញ​ជា​បក្ស​ប្រជាជន​បដិវត្តន៍​កម្ពុជា រួច​ដូរ​ជា​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា តែងតែ​ប្រារព្ធ​ទិវា​ជ័យជម្នះ​លើ​របប​ប្រល័យ​ពូជសាសន៍ នា​ថ្ងៃទី​៧ ខែ​មករា យ៉ាង​ឱឡារិក។

សេចក្តី​រាយការណ៍​ពី​អង្គការ Human Rights Watch ដែល​បាន​ចេញ​ផ្សាយ​កាលពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៥ ឲ្យ​ដឹង​ថា វៀតណាម​បាន​លើក​បន្តុប​លោក ហ៊ុន សែន ដោយសារតែ​គាត់​ជា​មនុស្ស​មាន​ឆន្ទៈ​មោះមុត​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​រាល់​បទបញ្ជា​របស់​ទីក្រុង​ហាណូយ។

ថ្វីបើ​លោក ហ៊ុន សែន បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៨៥ មែន​ពិត ប៉ុន្តែ​វៀតណាម​បាន​គ្រប់គ្រង​កម្ពុជា​ទាំងស្រុង​ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​១៩៧៩ រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៨៩ ទើប​ប្រទេស​កុម្មុយនីស្ត​មួយ​នេះ​ប្រកាស​ដោយ​គ្មាន​ការ​ត្រួតពិនិត្យ​សហគមន៍​អន្តរជាតិ​ថា ដក​ទ័ព និង​អាជ្ញាធរ​ជំនាញការ​របស់​ខ្លួន​ចេញពី​កម្ពុជា។ ដូច្នេះ​មាន​ន័យ​ថា លោក ហ៊ុន សែន គ្រាន់​តែ​មាន​តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ប៉ុណ្ណោះ តែ​អំណាច និង​ការ​គ្រប់គ្រង​ទាំងអស់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា គឺ​ស្ថិត​ក្នុង​កណ្ដាប់ដៃ​វៀតណាម។ ហេតុ​នេះ លោក ហ៊ុន សែន ហាក់បីដូចជា​និមិត្តរូប​ដែល​អ្នក​សង្កេតការណ៍​បស្ចិម​ប្រទេស​ថា គ្រាន់តែ​ជា​ទីងមោង ឬ​អាយ៉ង​តំណាង​ឲ្យ​រដ្ឋការ​ក្រុង​ហាណូយ​តែប៉ុណ្ណោះ​នា​ពេល​នោះ។

ក្រោយពី​វៀតណាម​ដក​កងទ័ព និង​អាជ្ញាធរ​របស់​ខ្លួន​ចេញពី​កម្ពុជា ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៨៩ លោក ហ៊ុន សែន បាន​បន្ត​តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​រហូត​ដល់​ឆ្នាំ​១៩៩២ នៅ​ពេល​ដែល​អាជ្ញាធរ​នៃ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ (UNTAC) ចូល​មក​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​កម្ពុជា​បណ្ដោះអាសន្ន។

ថ្វីបើ​ពុំ​មាន​វត្តមាន​កងទ័ព និង​អាជ្ញាធរ​វៀតណាម​ជា​ផ្លូវការ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នោះ​ក៏ដោយ ប៉ុន្តែ​លោក ហ៊ុន សែន នៅតែ​ស្ថិត​ក្រោម​ឥទ្ធិពល​របស់​វៀតណាម​ដដែល ពោល​គឺ​ការ​ដឹកនាំ​របស់​គាត់​ត្រូវតែ​ស្រប​តាម​បំណង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​វៀតណាម។

ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្ដម រណឫទ្ធិ និង​លោក ហ៊ុន សែន។

ក្រោយ​ការ​បោះឆ្នោត​ដែល​រៀបចំ​ដោយ UNTAC ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៣ គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដឹកនាំ​ដោយ​ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ បាន​ឈ្នះ​ឆ្នោត​ទី​១ រីឯ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​ឈរ​ឈ្មោះ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ដោយ​លោក ហ៊ុន សែន បាន​ចាញ់​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ ជា​គោលការណ៍ តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ត្រូវ​បាន​ទៅ​គណបក្ស​ឈ្នះ​ឆ្នោត​ទី​១។ ប៉ុន្តែ​ពេល​នោះ លោក ហ៊ុន សែន បាន​រៀបចំ​គម្រោង​បង្កើត​តំបន់​អបគមន៍ និង​ដាក់​ពង្រាយ​កងទ័ព​ក្នុង​តំបន់​ភាគ​ខាងកើត​ដែល​មាន​ព្រំដែន​ជាប់​ជាមួយ​ប្រទេស​វៀតណាម ពោល​គឺ​គំរាម​បំបែក​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា​ពីរ គឺ​ខាងកើត និង​ខាងលិច​ទន្លេ​មេគង្គ។

បន្ទាប់​មក លោក ហ៊ុន សែន បាន​ឡាំប៉ា តវ៉ា និង​ទាមទារ​ចែក​អំណាច​រហូត​គាត់​បាន​ក្លាយ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​២ ក្រោម​ព្រះរាជកិច្ច​ដឹកនាំ​ដោយ​សម្តេច នរោត្តម សីហនុ ជា​ព្រះ​អគ្គមគ្គុទ្ទេសក៍​បង្រួបបង្រួម​ផ្សះផ្សា​ជាតិ។

ក្នុង​ឋានៈ​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​២ លោក ហ៊ុន សែន បាន​រៀបចំ​ផែនការ និង​បង្កើត​ហេតុផល​ផ្សេងៗ​ដើម្បី​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​ទម្លាក់​សម្តេច​ក្រុម​ព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែល​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​១ នា​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៩៧។ ការ​វាយ​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​រវាង​កងទ័ព​រាជា​និយម​ខាង​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និង​កងកម្លាំង​ដែល​ស្មោះស្ម័គ្រ​នឹង​លោក ហ៊ុន សែន ខាង​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា បាន​បង្ខំ​ឱ្យ​សម្តេច​ក្រុម​ព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ និរទេស​ព្រះ​កាយ​ទៅ​ក្រៅ​ប្រទេស។ នៅ​ខែ​បន្ទាប់ ព្រះអង្គ​ត្រូវ​បាន​ទម្លាក់​ចេញពី​តំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​១។

បន្ទាប់​មក លោក ហ៊ុន សែន បាន​លើក​បន្តុប​លោក អ៊ឹង ហួត ដែល​ជា​មន្ត្រី​ជាន់ខ្ពស់​មួយ​រូប​ពី​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ទី​១ ជំនួស​សម្តេច​ក្រុម​ព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ។ វិធី​ដែល​លោក ហ៊ុន សែន លើក​បន្តុប និង​ប្រើ​លោក អ៊ឹង ហួត គឺ​ដូច​គ្នា​ទៅ​នឹង​វិធី​ដែល​វៀតណាម បាន​លើក​បន្តុប​លោក និង​តែងតាំង​លោក​ក្នុង​ទសវត្ស​ឆ្នាំ​១៩៨០ ដូច្នោះ​ដែរ។

ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ក្តោប​ក្តាប់​អំណាច​តែ​ឯង​ក្រោយ​រដ្ឋប្រហារ​យោធា​ក្នុង​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៩៧ នោះ លោក ហ៊ុន សែន បាន​រៀបចំ​គណៈកម្មាធិការ​ជាតិ​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) មួយ​ជា​អាយ៉ង​របស់​លោក​ថែម​ទៀត។ បន្ទាប់ពី​ការ​រៀបចំ គ.ជ.ប រួច​ស្រេច​ហើយ លោក ហ៊ុន សែន បាន​យល់ព្រម​បើក​ឲ្យ​ភាគី​ប្រឆាំង​នានា ដោយ​រួម​ទាំង​សម្តេច​ក្រុម​ព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ចូលរួម​បោះឆ្នោត​ជាតិ​ក្នុង​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៩៨។

នៅ​ពេល​ដែល​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច​ចាញ់​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា សម្តេច​ក្រុម​ព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រធាន​រដ្ឋសភា នៅ​ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៩៨។ ពេល​នោះ លោក ហ៊ុន សែន ដែល​បាន​ឈ្នះ​ឆ្នោត ក៏​បាន​ឡើង​កាន់​ដំណែង​ជា​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​រហូត​មក​ដល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន តាមរយៈ​ការ​គ្រប់គ្រង គ.ជ.ប ការ​លួច​បន្លំ​សន្លឹកឆ្នោត ការ​ចុះបញ្ជី​ឈ្មោះ​ខ្មោច ការ​ធ្វើ​ប័ណ្ណ​ឲ្យ​ជនជាតិ​យៀកណាម​បោះឆ្នោត និង​ការ​កម្ចាត់​គណបក្ស​ប្រឆាំង​ដ៏​មាន​សក្ដានុពល​ដូចជា​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ជាដើម មិន​ឲ្យ​ចូលរួម​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត។

នៅ​ក្នុង​ក្រសែភ្នែក​សាធារណជន​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ លោក ហ៊ុន សែន គឺជា​មេដឹកនាំ​ផ្ដាច់ការ ឃោរឃៅ ឬ​រំលោភ​សិទ្ធិមនុស្ស​ធ្ងន់ធ្ងរ ប្រព្រឹត្តិ​អំពើពុករលួយ​ខ្លាំងក្លា និង​អសីលធម៌។

កាលពី​ឆ្នាំ​២០១៦ អង្គការ Global Witness បាន​ចេញ​ផ្សាយ​សេចក្តី​រាយការណ៍​មួយ​ដោយ​អះអាង​ថា ក្រុម​គ្រួសារ​សាច់ញាតិ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន មាន​លុយ​រហូត​រាប់​ពាន់​លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក​តាមរយៈ​អំពើពុករលួយ គេច​ពន្ធ លួច​លក់ និង​កិបកេង​ទ្រព្យសម្បត្តិ និង​ថវិកា​ជាតិ។

ជាមួយ​គ្នា​នេះ អង្គការ​ការពារ​សិទ្ធិមនុស្ស​ជាច្រើន​បាន​ដាក់​ការ​សង្ស័យ​ចំពោះ​អំពើ​ឃាតកម្ម​ធំៗ​ដែល​កើតឡើង​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ចាប់តាំងពី​ឆ្នាំ​១៩៩២ មក អាច​ជា​ទង្វើ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន និង​សាច់ញាតិ​របស់​លោក​ថែម​ទៀត។

ស្រដៀង​គ្នា​នេះ គេ​តែង​សង្កេត​ឃើញ​អាជ្ញាធរ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន ពុំ​ដែល​រក​ឃើញ​ឃាតករ ឬ​ជនល្មើស​ពិតប្រាកដ​ម្តង​ណា​ឡើយ​ចំពោះ​អំពើ​ឃាតកម្ម​ធំៗ​ជាច្រើន​ដែល​បាន​កើតឡើង​ទាំងអស់​នោះ។ ឃាតកម្ម​ទាំងនោះ​មាន​ទាំង​ឃាតកម្ម​លើ​តារា​ភាពយន្ត និង​អ្នក​ចម្រៀង​ល្បីៗ ដូចជា​អ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពីលីកា ព្រះភិក្ខុ សំ ប៊ុនធឿន ឃាតកម្ម​នយោបាយ​ធំៗ​ដូចជា​បណ្ឌិត កែម ឡី សកម្មជន​សហជីព លោក ជា វិជ្ជា សកម្មជន​បរិស្ថាន លោក ឈុត វុទ្ធី អ្នក​នយោបាយ​ជាច្រើន​រូប និង​អ្នក​សារព័ត៌មាន​ផង​ដែរ។

ប្រជាពលរដ្ឋ​ធ្វើ​ខួប​១ឆ្នាំ​​នៃ​ឃាតកម្ម​លើ​លោក កែម ឡី អ្នក​វិភាគ​នយោបាយ​​ ​កាលពី​ម្សិលមិញនៅ​ឯ​ទីស្នាក់ការ​គណ​​បក្ស​​​ប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន ក្នុង​ខណ្ឌសែន​សុខ​ រាជធានី​ភ្នំពេញ​។ រូបថតៈ ឡែន ឡេង/ឌឹ ខេមបូឌា ដេលី

ប៉ុន្តែ​បើ​គេ​និយាយ​អំពី​គុណសម្បត្តិ​វិញ គេ​ក៏​ពិបាក​ធ្វើ​ការ​ទូទាត់​ដែរ។ បើ​និយាយ​អំពី​គ្មាន​សង្គ្រាម​ក្នុង​ប្រទេស គេ​អាច​លើក​ជា​សំណួរ​ថា តើ​អ្វី​ទៅ​ជា​ឫសគល់​នៃ​ការ​បញ្ចប់​សង្គ្រាម​រវាង​ភាគី​ខ្មែរ​នានា និង​ការ​បញ្ចប់​ក្រុម​ខ្មែរក្រហម​ក្នុង​ព្រៃ? តើ​វា​មិនមែន​ជា​លទ្ធផល ឬ​ឥទ្ធិពល​នៃ​កិច្ចព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩១ ទេ​ឬ?

ប៉ុន្តែ​បើ​គេ​និយាយ​អំពី​ការ​អភិវឌ្ឍ និង​ការ​កសាង​ផ្លូវ​ស្ពាន​ថ្នល់​នានា គេ​ក៏​អាច​លើក​ជា​សំណួរ​ថា តើ​កម្ពុជា​បាន​ទទួល​ជំនួយ និង​ខ្ចី​លុយ​បរទេស​ចំនួន​ប៉ុន្មាន ជាពិសេស​ពី​ចិន?

បើ​គេ​និយាយ​អំពី​ការ​រីក​ដុះដាល​អគារ​ធំៗ​ស្កឹមស្កៃ​ក្នុង​ទីក្រុង គេ​ក៏​អាច​លើក​ជា​សំណួរ​ថា តើ​អគារ​ទាំងអស់​នោះ​ជា​របស់​នរណា ហើយ​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​បាន​ប្រយោជន៍​អ្វី​ខ្លះ​ពី​អគារ​ស្កឹមស្កៃ​ទាំងនោះ?

នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ប្រទេស​កម្ពុជា ទាំង​មជ្ឈដ្ឋាន​ជាតិ ទាំង​អន្តរជាតិ គេ​ចាត់ទុក​ប្រទេស​នេះ​ថា​ជា​ប្រទេស​សម្រាប់​លក់ ខណៈ​រាជាណាចក្រ​នេះ​ញាំញី​ទៅ​ដោយ​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃឈើ​ហិនហោច​ពាសពេញ​ប្រទេស ការ​លុប​បឹង លុប​ទន្លេ ការ​រំលោភ​ដីធ្លី ការ​ជួញដូរ​មនុស្ស និង​ការ​លាង​លុយ​កខ្វក់ ជាដើម តាមរយៈ​ការ​ទិញ​លក់​អចលនទ្រព្យ និង​បើក​បនល្បែង​កាស៊ីណូ​ជាង ២០០​កន្លែង​ទូទាំង​ប្រទេស​គិត​ត្រឹម​ឆ្នាំ​២០២១។

លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត ក្រុម​អ្នក​មាន​លុយ និង​មាន​អំណាច​នៅ​កម្ពុជា បាន​ពង្រីក​ពាណិជ្ជកម្ម​របស់​ពួកគេ​នៅ​ក្រោម​រូបភាព​ផ្សេងៗ​លើ​ទ្រព្យសម្បត្តិ​រដ្ឋ ដែល​មាន​ដូចជា ជលផល កោះ ឆ្នេរសមុទ្រ រ៉ែ និង​ប្រេងកាត។

សរុប​សេចក្តី​មក ប្រទេស​កម្ពុជា និង​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​នៅតែ​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់ទុក​ថា​ជា​ប្រជាជាតិ​មួយ​ក្រីក្រ​បំផុត​ក្នុង​លោក។ ដូច្នេះ គេ​ហាក់ដូចជា​ពិបាក​កំណត់​គុណសម្បត្តិ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន ចំពោះ​ជាតិ​ខ្មែរ​ត្រង់​ចំណុច​ទាំងអស់​នេះ​ណាស់៕

© 2024, ខេមបូឌា ដេលី. All rights reserved. No part of this article may be reproduced in print, electronically, broadcast, rewritten or redistributed without written permission.

អត្ថបទទាក់ទង

អត្ថបទអានច្រើន

សេចក្ដីរាយការណ៍ពិសេស