លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ ប្រវត្តិវិទូបរទេសដ៏លេចធ្លោដែលសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជាបានលើកឡើងថា លោកជឿថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងមិនទទួល បានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ឡើយ ហើយថា ការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកនយោ បាយអាចកើតមានទៅបានមានតែតាមរយៈការផ្តួលរំលំប្រដាប់អាវុធ ឬការស្លាប់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ។
នៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) ដែលចេញផ្សាយតាមអីុនធឺណិតកាលពីយប់ថ្ងៃច័ន្ទ លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ បានលើកឡើងថា លោកសម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងជាគូ ប្រជែងដ៏ងាយស្រួលសម្រាប់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំមកនេះ ហើយថា លោកគិតថា អ្វីៗនឹងមិនផ្លាស់ប្តូរឡើយ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍នោះថា “ហ៊ុន សែន អាចគ្រប់គ្រងអ្វីៗបាន គឺអាចចាប់ខ្លួនគាត់ក៏បាន ដោះលែងគាត់ក៏បាន ហើយម្យ៉ាងវិញទៀតក៏អាចលេងល្បែងជាមួយគាត់បានដែរ។ គាត់ធ្វើដូច្នោះបាន ហើយមនុស្ស [របស់លោក សម រង្ស៊ី] គ្មានកាំភ្លើងទេ”។
លោកបានបន្ថែមថា “ខ្ញុំមិនដែលនិយាយតាមកម្មវិធីរបស់អ្នក ឬកន្លែងណាផ្សេងថា ហ៊ុន សែន គួរតែត្រូវបានផ្តួលរំលំដោយកងកម្លាំងទេ ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងណាគាត់នឹងមិនត្រូវបានផ្តួលរំលំនោះឡើយ”។
មុនពេលទទួលស្គាល់ថា ទស្សនរបស់ខ្លួនស្តីអំពីឱកាសផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគ្មាន “សុទិដ្ឋិនិយម” ទេនោះ លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ បានលើកឡើងទៀតថា តាមពិតទៅលោក ហ៊ុន សែន ខ្លាចចាញ់ការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែលោកនឹងមិនបណ្តោយឲ្យបញ្ហាហ្នឹងកើតឡើងទេ ។
លោកបានថ្លែងថា “បើមានសុទិដ្ឋិនិយម គឺមានន័យថា មានការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកនយោបាយដែលនឹងបង្កើតឲ្យមានរដ្ឋាភិបាលកាន់តែសេរីមួយដែលរដ្ឋសភាមានអំណាចដូចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ខ្ញុំមើលមិនឃើញថា នឹងមានការផ្លាស់ទេ ដរាបណាលោក ហ៊ុន សែន នៅតែមានជីវិត”។
លោកបានថ្លែងបន្តថា “គាត់បានចាប់ផ្តើមពិភាក្សាពីរបីឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែ គាត់មិនជឿជាក់លើវាទេ។ វាមិនមែនជាស្ទីលរបស់គាត់។ ឯកវាទគឺជាស្ទីលរបស់គាត់។ ហើយវាគឺជាស្ទីលរបស់ សីហនុ និងស្ទីលរបស់ជ័យវរ្ម័នទី៧។ ពួកគាត់ទាំងនោះមិនពិភាក្សាទេ”។
កាលពីខែតុលា មួយខែមុនពេលលោក សម រង្ស៊ី និរទេសខ្លួនត្រឡប់ទៅប្រទេសបារាំងវិញ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្តើមសើរើឡើងវិញនូវទោសជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលពីរឆ្នាំរបស់គាត់ពីបទបរិហារកេរ្តិ៍កាលពីឆ្នាំ២០១១ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានគំរាមថានឹងមានសង្គ្រាម ពោលគឺរបបខ្មែរក្រហមនិងការសម្លាប់រង្គាលនឹងត្រឡប់មកវិញ ប្រសិនបើគណបក្ស្ប្រឆាំងឈ្នះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០១៨។
លោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា លោកប៉ុល សារឿន មេបញ្ជាការយោធា និងលោក នេត សាវឿន អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ នឹងងើបឡើងប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប្រសិនបើគណបក្សនេះឡើងជំនួសពួកគាត់ ជាការលើកឡើងដែលអ្នកអង្កេតការណ៍និយាយថា វាបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីគ្មានបំណងបោះបង់អំណាចនោះឡើយ។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក៏បានចាត់វិធានការរកវិធីគ្រប់គ្រងលើគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ថ្មីផងដែរ ដោយបានតែងតាំងលោក ទេព នីថា ដែលជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឲ្យកាន់តំណែងជាអគ្គលេខាធិការ គ.ជ.ប. សាជាថ្មី ហើយលោក នី ចរិយា ដែលជាអគ្គលេខាធិការរងនិងដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាបុគ្គលឯករាជ្យដែលឃ្លាំមើលអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់លោក ទេព នីថា នោះ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីចុងខែមុន។
ប៉ុន្តែ លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា មិនគួរលើកយកអតីតកាលមកធ្វើការព្យាករអំពីអនាគតរបស់កម្ពុជាឡើយ ដោយអះអាងថា បរិយាកាសនយោបាយដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវតែដោះស្រាយក្នុងពេលនេះ គឺវាខុសគ្នាស្រឡះពីបរិយាកាសនយោបាយដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីធ្លាប់បានចរចាបានយ៉ាងល្អនាពេលកន្លងមក។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ”នយោបាយ មិនមែនជាជោគវាសនាដែលប្រាប់អំពីស្ថានភាពមិនប្រែប្រួលក្នុងពេលមួយនាថ្ងៃអនាគតដែលមិនអាចកំណត់បានជាមុននោះឡើយ ហើយមិនអាចផ្លាស់ប្តូរបានទេ បើទោះជាយើងធ្វើ ឬព្យាយាមធ្វើមុនពេលរឿងហ្នឹងកើតឡើងក៏ដោយ”។
លោកបានបន្ថែមថា “តាមពិតទៅនយោបាយគឺជាដំណើរការយ៉ាងសកម្មដែលប្រជាពលរដ្ឋគឺជាអ្នកកំណត់ជោគវាសនារបស់វាតាមលទ្ធភាពដែលខ្លួនអាចធ្វើទៅបាន… ប្រកប ដោយភាពឆ្លាតវៃនិងប្រសិទ្ធភាពលើកត្តាវត្ថុបំណងដែលកំណត់ជោគវាសនាហ្នឹង”។
លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងទៀតថា រឿងដ៏អាក្រក់បំផុតនោះគឺការដែលសហគមន៍អន្តរជាតិឥឡូវនេះបោះបង់ចោលការបោះឆ្នោតដោយសេរីនៅកម្ពុជា ដោយទុកឲ្យ គ.ជ.ប.ថ្មី (ប៉ុន្តែនៅតែស្ថិតក្រោមការគ្រប់ គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា) ជាអ្នកគ្រប់គ្រងរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៨ ដោយភាពមិនស្មោះត្រង់ “ដូច្នេះវាធ្វើឲ្យការព្យាកររបស់លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ ក្លាយជាការពិត”។
លោកបានថ្លែងថា “ការដែលបញ្ហាប្រឈមពាក់ព័ន្ធនឹងសនារីយ៉ូដ៏អាក្រក់កំពុងត្រូវបានបង្ហាញ ឬវិភាគដោយមានផែនការពាក់ព័ន្ធត្រូវបានប្រឌិតឡើង និងអនុវត្តដើម្បីប្រឆាំងពួកគាត់ គឺកំពុងតែជួយកាត់បន្ថយ និងអាចទប់ស្កាត់ការដែលអាចកើតមានសេនារីយ៉ូដ៏អាក្រក់នោះ”។
ទោះបីជាមានការគំរាមពីលោក ហ៊ុន សែន ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាខិតខំពង្រឹងការគ្រប់គ្រងលើបរិយាកាសនយោបាយនាពេលថ្មីៗនេះក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលបានសន្យាម្តងហើយម្តងទៀតថា នឹងធានាឲ្យមានការបោះឆ្នោតសេរី និងយុត្តិធម៌នៅឆ្នាំ២០១៨ដែរ ដោយលើកឡើងថា ខ្លួនមិនចង់ឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើការតវ៉ាដូចនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣ម្តងទៀតឡើយ។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានលើកឡើងកាលពីចុងឆ្នាំមុនថា “មិនថា លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតទៅជាយ៉ាងណាទេ យើងនឹងទទួលយក។ យើង គោរពលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) បានលើកឡើងថា ការដែលលោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ គ្មានជំនឿលើលទ្ធភាពនៃការដែលអាចកើតមានការបោះឆ្នោតដោយសេរីនោះគឺជារឿងគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ។
លោកបានលើកឡើងទៀតថា លោកហ៊ុន សែន ត្រូវគិតពីស្ថិរភាពសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រយោជន៍របស់អភិជនខណៈការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧និងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ២០១៨កាន់តែខិតជិតមកដល់។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ឥឡូវ កម្ពុជាមិនមែនរស់នៅតែឯងទេ ប៉ុន្តែ យើងបានធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយពិភពលោក និងតំបន់ នេះជាកត្តាជំរុញប្រទេស។ ប្រទេសជាច្រើនកំពុងតែផ្លាស់ប្តូរទៅរកកំណែទម្រង់នយោបាយដើម្បីឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការនៃសេដ្ឋកិច្ចសេរីភាវូបនីយកម្ម”។
លោកបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “ប្រសិនបើគ្មានភាពស្របច្បាប់ទេ តើគេដោះស្រាយនឹងបញ្ហាប្រឈមដូចម្តេចនៅពេលប្រជាពលរដ្ឋតវ៉ា?”។
លោកបានបន្ថែមថា លោកមិនអាចមិនជឿលើការព្យាកររបស់លោក ដេវិឌ ឆាណ្ឌល័រ បានទេ បើផ្អែកលើការគាបសង្កត់ ក្នុងពេលថ្មីៗរបស់រដ្ឋាភិបាលលើក្រុមប្រឆាំង ប៉ុន្តែ ថា ការផ្លាស់ប្តូរក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសផ្តាច់ការផ្សេងៗទៀតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺជាហេតុផលសុទិដ្ឋិនិយម។
លោក គល់ បញ្ញា បានលើកឡើងថា ”សេនារីយ៉ូដ៏អាក្រក់បំផុត គឺនូវតែដូចអ្វីដែលគាត់បានបង្កើតឡើង ប៉ុន្តែ ខ្ញុំនៅតែមានសង្ឃឹម។ ឧទាហរណ៍នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនគ្មានសង្ឃឹមទាល់តែសោះ ប៉ុន្តែ មានចលនាផ្លាស់ប្តូរ ហើយប្រជាពលរដ្ឋមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង”។
លោកបានបន្ថែមថា “កម្ពុជាក៏កំពុងតែផ្លាស់ប្តូរដែរ។ យើងនៅត្រូវការការគាំទ្រពីសហគមន៍អន្តរជាតិដើម្បីធានាឲ្យបានថា យើងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកការបោះឆ្នោតដោយសេរី។ មិនទាន់បាត់បង់ក្តីសង្ឃឹមនៅឡើយទេ”៕ស៊ុយឈាង