សកម្មជនបក្សប្រឆាំង រិះគន់ថា ការចាប់ឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់លើយុវជនការពារបរិស្ថាននាពេលកន្លងមក គឺជាការព្យាយាមបិទបាំងនូវកំហុសរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយគណបក្សកាន់អំណាចសព្វថ្ងៃនេះ មិនអាចការពារការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ការលុបបឹង លុបទន្លេ និងការថែរក្សាបរិស្ថានបាន។
ការលើកឡើងរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំង គឺរិះគន់លើតុលាការសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានបន្តបើកសវនាការជំនុំជម្រះលើសំណុំរឿងរបស់យុវជនការពារបរិស្ថានកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
សកម្មជនបក្សប្រឆាំងលោក ហ៊ុន កុសល បានប្រាប់សារព័ត៌មាន The Cambodia Daily នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ ថា ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសកម្មជនបរិស្ថានដូចសព្វថ្ងៃនេះ គឺមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងលើកទឹកចិត្ត និងជួយការពារអ្នកកាប់ផ្លាញព្រៃឈើ បំផ្លាញបរិស្ថាន ជាដើម ជាក់ស្តែងមន្ត្រីទុច្ចរិតមួយចំនួនបានគប់គិតគ្នាបំផ្លាញសម្បត្តិធម្មជាតិខ្មែរក្រោមរូបភាពអភិវឌ្ឍគ្រប់បែបយ៉ាង។
លោកអះអាងថា ប្រទេសមួយអនុវត្តច្បាប់ដែលមានស្តង់ដារពីរ ពិតប្រាកដណាស់ពលរដ្ឋនៃប្រទេសនោះគឺជាជនរងគ្រោះ។ ដូច្នេះ ពលរដ្ឋមិនអាចពឹងលើរដ្ឋាភិបាលដែលយកច្បាប់ធ្វើជាឧបករណ៍ដើម្បីដាក់ទោសទណ្ឌលើអ្នកស្លូតត្រង់បន្តទៀតទេ។ ប៉ុន្តែជម្រើសល្អ និងជាមធ្យោបាយត្រឹមត្រូវសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ គឺត្រូវប្រើសិទ្ធិអំណាចក្នុងនាមជាម្ចាស់ប្រទេសចូលរួមរិះគន់ការដឹកនាំមិនត្រឹមត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាលឲ្យបានគ្រប់ៗគ្នា។
លោកបញ្ជាក់ថា ដើម្បីកែប្រែសង្គមពីអយុត្តិធម៌ទៅជាសង្គមយុត្តិធម៌ ពលរដ្ឋគ្រប់គ្នាមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការចូលរួមការពារ ទោះមានការគាបសង្កត់បំបិទសិទ្ធិសេរីភាពយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រោះថាការតស៊ូរបស់ពលរដ្ឋគង់តែទទួលបានជោគជ័យនៅថ្ងៃណាមួយ ប៉ុន្តែបើរដ្ឋាភិបាលគាបសង្កត់ហើយ តែពលរដ្ឋមិនងើបតវ៉ា នោះគេនឹងបន្តធ្វើបាបជារៀងរហូត។
តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានបន្តបើកសវនាការជំនុំជម្រះកាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ លើសំណុំរឿងរបស់យុវជនចំនួន ៧នាក់ និងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិចំនួន ៨នាក់ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿងជាមួយគ្នា ក្នុងនោះរួមមាន លោក ហ៊ុន វណ្ណៈ កញ្ញា ឈឿន ដារ៉ាវី លោក មាន ព្រហ្មមុនី និងលោក មួង សុភ័ក្ត ជាដើម។
ក្រោយសវនាការមួយព្រឹកធំ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញសម្រេចបន្តជំនុំជម្រះលើករណីនេះនៅថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ បន្តទៀត ក្រោយតុលាការក្រុងភ្នំពេញបានជំនុំជម្រះលើសំណុំរឿងនេះកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ និងថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ចំនួន២លើករួចមកហើយនោះ។
សព្វថ្ងៃនេះ សកម្មជនបរិស្ថានទាំងនោះកំពុងត្រូវបានឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារព្រៃស និងពន្ធនាគារទីក្រុងភ្នំពេញ ក្រោយតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម និងផ្តើមគំនិតញុះញង់ឱ្យមានភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម។
សកម្មជនបរិស្ថាន ក្រុមខ្មែរថាវរៈ និងសមាជិកសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ដូចជាលោក ហ៊ុន វណ្ណៈ កញ្ញា ឈឿន ដារ៉ាវី និងលោក មាន ព្រហ្មមុនី ជាដើម ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនកាលពីអំឡុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងទៅ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរៀបចំការជួបជុំដោយសន្តិវិធីនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារឱ្យដោះលែងតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានអះអាងថា ច្បាប់អយុត្តិធម៌មិនមែនជាច្បាប់នោះទេ ដូច្នេះអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់ត្រូវសុំឲ្យមានការបកស្រាយបទចោទប្រកាន់ឲ្យបានច្បាស់លាស់ ត្បិតក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបកស្រាយឲ្យបានហ្មត់ចត់ និងមិនអាចប្រាសចាកខ្លឹមសារដើមរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានឡើយ។
អ្នកវិភាគនយោបាយសង្គមរូបនេះ បញ្ជាក់ថា ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនបានចែងពីពាក្យ សន្តិសុខសង្គម នោះទេ ប៉ុន្តែបានចែងពាក្យថា សន្តិសុខជាតិ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ។ ដូច្នេះ ការពិនិត្យ និងបកស្រាយឲ្យបានច្បាស់លាស់ មិនគ្រាន់តែអាចរកបានយុត្តិធម៌ឲ្យជនដែលត្រូវចោទដោយអយុត្តិធម៌បានប៉ុណ្ណោះទេ គឺថែមទាំងជួយពង្រឹងច្បាប់ដែលយកទៅចោទប្រកាន់នោះឲ្យមានភាពយុត្តិធម៌ និងនីតិរដ្ឋឲ្យកាន់តែរឹងមាំថែមទៀត ព្រោះថាច្បាប់ដែលប្រាសចាកខ្លឹមសារធម្មនុញ្ញភាព គឺជាច្បាប់អយុត្តិធម៌ទាំងស្រុង។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០២០ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំតំបន់អាស៊ី លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន បានលើកឡើងក្នុងសម័យប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ លើកទី៤៥ ថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាគួរតែបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់បទបញ្ញត្តិនៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌមិនត្រឹមត្រូវ ក្នុងចេតនារារាំងការរិះគន់ដោយសន្តិវិធី និងការទាមទារជាសាធារណៈទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន៕