ការបាត់បង់ព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិចាត់ទុកជាវិនាសកម្មដ៏ធំមួយ។ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់លើកយកបញ្ហានេះធ្វើជាយុទ្ធនាការនយោបាយជាច្រើនលើកច្រើនគ្រាដែរ ដោយបង្ហាញជាសាធារណៈអំពីការតាំងចិត្ត និងដាក់បញ្ជាដ៏ម៉ឺងម៉ាត់ ប៉ុន្តែចំណាត់ការរបស់គាត់ត្រូវបានគេពិពណ៌នាថាជាចំណាត់ការដែលគ្មានប្រសិទ្ធភាព។
អង្គការ Global Forest Watch បានផ្សាយថា ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់ព្រៃឈើប្រមាណជិត ១លាន ៣សែនហិកតារ (១ ២៨០ ០០០ហិកតារ) បើគិតពីឆ្នាំ២០០២ ដល់ឆ្នាំ២០២០។ ស្រដៀងគ្នានេះ យើងធ្លាប់បានដកស្រង់សេចក្តីរាយការណ៍របស់អ្នកជំនាញនៃសកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Maryland សហរដ្ឋអាមេរិកមកផ្សាយថា ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់ព្រៃឈើចំនួន ២លាន ៣សែនហិកតារចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០ មក ឬស្មើនឹង ២៦% នៃព្រៃឈើសរុបនៅប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកស្រី អាយដា ថីឡាដ៍ ដែលជាអ្នកជំនាញផ្នែកព្រៃឈើ និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យ University of Copenhagen នៃប្រទេសដាណឺម៉ាក ថ្លែងថា «កំណើននៃការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើលើសពី ១% ឡើងទៅ គឺពិតជាធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ កង្វល់ចម្បងរបស់ខ្ញុំ ចំពោះប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់រឿងរ៉ាវកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើបែបនេះ គឺថាតាមរយៈវិទ្យាសាស្ត្រ យើងដឹងថានៅពេលណាដែលគេកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំធេងបែបនេះ កម្ដៅក៏ចេះតែកើនឡើង។ ជាទូទៅ កម្ដៅសម្រាប់តំបន់ខាងក្រៅព្រៃ ក្តៅជាងក្នុងព្រៃដល់ទៅ ៥អង្សា។»
បើយោងតាមសេចក្តីរាយការណ៍ និងការលើកឡើងរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនេះ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺមានទំហំធំធេង និងមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ុន្តែសំណួរសួរថា តើលោក ហ៊ុន សែន បានដឹងអំពីស្ថានភាពដ៏អាក្រក់នៃភាពហិនហោចព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែរឬទេ?
តាមពិត លោក ហ៊ុន សែន បានដឹងអំពីរឿងនេះដោយធ្លាប់ទាំងសន្យាថា គាត់នឹងកាត់ក ប្រសិនបើបង្ក្រាបអំពើឧក្រិដ្ឋកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើមិនបានទេនោះ។ ក្រោយពីការសន្យានោះមក អំពើ ទង្វើ សកម្មភាព ការបំផ្លាញព្រៃឈើនៅតែបន្តកើតឡើងយ៉ាងអនាធិបតេយ្យ។ បន្ទាប់មក លោក ហ៊ុន សែន បានសម្ដែងឫទ្ធិប្រើអំណាចបង្ហាញសាធារណជនអំពីវិធានការកម្ចាត់បទល្មើសព្រៃឈើ។ វិធានការទាំងនោះមើលទៅហាក់ដូចជាការរៀបចំធ្វើសង្គ្រាមទ្រង់ទ្រាយធំមួយ ដោយគាត់បញ្ជាឱ្យប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងយន្តហោះរបស់រដ្ឋតាមតម្រូវការចាំបាច់។ កាលនោះ គឺពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៩ ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានតែងតាំងលោក សៅ សុខា មេបញ្ជាការកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសជាប្រធានគណៈកម្មការជាតិ ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិ។ ពេលនោះ លោក ហ៊ុន សែន បានដាក់បញ្ជាយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ គឺធ្វើយ៉ាងណាត្រូវតែបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើឱ្យបាន ទោះបីត្រូវចំណាយអស់ប៉ុន្មានក៏ដោយ។
ប៉ុន្តែវិទ្យុ VOY បានផ្សាយកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨ អំពីចំណាត់ការដ៏ម៉ឺងម៉ាត់ស្រដៀងគ្នានេះចំពោះការទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើក្នុងខេត្តបីក្នុងភាគឦសានប្រទេសកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែចំណាត់ការកាលពីឆ្នាំ២០១៨ ក៏មិនមានប្រសិទ្ធភាពដែរ ដែលក្រុមអ្នកវិភាគ និងអ្នកជំនាញព្រៃឈើបានពិពណ៌នាថា នោះជាចំណាត់ការច្រំដែល និងគ្មានប្រសិទ្ធភាព។
ដូចគ្នានឹងចំណាត់ការក្តៅក្នុងឆ្នាំ២០១៨ នោះ ចំណាត់ការកណ្ដាប់ដៃដែករបស់លោក ហ៊ុន សែន នាពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៩ នោះក៏គ្មានប្រសិទ្ធភាពដែរ។ ជាក់ស្តែង សេចក្តីរាយការណ៍ស្ដីពីការបំផ្លាញព្រៃឈើខ្មែរត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាបន្តបន្ទាប់ដោយក្រុមអ្នកការពារព្រៃឈើរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ Amnesty International បានផ្សាយថា ក្នុងឆ្នាំ២០២១ ព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃជាង ៦ពាន់ហិកតារត្រូវបំផ្លាញក្រោមដៃមន្ត្រីពុករលួយ។
ដោយផ្អែកតាមតឹកតាងដូចរៀបរាប់មកនេះ គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា លោក ហ៊ុន សែន មិនអាចទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានទេរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។
ប៉ុន្តែសំណួរសួរថា តើហេតុអ្វីបានជាលោក ហ៊ុន សែន មិនអាចទប់ស្កាត់ឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើនេះបាន?
តាមពិត លោក ហ៊ុន សែន ជាបុគ្គលដែលមានអំណាចខ្លាំងជាងគេបំផុតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ជាធម្មតា អ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បាន ឬចង់ធ្វើ គ្មាននរណាហ៊ានតវ៉ា ឬប្រឆាំងនឹងគាត់ឡើយ។ ដូច្នេះ ការដែលលោក ហ៊ុន សែន មិនអាចកម្ចាត់អំពើទុច្ចរិតក្នុងការបំផ្លាញព្រៃឈើខ្មែរបាន ប្រហែលជាមានមូលហេតុអ្វីមួយ។ ហេតុផលដំបូងបំផុតដែលគេគួរពិចារណានោះ គឺតើលោក ហ៊ុន សែន មានចេតនាពិតប្រាកដក្នុងការកម្ចាត់បទល្មើសព្រៃឈើដែរឬទេ?
ប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន មានចេតនាពិតប្រាកដមែន ប្រហែលជាគាត់គាំទ្រលើកស្ទួយក្រុមអ្នកការពារព្រៃឈើ និងបរិស្ថាននានាហើយ។ តែផ្ទុយទៅវិញ មន្ត្រីរបស់គាត់រារាំងសកម្មភាពក្រុមអ្នកការពារព្រៃឈើ និងបរិស្ថាននានារហូត ហើយថែមទាំងចាប់ឃុំខ្លួនអ្នកទាំងនោះយ៉ាងអយុត្តិធម៌ទៀតផង។
ក្រៅពីនេះ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ពុំដែលដាក់ទោសទណ្ឌដល់មន្ត្រីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានណាដែលព្រៃឈើក្នុងដែនដីរបស់ខ្លួនត្រូវបានកាប់បំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែរ។ ជាធម្មតា ទីតាំងនៃការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើតែងតែមានបន្សល់ភស្តុតាងជាគល់ឈើដែលគេបានកាប់រួចហើយនោះ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើលោក ហ៊ុន សែន មានចេតនាពិតប្រាកដក្នុងការកម្ចាត់បទល្មើសព្រៃឈើមែននោះ គាត់អាចមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីដាក់ទោសមន្ត្រីដែនដីទាំងនោះ ដែលខ្វះការទទួលខុសត្រូវ ឬមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសទាំងនោះ។
បើតាមរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ លោក វេង សាខុន លោកធ្លាប់លាន់មាត់ថា អ្នកណាហ៊ានចាប់ បើឈ្មួញឈើសុទ្ធតែមានលិខិតអនុញ្ញាតពីថ្នាក់លើ។
ដូច្នេះ បើគេផ្អែកលើហេតុផលទាំងនេះ គេអាចគិតថា លោក ហ៊ុន សែន ប្រហែលជាគ្មានចេតនាពិតប្រាកដក្នុងការបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើទេ ប៉ុន្តែប្រសិនបើគាត់គ្មានចេតនាពិតប្រាកដមែននោះ តើអ្វីជាមូលហេតុដែលនាំឱ្យគាត់គ្មានចេតនាបង្ក្រាបបទល្មើសនេះ?
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជា ដូចជាអង្គការ Global Witness និង Human Rights Watch ធ្លាប់បានលើកឡើងថា លោក ហ៊ុន សែន បានពង្រឹងអំណាចតាមរយៈការកាង ឬមានភាគហ៊ុនជាមួយឈ្មួញទុច្ចរិតក្នុងការលក់ទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ។ ក្នុងចំណោមឈ្មួញទុច្ចរិតនានានោះ គេអាចសង្ស័យថា លោក ហ៊ុន សែន ឬក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់អាចឃុបឃិតគ្នាជាមួយលោក ទ្រី ភាព។
លោក ទ្រី ភាព ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាឈ្មួញទុច្ចរិតកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើមួយរូបក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ លោក ទ្រី ភាព ត្រូវបានដាក់ទណ្ឌកម្មដោយប្រទេសអាមេរិក ប៉ុន្តែលោក ហ៊ុន សែន បែរជាលើកតម្កើងលោក ទី្រ ភាព ទៅវិញ។
លោក ហ៊ុន សែន បានតែងតាំងលោក ទ្រី ភាព ជាទីប្រឹក្សា ជាឧកញ៉ា និងផ្តល់រង្វាន់កិត្តិយសដទៃទៀត។ ដូច្នេះ គេគិតថាលោក ហ៊ុន សែន អាចនឹងមានការពាក់ព័ន្ធដោយស៊ីជម្រៅជាមួយលោក ទ្រី ភាព។ លើសពីនេះទៀត គេក៏មានចំណុចខ្លះសង្ស័យថា លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងការពារលោក ទ្រី ភាព ដែលអាចពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើឃាតកម្មលើលោក ឈុត វុទ្ធី ដែលជាសកម្មជនការពារព្រៃឈើដ៏ឆ្នើម។ ចំណុចដែលគួរឱ្យសង្ស័យនោះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ហាក់ដូចជាគ្មានឆន្ទៈក្នុងការស៊ើបអង្កេតលើអំពើឃាតកម្មនោះទេ។ ទាក់ទិននឹងករណីឃាតកម្មនោះ លោក ហ៊ុន សែន មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការបង្កើតគណៈកម្មការឯករាជ្យស៊ើបអង្កេតលើករណីហ្នឹងទេ ហើយគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតមួយដែលលោក ហ៊ុន សែន បានបង្កើតនោះ ហាក់ដូចជាគ្មានប្រសិទ្ធភាពអ្វីទេរហូតដល់ពេលនេះ។
ភាពអសកម្មនៃគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតលើឃាតកម្មលើលោក ឈុត វុទ្ធី នោះ ត្រូវគេគិតថាប្រហែលជាអាចមានពាក់ព័ន្ធនឹងលោក ទ្រី ភាព ដែលជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនកាប់ឈើនៅកោះកុងមួយកន្លែងដែលលោក ឈុត វុទ្ធី បានទៅពិនិត្យ និងត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់នៅទីនោះ។
ដូច្នេះ គេអាចសន្និដ្ឋានបានថា លោក ហ៊ុន សែន មិនបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ ព្រោះគាត់ ឬគ្រួសារគាត់អាចមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយឈ្មួញទុច្ចរិតធ្វើជំនួញកាប់ឈើ ដឹក លក់ចេញទៅប្រទេសយៀកណាម ឬចិនដីគោក។
លោក ហ៊ុន សែន មិនត្រឹមតែអនុញ្ញាតឲ្យមនុស្សជំនិត ដូចជា ទ្រី ភាព ធ្វើអាជីវកម្មលើធនធានធម្មជាតិខ្មែរជាព្រៃឈើតាមអំពើចិត្តប៉ុណ្ណោះទេ ក្នុងឆ្នាំ២០១៣ អង្គការ IDI (Inclusive Development International) និងអង្គការ Global Witness រាយការណ៍ថា លោកអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុន Hoang Anh Gia Lai គ្រប់គ្រងដោយថៅកែឈ្មោះ Doan Nguyen Duc និង Nguyen Van Minh រួមទាំងក្រុមហ៊ុនចម្ការកៅស៊ូវៀតណាម Vietnam Rubber Group រួមដៃនឹងទីប្រឹក្សាប្រធានរដ្ឋសភាជាតិឈ្មោះ រ័ត្ន សាខុន ធ្វើអាជីវកម្មលើផ្ទៃដីរាប់សែនហិកតារ ដោយកាប់ឈើប្រណីតលក់ចេញជាមុនសិន ទើបដាំកៅស៊ូជាក្រោយ។ រីឯនាយទុនគន្លឹះធំៗចូលហ៊ុននឹងក្រុមហ៊ុនយៀកណាម ធ្វើអាជីវកម្មលើធនធានធម្មជាតិខ្មែរជាម្ចាស់ទុនក្តី ជាម្ចាស់ចំណែកហ៊ុនក្តី ឬជាពាណិជ្ជករកណ្តាល (ឈ្មួញកណ្តាល) ក្តី មានដូចតទៅនេះ៖
- ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុ IFC (International Finance Corporation)
- TP Bank
- VP Bank
- Doan Nguyen Duc
- Truong Hai Auto Corporation
- ដៃគូជាមួយក្រុមហ៊ុនរថយន្តបារាំង Peugeot
- អាល្លឺម៉ង់ BMW
- កូរ៉េខាងត្បូង KIA
- ជប៉ុន MAZDA
- ក្រុមហ៊ុនបណ្តាក់ទុន Van Eck
- Lincoln Global Investors
- State Street Investors។
បើលោកនិយាយថា លោកមិនបានដឹងសោះនោះ គួរជឿឬទេ?៕