នៅបណ្ដាប្រទេសដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ និងអហិង្សា គឺមេដឹកនាំប្រទេសនោះ រដ្ឋមន្ត្រី នាយករដ្ឋមន្ត្រី រហូតដល់ប្រធានាធិបតី គេចាត់ទុកឆន្ទៈ និងផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាជនធំជាងផលប្រយោជន៍របស់បក្សពួកខ្លួនឯង និងធំជាងគ្រួសារទៀតផង។
មេដឹកនាំទាំងនោះត្រូវបានគេមើលឃើញថា ឱ្យតែមានរឿងអាស្រូវបន្តិចបន្តួចកំប៉ិកកំប៉ុក គឺមិនចាំបាច់ចោទដល់ក្បត់ជាតិនោះទេ ក៏ពួកគេទម្លាក់អំណាចមិនក្រាញននៀលដូចមេដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួន ដែលចាញ់ឆ្នោតហើយទៅបំបែកទឹកដី ធ្វើអបគមន៍ និងធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយបង្ហូរឈាមជាតិសាសន៍ខ្លួនឯង ដើម្បីតែអំណាច បំផ្លាញសម្បត្តិជាតិរបស់ខ្លួន និងកិបកេងទ្រព្យសម្បត្តិជាតិរាប់ពាន់លានដុល្លារ ដើម្បីធ្វើមានធ្វើបានសម្រាប់គ្រួសារ និងបក្សពួករបស់ខ្លួន។
មេដឹកនាំប្រកាន់អត្តចរិតបែបនេះ តែងចាត់ទុកគូប្រជែងនយោបាយជាសត្រូវស្លាប់រស់របស់ខ្លួន ដោយព្យាយាមកម្ចាត់គូប្រកួតនោះមិនឱ្យឈរក្បែរសង្វៀនប្រកួតនោះទេ ទោះបីគូប្រកួតនោះមានភាពសុចរិតក្នុងជីវិតនយោបាយស្មោះត្រង់នឹងជាតិយ៉ាងណាក៏ដោយនោះ។
គេសង្កេតឃើញមេដឹកនាំដែលមានចរិតផ្ដាច់ការកោងកាងដូចនេះ ភាគច្រើននៅប្រទេសអាហ្វ្រិក នៅអាស៊ី ហើយក៏មាននៅក្នុងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬហៅថា ASEAN ផងដែរ។
ក្នុងប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ គេកត់សម្គាល់ថា យ៉ាងតិចមានប្រទេសពីរ ឬបីដែលបានប្លន់អំណាចពីអ្នកឈ្នះឆ្នោត ហើយរកមធ្យោបាយកម្ទេចគូប្រកួតថែមទៀត។
មេដឹកនាំរូបនោះបានរំលាយសង្វៀនប្រកួត ហើយឡើងប្រកួតតែម្នាក់ឯងដោយបង្ហាញសាច់ដុំអួតប្រាប់គេថា «យើងជាអ្នកខ្លាំងតែម្នាក់គត់នៅលើសង្វៀននេះ»។
ការពិត បុរសរូបនេះឡើងប្រកួតដែលគ្មានគូប្រកួតនោះ គឺដោយសារតែប្រើអំណាចរបស់ខ្លួនគាបសង្កត់ទៅលើយន្តការ ឬឧបករណ៍របស់ខ្លួនដូចជាស្ថាប័នតុលាការ ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ ស្ថាប័នបោះឆ្នោត និងទៅលើកងទ័ពជាតិ។
មេដឹកនាំបែបនេះ បើទោះបីមិនបញ្ចេញឈ្មោះក៏គេដឹងថាមាននៅក្នុងប្រទេសមួយ ឬពីរក្នុងតំបន់អាគ្នេយ៍នេះដែរ។ មេដឹកនាំប្រទេសនោះក៏តែងតែប្រាប់ពិភពលោកថា ខ្លួនកំពុងតែដើរលើបន្ទាត់ប្រជាធិបតេយ្យដែលគេថាជាប្រជាធិបតេយ្យបែបក្លែងក្លាយ។ ប៉ុន្តែប្រជាធិបតេយ្យរបស់បុរសខ្លាំងទាំងនេះ គឺមានតែនៅក្នុងបក្សរបស់ខ្លួន និងគ្រួសាររបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ គឺមានន័យថា គាត់ផ្ដល់សិទ្ធិផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ទៅឱ្យតែបក្សពួករបស់ខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ ហើយមធ្យោបាយដែលគាត់កម្ទេចគេ គឺគ្មានអ្វីក្រៅពីចោទគេថាមានបទឧក្រិដ្ឋនេះ ឬបទឧក្រិដ្ឋនោះតែប៉ុណ្ណោះ។
ត្រឡប់ទៅរកប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យត្រឹមត្រូវវិញ គឺអំពើទុច្ចរិតទាំងអស់នេះ គេមិនយកគំនិតទៅពិចារណានោះទេ ព្រោះគេថាអំណាចបុណ្យស័ក្តិ តួនាទី ឬតំណែងរបស់ខ្លួន គឺបានមកដោយឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋ មិនមែនទេវតា ឬព្រះឥន្ទ្រប្រទានឲ្យនោះទេ។ ដូចនេះ មេដឹកនាំពួកបស្ចិមប្រទេស ត្រូវគេមើលឃើញថា ងាយណាស់ក្នុងការចុះចេញពីតំណែង គឺមិនទុកឱ្យវិបត្តិប្រទេសរ៉ាំរ៉ៃ ឬធ្លាក់ក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលនោះទេ។
ជាក់ស្ដែង ដំណាក់កាលចុងក្រោយនេះ មេដឹកនាំប្រទេសជប៉ុន នាយករដ្ឋមន្ត្រី ស៊ីនហ្សូ អាបេ នាយករដ្ឋមន្ត្រីជាច្រើនទៀតរបស់ប្រទេសនេះមិនដែលក្រាញននៀលនឹងអំណាចនោះទេ។
លោក អាបេ គ្រាន់តែមានជំងឺនៅក្នុងខ្លួនដែលលោកពិបាកទ្រាំទ្រនូវជំងឺនោះ លោកក៏សម្រេចលាលែងពីតំណែងភ្លាមដោយមិនទុកឱ្យអំណាច និងតួនាទីស្លាប់ទៅជាមួយនឹងជីវិតរបស់គាត់នោះទេ។
មេដឹកនាំចុងក្រោយមួយនៅក្នុងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ គឺនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់រាជាណាចក្រនោះបានសម្រេចស្នើសុំទៅព្រះមហាក្សត្រលាលែងពីតំណែង ហើយរំលាយរដ្ឋសភា ព្រោះតែលោកមិនចង់ប្រឈមមុខចំពោះបញ្ហាបែកបាក់ក្នុងសភា និងរាជាណាចក្រនោះទេ។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី លោក Ismail bin Yaakob បានសម្រេចលាលែងពីតំណែង ហើយក៏សម្រេចរំលាយរដ្ឋសភាដើម្បីធ្វើការបោះឆ្នោតសភាមុនអាណត្តិ នៅខែវិច្ឆិកា នៅឆ្នាំ២០២២ នេះ។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីវ័យត្រឹមតែ ៦២ឆ្នាំរូបនេះ ត្រូវបានអ្នកសង្កេតការណ៍នៅក្នុងតំបន់ហៅថាជាមេដឹកនាំចិត្តសឿង មិនយកអំណាចជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទុកជាកេរដំណែលរបស់ខ្លួនអស់មួយជីវិតនោះទេ។
ឥឡូវនេះ ម៉ាឡេស៊ីនឹងធ្វើការបោះឆ្នោតសភាមុនអាណត្តិនៅខែវិច្ឆិកា។ ឥស្សរជននយោបាយជាច្រើនដែលមានទាំងមេបក្សប្រឆាំង លោក អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម ផង ក៏ត្រូវបានប្រជាជនម៉ាឡេស៊ីសម្លឹងមើលក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែរ។ មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ គឺជាអ្នកនយោបាយស្អាតស្អំ ហើយលោកធ្លាប់សច្ចាថាមិនយកតំណែងរបស់ជាតិទៅប្រើប្រាស់ក្នុងមធ្យោបាយទុច្ចរិតនោះទេ។
នៅទ្វីបអឺរ៉ុប មេដឹកនាំប្រទេសជាច្រើនក៏បានលាលែងពីតំណែងផងដែរ។ មេដឹកនាំខ្លះត្រូវបានដកហូតពីតំណែងដោយសមាជិកសភា ហើយគេសង្កេតឃើញមេដឹកនាំនោះមិនបានបង្កហេតុបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍អូសកាំភ្លើងអូសរថពាសដែក គំរាមបង្កើតរដ្ឋប្រហារនោះទេ។ មេដឹកនាំដូចនេះ គឺចិត្តសឿងសម្បើមណាស់ដែលទទួលបានការកោតសរសើរយ៉ាងពិតប្រាកដពីប្រជាជនដែលស្រឡាញ់មេដឹកនាំបែបនេះ។
ឥឡូវនេះ រឿងរ៉ាវក្ដៅគគុកកំពុងកើតមាននៅលើទឹកដីនៃចក្រភពអង់គ្លេស។ រាជាណាចក្រនេះកំពុងតែឈានទៅរកការជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីម្នាក់ទៀត ព្រោះតែនាយករដ្ឋមន្ត្រី អ្នកស្រី លីស ត្រាស់ បានលាលែងពីតំណែងទៅហើយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី២០ ខែតុលា បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីកាន់តំណែងបានតែ ៦សប្ដាហ៍ប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រី លីស ត្រាស់ លាលែងពីតំណែងនេះក្រោយពីប្រឈមមុខយ៉ាងខ្លាំងពីគណៈរដ្ឋមន្ដ្រី ពីសមាជិកសភាដែលថាអ្នកស្រីខកខានក្នុងការគ្រប់គ្រងស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស ដែលបណ្ដោយឱ្យសាច់ប្រាក់អង់គ្លេសធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពអតិផរណា។ អ្នកស្រីជាប់ឆ្នោតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ដោយឈ្នះគូប្រកួតម្នាក់របស់ខ្លួនយ៉ាងស្អាតស្អំបំផុត ក្នុងការបោះឆ្នោតផ្ទៃក្នុងនៃគណបក្សអភិរក្សនិយមនៅក្នុងវគ្គផ្ដាច់ព្រ័ត្រ។
អ្នកស្រី លីស ត្រាស់ បានសម្រេចដើរចេញពីតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីភ្លាមៗ ព្រោះតែអ្នកស្រីចាត់ទុកថា ខ្លួនអ្នកស្រីខ្វះការគាំទ្រពីផ្ទៃក្នុងបក្ស និងខ្វះគោលការណ៍ដឹកនាំ ទើបអ្នកស្រីបោះបង់អំណាចចោលដោយគ្មានស្ដាយស្រណោះអ្វីនោះទេ។ នេះសម្រាប់មេដឹកនាំនៃប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ។
អ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា តម្លៃ និងកិត្តិយសរបស់អ្នកនយោបាយដូចអ្នកស្រី លីស ត្រាស់ មិនចេះសាបសូន្យ និងមិនអាក្រក់នោះទេ ដែលមិនធ្វើឱ្យប្រជាជនឈឺចាប់នោះ។
ផ្ទុយទៅវិញ ភាពក្លាហានរបស់អ្នកស្រីពិតនឹងនាំឱ្យអ្នកនយោបាយជំនាន់ក្រោយទទួលស្គាល់ថា អ្នកស្រីហ៊ានលះបង់អំណាចដូចនេះ គឺតែងតែកើតមានសម្រាប់មេដឹកនាំប្រជាធិបតេយ្យ ព្រោះវាផ្ទុយពីមេដឹកនាំផ្ដាច់ការទៅវិញដែលចាត់ទុកតំណែងបុណ្យស័ក្ដិជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដូចជារង្វាន់ទិព្វកើតចេញពីព្រះឥន្ទ្រជប់ឱ្យ ឬបានមកពីជីទួតជីលាផ្ដល់ឱ្យ។
មេដឹកនាំបែបនេះ បន្តក្រាញអំណាចទៅមុខទៀត គឺជាការបញ្ឈឺចិត្តប្រជាជនខ្លួនឯងផង ហើយក៏ជាការប្រមាថដល់គោលការណ៍នៃតម្លៃប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋពិតប្រាកដផង៕