មុនចាប់ផ្ដើមអធិប្បាយអំពីតៃវ៉ាន់ យើងសូមរំឭកត្រួសៗអំពីប្រវត្តិដែនដីគ្រីមៀរ អតីតតំបន់ស្វយ័តនៃប្រទេសអ៊ុយក្រែន។
គ្រីមៀរ ជាឧបទ្វីបមួយនៃដែនដីប្រទេសអ៊ុយក្រែន តែអ៊ុយក្រែន ធ្លាប់នៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់សហភាពសូវៀត រាប់ទសវត្ស គឺទើបតែផ្ដាច់ចេញពីសូវៀតនៅឆ្នាំ១៩៨៩ ចំពេលមហាអំណាចនៃសង្គ្រាមត្រជាក់មួយនេះដួលរលំ ដោយសារមិនអាចប្រជែងសព្វាវុធជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក និងស្របពេលដែលប្រជាជនរស់នៅក្រោមរបបសង្គមនិយមនេះបន្តទៀតបាន។
ក្រោយពីសហភាពសូវៀតដួលរលំ គឺសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ក៏មកចាប់រូបរាងឡើងវិញ។ តែរុស្ស៊ី នៅតែជាប្រទេសមហាអំណាចដដែល។ នៅមួយទសវត្សចុងក្រោយនេះ រុស្ស៊ី ដែលក្រោមការដឹកនាំរបស់បុរសខ្លាំង វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន (Vladimir Putin) បានខិតខំខ្លាំងណាស់ដើម្បីពង្រីកមាឌ និងឥទ្ធិពលរបស់សូវៀត ឡើងវិញ ដោយការដាក់ផែនការយករដ្ឋខ្លះដែលធ្លាប់ចំណុះឲ្យសហភាពសូវៀតមកវិញ។
តែមកដល់ពេលនេះ ពុំឃើញមានរដ្ឋណាមួយត្រូវបានរុស្ស៊ី យកបានមកវិញនោះទេ លើកលែងតំបន់គ្រីមៀរ មួយគត់ ដែលរុស្ស៊ី យកបានពីអ៊ុយក្រែន តាមរយៈការបោះឆ្នោតផ្ដាច់ខ្លួនឱ្យមកចំណុះក្នុងដែនដីរុស្ស៊ី។ ក្រៅពីនោះ រដ្ឋតូចៗជាច្រើនសម្រេចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលដែនដីពួកគេទៅហើយ ដោយរដ្ឋខ្លះជាសម្ពន្ធមិត្តនឹងសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិកទៀតផង។
តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលរុស្ស៊ីដណ្ដើមដែនដីគ្រីមៀរ បានពីអ៊ុយក្រែន?
កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤ ប្រទេសរុស្ស៊ី បានលេបត្របាក់យកឧបទ្វីបគ្រីមៀរ (Crimea) ដែលជាទឹកដីស្វយ័តមួយរបស់ប្រទេសអ៊ុយក្រែន ទៅដាក់បញ្ចូលជាដែនដីរណបរបស់ខ្លួន។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យមានការរំជើបរំជួល និងថ្កោលទោសជាខ្លាំងពីលោកខាងលិច ដែលឈានដល់ការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចលើប្រទេសរុស្ស៊ី ទៀតផង។
ប្រទេសលោកខាងលិចមួយចំនួនមានសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ជាដើម រួមទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិ បានហៅការកាន់កាប់ឧបទ្វីបគ្រីមៀរ ដោយមហាអំណាចរុស្ស៊ី គឺជាអំពើខុសច្បាប់។ តែសម្រាប់ប្រទេសរុស្ស៊ី អះអាងថា ការដាក់បញ្ចូលទឹកដីគ្រីមៀរ ទៅជាផ្នែកមួយនៃប្រទេសរុស្ស៊ី នោះ គឺជាអំពើស្របច្បាប់ ធ្វើឡើងតាមសំណើ និងឆន្ទៈរបស់ពលរដ្ឋគ្រីមៀរ ខ្លួនឯង។
ប្រធានាធិបតីនៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀរ ពូទីន (Vladimir Putin) ដែលគេហៅថាបុរសខ្លាំង កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤ បានចុះហត្ថលេខាផ្តល់សច្ចាប័នចុងក្រោយក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសរុស្ស៊ី ដើម្បីដាក់បញ្ចូលទឹកដីគ្រីមៀរ ជាផ្នែកមួយនៃប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះ។ ដំណើរការបញ្ចូលទឹកដីគ្រីមៀរ ឱ្យទៅជាទឹកដីរណបរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ី នេះ គឺក្រុងម៉ូស្គូ មិនបាច់លើកទ័ពនោះទេ គឺលេបយកដោយសន្តិវិធីតាមរយៈក្រុមអន្តោប្រវេសន៍រុស្ស៊ី ដែលបានតាំងទីលំនៅតាំងពីសម័យសហភាពសូវៀតដាក់ត្រួតត្រា និងកាន់កាប់អ៊ុយក្រែនជារដ្ឋចំណុះរបស់ខ្លួន។
គេនៅចាំបានថា រយៈពេល ៦ថ្ងៃមុនការចុះហត្ថលេខាជាចុងក្រោយនៅឯវិមានក្រឹមឡាំង ដោយប្រធានាធិបតី ពូទីន គឺនៅក្នុងដែនដីស្វយ័តអ៊ុយក្រែន ពេលនោះ តំបន់គ្រីមៀរ បានរៀបចំធ្វើការបោះឆ្នោតប្រជាមតិមួយក្នុងចំណោមពលរដ្ឋរស់នៅនៅតំបន់គ្រីមៀរ មានទាំងជនជាតិអ៊ុយក្រែន និងជនជាតិរុស្ស៊ី។
សន្លឹកឆ្នោតដាក់ថា តើចង់ឲ្យដាក់បញ្ចូលទឹកដីគ្រីមៀរ ទៅជាទឹកដីរណបរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ី ឬទេ ហើយទីបំផុត សំឡេងគាំទ្រលើសលប់គូសថាចង់ឲ្យគ្រីមៀរ ជាដែនដីចំណុះឱ្យរុស្ស៊ី។
ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤ មានលក្ខណៈបើកចំហ ដោយមានអ្នកសង្កេតការណ៍មកពី ២៣ប្រទេស រួមនឹងអ្នកសង្កេតការណ៍ដែលជាតំណាងឱ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សនយោបាយនានាចំនួនជិត ៤០០នាក់ចូលរួមតាមដានដំណើរការបោះឆ្នោតប្រជាមតិដែលផ្ដាច់ខ្លួនពីការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែន។ នៅទីបំផុត លទ្ធផលបង្ហាញថាប្រជាជនដល់ទៅ ៩៧% នៃអ្នកបោះឆ្នោតទាំងអស់បានបោះឆ្នោតគាំទ្រឱ្យគ្រីមៀរ ធ្លាក់នៅក្រោមប្រទេសរុស្ស៊ី។
អ្វីដែលធ្វើឱ្យគ្រីមៀរ របូតពីអ៊ុយក្រែន ទៅនៅក្រោមរុស្ស៊ី គឺក្នុងចំណោមអ្នកដែលបោះឆ្នោតដែលគាំទ្រការផ្ដាច់ខ្លួនភាគច្រើនជាជនជាតិភាគតិចរុស្ស៊ី ដែលបានមកតាំងលំនៅក្នុងឧបទ្វីបគ្រីមៀរ តាំងពីសម័យសហភាពសូវៀត រហូតដល់មានចំនួនច្រើនជាងជនជាតិអ៊ុយក្រែន និងជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុក។
តាមស្ថិតិ គឺនៅតំបន់គ្រីមៀរ មានជនជាតិរុស្ស៊ី រស់នៅជិត ៧០% ដែលនាំឱ្យលទ្ធផលបោះឆ្នោតប្រជាមតិបង្ហាញថាមានប្រជាជនជិត ១០០% ឯណោះរួមទាំងជនជាតិដើមម្ចាស់ស្រុកផងនោះ ចង់ទៅរស់នៅក្រោមរុស្ស៊ី។ តើមូលហេតុអ្វី? គេរកឃើញថាជនជាតិអ៊ុយក្រែន និងម្ចាស់ស្រុកបានភ្ជាប់ខ្សែលោហិតជាមួយអន្តោប្រវេសន៍រុស្ស៊ីអស់ទៅហើយ។
យោងតាមលទ្ធផលនេះ បាននាំឲ្យមេដឹកនាំនៃប្រទេសរុស្ស៊ី ប្រធានាធិបតី ពូទីន ចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយដាក់បញ្ចូលតំបន់គ្រីមៀរ ដែលទើបផ្ដាច់ខ្លួនពីអ៊ុយក្រែន នោះទៅជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់សហព័ន្ធរុស្ស៊ី មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
នៅពេលដឹងថាខ្លួនគេបានក្លាយជារដ្ឋរបស់រុស្ស៊ី គឺប្រជាជននៃតំបន់គ្រីមៀរ ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិរុស្ស៊ី នោះ នាំគ្នារៀបចំពិធីទទួលស្វាគមន៍យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេង។ គេដុតកាំជ្រួច គេនាំគ្នារាំច្រៀងសើចសប្បាយ ផឹកស្រារុស្ស៊ីវុលកា ពេញមួយយប់ ដើម្បីអបអរសាទរជោគជ័យក្នុងការយកទឹកដីបរទេសដែលខ្លួនកំពុងរស់នៅឱ្យក្លាយទៅជាទឹកដីរណបរបស់ប្រទេសនៃជនជាតិខ្លួន។ ប៉ុន្តែគេឃើញអ្នកឈឺចាប់ស្ដាយស្រណោះ គឺជនជាតិអ៊ុយក្រែន ជាម្ចាស់ស្រុកទាំងឡាយណាដែលប្រកាន់ជាតិនិយមខ្លាំង។
គ្រីមៀរ មានព្រំដែនជាប់សមុទ្រស្ទើរជុំវិញ គឺដូចកោះតៃវ៉ាន់ ផងដែរ។ គ្រីមៀរ ដែលជាឧបទ្វីបមួយ គឺជាទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ី ព្រោះវាផ្តល់ឱ្យរុស្ស៊ី នូវច្រកចេញទៅកាន់សមុទ្រមេឌីទែរ៉ាណេ។
ដោយសារបែបនេះ រុស្ស៊ីតែងតែហាម ឬឃារឃាំងនាវាបរទេសមិនឱ្យចូលច្រកសមុទ្រគ្រីមៀរ នោះទេ។ តែលោកខាងលិច មានសហភាពអឺរ៉ុប អង់គ្លេស បារាំង កាណាដា អាមេរិក នៅតែចាត់ទុក គ្រីមៀរ ជាដែនដីរបស់អ៊ុយក្រែន និងច្រកសមុទ្រគ្រីមៀរ ជាដែនទឹករបស់អ៊ុយក្រែន ដដែល។
យើងបញ្ចប់ប្រវត្តិតំបន់គ្រីមៀរ ធ្លាក់នៅក្រោមសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ត្រឹមនេះ ហើយតទៅនេះ គឺជាការវិភាគអំពីការប៉ុនប៉ងរបស់ចិន ដែលចង់លេបតៃវ៉ាន់ មកនៅក្រោមដំបូងបក្សកុម្មុយនីស្តចិន។ សម្រាប់តៃវ៉ាន់ ជាង ៧០ឆ្នាំមកហើយបែរជាចិន មិនធ្វើដូចរុស្ស៊ី លេបយកតំបន់គ្រីមៀរ។ តើមូលហេតុអ្វី?
តៃវ៉ាន់ ក្លាយជាតំបន់ផ្ដាច់ខ្លួនដោយសារសង្គ្រាមស៊ីវិល ដែលបានបិទបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៤៩។ នៅឆ្នាំនោះហើយដែលតៃវ៉ាន់ជាជម្រករបស់អ្នកចាញ់សង្គ្រាមរត់ពីទីក្រុងប៉េកាំង។
តៃវ៉ាន់ ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ចេញពីចិនដីគោកបន្ទាប់ពីកងទ័ពជាតិនិយមដឹកនាំដោយអតីតប្រធានាធិបតីសាធារណរដ្ឋចិន លោក ចាង កៃ ចៀក (Chiang Kai-shek) បរាជ័យក្រោមថ្វីដៃកងទ័ពកុម្មុយនីស្តចិន ដឹកនាំដោយកម្មាភិបាល ម៉ៅ សេទុង។
ក្នុងអំឡុងចាញ់សង្គ្រាមនៃសង្គ្រាមស៊ីវិល លោក ចាង កៃ ចៀក បានដឹកនាំកងទ័ពរត់ទៅឈរជើងនៅឯកោះតៃវ៉ាន់ ហើយនៅតែរក្សារបបសាធារណរដ្ឋចិន មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ។ ដោយប្រើស្លាកនៃរបបសាធារណរដ្ឋចិន បានធ្វើឱ្យតៃវ៉ាន់ ត្រូវបានអន្តរជាតិទទួលស្គាល់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩ ថាជាប្រទេសមួយរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧១។
តែនៅឆ្នាំ១៩៧១ ចិនប្រជាមានិតបញ្ចុះបញ្ចូលបានសម្រេចនៅឯអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយទទួលបានអាសនៈជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយក៏ដណ្ដើមយកអាសនៈរបស់តៃវ៉ាន់នៅអង្គការសហប្រជាជាតិតែម្ដង។ ក្រោមស្លាកសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន គឺមានឋានៈជាប្រទេស ឬរដ្ឋដាច់ដោយឡែកពីតៃវ៉ាន់។
សម្រាប់តៃវ៉ាន់ ដែលបាត់បង់អាសនៈរបស់ខ្លួននៅអង្គការសហប្រជាជាតិ តែដែនកោះមួយនេះប្រៀបបានជារដ្ឋមួយមានអធិបតេយ្យ។ ជារដ្ឋមួយមានរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំមួយរឹងមាំ មានប្រជាជនជិត ២៤លាននាក់មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃនេះ។
ទីនោះមានស្ថាប័នជាតិធំៗដូចនឹងប្រទេសមួយដែរ គឺមាន៖
- ក្រសួងការពារជាតិ
- ក្រសួងមហាផ្ទៃ
- ក្រសួងអប់រំជាតិ
- ក្រសួងសុខាភិបាល
- ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម
- រដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិចំណុះឱ្យរដ្ឋាភិបាលកណ្ដាល
- អង្គការសង្គមស៊ីវិលសមាគមដូចនឹងប្រទេសមួយទៅហើយ
- អាវុធគ្រប់ប្រភេទដើម្បីការពារដែនដីរបស់ខ្លួន ដែលមិនសម្រាប់ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយចិននោះទេ គឺប្រទេសណាក៏តៃវ៉ាន់អាចវាយបកវិញដែរ
- របបប្រជាធិបតេយ្យមួយរឹងមាំ
- ទំនាក់ទំនងសហប្រតិបត្តិការមនុស្សធម៌ជាមួយនឹងបរទេស
- រចនាសម្ព័ន្ធជាមួយនឹងបរទេសក្នុងកម្រិតមួយដែលសមល្មមនឹងក្លាយជារដ្ឋមួយនឹងគេដែរ ដូចជាមានស្ថានកុងស៊ុល និងស្ថានទូតជាមួយប្រទេសមួយចំនួនដែលតំណាងតៃវ៉ាន់ ស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសនោះ ហើយថ្មីៗនេះ សហភាពអឺរ៉ុប ២៧ប្រទេស រួមនឹងប្រទេសអង់គ្លេស ជប៉ុន ឥណ្ឌា អូស្ត្រាលី អាមេរិក ចាត់ទុកតៃវ៉ាន់ជាដៃគូទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយសន្តិសុខនៃតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
បើនិយាយអំពីវិស័យការពារជាតិវិញ តៃវ៉ាន់កំពុងធ្វើខ្លួនគេឱ្យក្លាយជាដៃគូនៃកតិកាសញ្ញាយោធាជាមួយប្លុក ៤ប្រទេស គឺឥណ្ឌា អាមេរិក ជប៉ុន និងអូស្ត្រាលី ហៅថាកិច្ចសន្ទនាដៃគូចតុភាគី Quad។ ជាមួយគ្នានេះ តៃវ៉ាន់កំពុងសម្លឹងទៅរកកតិកាសញ្ញាយោធា ៣ប្រទេស មានអង់គ្លេស អាមេរិក អូស្ត្រាលី ហៅថា Aukus ដែលទើបបង្កើតនៅពេលថ្មីៗនេះ។
មកដល់ពេលនេះ តៃវ៉ាន់នៅតែប្រើស្លាករបបដឹកនាំ គឺរបបសាធារណរដ្ឋចិន ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងក្រុងប៉េកាំង រាប់ទសវត្សមុនការធ្លាក់នៅក្រោមរបបកុម្មុយនីស្តចិន ឆ្នាំ១៩៤៩។
បើនិយាយអំពីភាពខុសគ្នារវាងគ្រីមៀរ និងតៃវ៉ាន់ គឺខុសគ្នាដាច់ស្រឡះ។ គ្រីមៀរ គ្រាន់តែជារដ្ឋស្វយ័តរបស់អ៊ុយក្រែន គឺពុំមានរចនាសម្ព័ន្ធស្ថាប័នជាតិ ស្ថាប័នបរទេស។ ជាតំបន់រង់ចាំតែផ្ដាច់ខ្លួនទៅក្រោមរុស្ស៊ី តែប៉ុណ្ណោះ ព្រោះតែជនជាតិរុស្ស៊ី មានចំនួនលើសលប់លើម្ចាស់ស្រុកដែលមកតាំងនៅលើទឹកដីគ្រីមៀរ បានកសាងកម្លាំងផ្ដាច់ខ្លួន កសាងរចនាសម្ព័ន្ធផ្ដាច់ខ្លួនពីអ៊ុយក្រែន ទៅហើយ។ មានន័យថា ជនជាតិរុស្ស៊ី នៅតែកាន់អាវុធបានមកពីក្រុងម៉ូស្គូ ធ្វើសង្គ្រាមបំបែកដែនដីពីអ៊ុយក្រែន តែប៉ុណ្ណោះ។
ដោយភាពខុសគ្នានេះ ទំនងតៃវ៉ាន់មិនដូចគ្រីមៀរ នោះទេ ហើយតៃវ៉ាន់ នឹងមិនបណ្ដោយឱ្យខ្លួនធ្លាក់ដូចគ្រីមៀរ នោះទេ។
សន្និដ្ឋាន៖ ការពិត ចិនមិនចង់លើកទ័ពចូលកាន់កាប់ដែនកោះតៃវ៉ាន់នោះទេ គឺចង់បានត្រឹមដូចតំបន់គ្រីមៀរ ដោយពឹងខ្លាំងលើការបែកបាក់ផ្ទៃក្នុង និងអូសទាញប្រជាជនតៃវ៉ាន់ ឱ្យងាកមករកចិន នៅក្រោមប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរដូចក្រុងហុងកុង។
តែនៅពេលដាក់ក្រុងហុងកុង ធ្លាក់ក្រោមសន្តិសុខពិសេសរបស់បក្សកុម្មុយនីស្តចិន ជាមួយនឹងការបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាជនហុងកុង បានធ្វើឱ្យប្រជាជនតៃវ៉ាន់ ជាង ៧៥% មិនចង់ទៅនៅជាមួយចិន នោះទេ ទោះជានៅក្រោមប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរក៏ដោយ។ ជាង ៧៥% នៃប្រជាជនតៃវ៉ាន់ ជិត ២៤លាននាក់ ចង់ឱ្យតៃវ៉ាន់ ជារដ្ឋអធិបតេយ្យ មានឯករាជភាពត្រឹមត្រូវ។
និយាយទៅ គេពុំអាចប្រៀបតៃវ៉ាន់ ទៅនឹងតំបន់គ្រីមៀរ បានទេ ព្រោះសូម្បីភូមិសាស្ត្រក៏ខុសគ្នាដែរ។ ចិត្តគំនិតប្រជាជន និងមេដឹកនាំកាន់តែខុសគ្នា។ រដ្ឋអំណាចតំបន់គ្រីមៀរ មួយចំនួនដែលមានឈាមជ័រនឹងអន្តោប្រវេសន៍រុស្ស៊ី ចង់តែជារដ្ឋអំណាចចំណុះរុស្ស៊ី។
តែសម្រាប់តៃវ៉ាន់ បើនៅតែក្រោមការដឹកនាំរបស់បក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើនជឿនលឿន ពិតណាស់មិនអាចឱនក្បាលទៅរកចិនប៉េកាំងឡើយ លើកលែងតែបក្សប្រឆាំង គួប មីនតាំង ដែលមេដឹកនាំបក្សនេះភាគច្រើនមិនអាចរក្សាតម្លៃរបស់ខ្លួនបាន គឺអាចនាំតៃវ៉ាន់ទៅនៅក្រោមដំបូលបក្សកុម្មុយនីស្តចិន ដែលនឹងផ្ទុយឆន្ទៈរបស់ប្រជាជនតៃវ៉ាន់៕