នៅក្នុងប្រទេសគ្រប់គ្រងដោយមេដឹកនាំផ្ដាច់ការផ្ដាច់មុខ តើមានអ្វីអាចលាក់បាំងរំលងភ្នែករដ្ឋអំណាចភ្នែកម្នាស់? រឿងរ៉ាវកើតមានក្នុងខេត្តកោះកុង អាចមានមនុស្សដឹងច្រើន ប៉ុន្តែជួយគ្នាបិទបាំង។
លោក ហាស់ សាន មានសេចក្តីរាយការណ៍មួយស្រង់ពីអង្គការស្រាវជ្រាវលើឧក្រិដ្ឋកម្មព្រៃឈើ ទាក់ទងនឹងមន្ត្រីក្របខ័ណ្ឌរកស៊ីឈើប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោសក្នុងខេត្តកោះកុង។
ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជាតែងតែអួតអាងថា លោកមានភ្នាក់ងារចារកម្មរបស់លោកនៅគ្រប់ទិសទី ដើម្បីយកការណ៍ ផ្តល់ព័ត៌មានឲ្យលោក។ អ្នកផងទាំងឡាយជាខ្មែរមិនបានដឹងថា តើលោកជួលមនុស្ស ឬទិញដាច់ថ្លៃ ឬប្រើមនុស្សស្ម័គ្រចិត្តបម្រើលោកដោយស្មោះ ឬយ៉ាងណានោះទេ។
អ្នកផងទាំងឡាយជាខ្មែរក៏មិនបានដឹងដែរថា តើលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប្រើមនុស្សរបស់លោកនោះឲ្យយកការណ៍តែពីក្រុមជំទាស់ មិនមែនបក្សពួករបស់លោក ប៉ុន្តែបណ្តោយឲ្យបក្សពួកដែលរកប្រយោជន៍ឲ្យក្រុមលោក ធ្វើអ្វីស្រេចតែចិត្ត ឬយ៉ាងណានោះដែរ។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់និយាយអះអាងថា អ្នកណាចង់ធ្វើអ្វី នៅឯណា ក៏លោកដឹងដែរ។
ចំពោះអំនួតដូច្នោះ វាធ្វើឲ្យគេសន្និដ្ឋានថា លោក ហ៊ុន សែន ដឹងរឿងរ៉ាវទាំងអស់គ្មានសល់ឡើយពីក្នុងក្រុមជំទាស់ ក្រុមប្រឆាំងរិះគន់ ហើយនិងក្រុមមន្ត្រីរាជការក្រោមបង្គាប់របស់លោក។
ពលរដ្ឋអាចចោទជាសំណួរថា តើលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដឹងឬទេបើមានឧក្រិដ្ឋកម្ម អំពើទុច្ចរិតល្មើសច្បាប់ កាប់ផ្លាញធនធានធម្មជាតិព្រៃឈើនៅក្រោមរដ្ឋអំណាចគ្រប់គ្រងដោយលោក។
តាមការសង្កេតរហូតមកទល់ពេលនេះ លោក ហ៊ុន សែន ដឹងអំពីសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋកម្ម ឬជំនួញទុច្ចរិតរកស៊ីកាប់ ដឹក លក់ឈើខ្មែរឲ្យបរទេស និងគាស់កាយរ៉ែធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តមួយចំនួន ប៉ុន្តែលោកមិននិយាយ ដរាបណាពុំមាននរណាលើកករណីបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិមកនិយាយ។ លោកជួយលាក់បាំងសិន កុំឲ្យគេដឹង បើគ្មានអ្នកណាហ៊ាននិយាយ រួចក៏សម្ងំស្ងៀមរហូតទៅ។ បើមានគេដឹង ហើយនិយាយចេញជាសាធារណៈថែមទៀត នោះលោកនឹងចាប់ក្រុមសកម្មជនទាំងឡាយនោះដាក់ពន្ធនាគារដើម្បីបំបិទមាត់។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះមានប្រសិទ្ធភាពគ្រាន់បើ ព្រោះថាសកម្មជនព្រៃឈើ បរិស្ថាន រ៉ែ សិទ្ធិមនុស្ស នយោបាយ កាលណាជាប់ទោសហើយចេញមកវិញ ភាគច្រើនលែងហ៊ាននិយាយអ្វីទាំងអស់។
សុំទោសលោក ហ៊ុន សែន សម្ងំសុំសុខសុំរស់ ហើយជួយបន្លឺបន្ទរតាមភ្លេងសម្ដែងក្តីកោតសរសើរដល់មេដឹកនាំដែលសមគំនិតនឹងឧក្រិដ្ឋជន ចាប់ពលរដ្ឋនិយាយការពិតស្វែងរកយុត្តិធម៌នោះទៅវិញ។
លោក ហ៊ុន សែន ដឹងអំពីចំណុចខ្សោយរបស់ក្រុមប្រឆាំង ក្រុមរិះគន់ ក្រុមចង់ផ្លាស់ប្ដូររូបលោក ក្រុមចង់បានប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាព យុត្តិធម៌។ល។ បើលោក ហ៊ុន សែន ដឹងអំពីអំពើរំលោភច្បាប់ រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ហើយមិនចាត់វិធានការតាមច្បាប់ តាមអំណាចមុខនាទីដែលខ្លួនមាន គេអាចនិយាយថា លោកមានចេតនាក្នុងនាមជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ចង់ឲ្យមានអំពើបែបនោះកើតឡើង ដើម្បីគោលបំណងអ្វីមួយ ដែលក្នុងភាសាច្បាប់ហៅថា nonfeasance ដែលមានន័យថា ការមិនបំពេញកាតព្វកិច្ចធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ។
អំពើ ទង្វើ និងសកម្មភាពល្មើសច្បាប់ក្នុងបរិវេណស្ថាប័នរដ្ឋទាក់ទងនឹងមន្ត្រីគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន រួមគំនិតនឹងបក្សពួកជាជនស៊ីវិល ហើយនិងអ្នកទោស បានលេចចេញជាសាធារណៈកាលពីចុងខែឧសភា កន្លងទៅនេះបន្ថែមទៅលើរឿងបំពានច្បាប់ផ្សេងៗទៀតរាប់មិនអស់នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រអច្ឆរិយខ្មែរ។
អង្គការ ម៉ុងហ្គាបេ (MONGABAY) កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣ បានផ្សាយអត្ថបទស្រាវជ្រាវស៊ើបអង្កេតមួយអំពីរបៀបរកស៊ីបែបគុបគិតសមគំនិតគ្នាលាក់លៀមពីភ្នែកសាធារណៈ ដោយប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោស ឬទណ្ឌិតក្នុងពន្ធនាគារខេត្តកោះកុង ដើម្បីដឹកឈើហ៊ុបពេលយប់យកទៅលាក់ទុកក្នុងស្រះ ឬត្រពាំងក្រោយអគារពន្ធនាគារ។ អ្នកគ្រប់គ្រងចាត់ចែងការងារដឹកជញ្ជូនឈើ គឺឈ្មោះ យស ប្រុស អាយុ ៤៦ឆ្នាំ ដោយមានការអនុញ្ញាតពីមេពន្ធនាគារឈ្មោះ គ្រី ប៊ុនថា។
តាមសេចក្តីរាយការណ៍ពីអង្គការឃ្លាំមើលបរិស្ថានព្រៃឈើ ចាប់តាំងពីបើកការដ្ឋានសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីតាតៃលើ ក្នុងឃុំតាតៃលើ ស្រុកថ្មបាំង ខេត្តកោះកុង កាលពីឆ្នាំ២០២១ ដោយក្រុមហ៊ុនចិន ក្នុងទឹកប្រាក់ចំនួនជិត ៤០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក (៣៨៩លានដុល្លារ) បានធ្វើឲ្យបាត់បង់ព្រៃឈើជិត ៧៦០០ហិកតារ។ អ្នកបានប្រយោជន៍ធំពីទំនប់វារីអគ្គិសនីតាតៃលើ ដែលថានឹងផ្គត់ផ្គង់ថាមពលភ្លើង ១៥០មេហ្គាវ៉ាត់នោះ គឺជនជាតិចិន ពីក្រុមហ៊ុនសំណង់ចិន។
កម្មករជនជាតិចិន ជាអ្នកកាប់រំលំដើមឈើ គាស់កាយសម្អាតជាទីវាល។ ក្រុមហ៊ុនចិន ជួលឡានដឹកឈើឲ្យខ្មែរឡានមួយតម្លៃ ២៤០០ដុល្លារ ឲ្យអ្នកបើកបររថយន្តជនជាតិខ្មែរ ៤០០ដុល្លារ ក្រុមហ៊ុនចិនយក ២ពាន់ដុល្លារ។ ជាមួយគ្នានេះ ក្រុមហ៊ុនចិន ក៏ប្រមូលទិញឈើខ្មែរប្រភេទដួងចែម ដែលជាប្រភេទឈើលេខ១។ ក្រៅពីនោះ អ្នកចាត់ចែងការឈ្មោះ យស់ ប្រុស ប្រើអ្នកទោសយកឈើពីការដ្ឋានទំនប់តាតៃលើ ទៅឲ្យអ្នកទោសផលិតគ្រឿងសង្ហារិម រួចលក់ចែកចាយតាមផ្សារ តាមទីប្រជុំជន។
ដួងចែម ជាឈើមានតម្លៃលក់ក្នុង ១ម៉ែត្រគីបពី ៥ពាន់ទៅ ២ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។ ក្រៅពីកាប់គាស់អស់ដើមឈើក្លាយជាទីវាល ការសិក្សារកឃើញថា សំណង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីតាតៃលើ នឹងបំផ្លាញជីវិតអម្បូរសត្វមានទឹកដោះ ៤៦ប្រភេទ សត្វស្លាប ១១២ប្រភេទ ថលជលិក ឬសត្វរស់លើគោកក៏បានក្នុងទឹកក៏បាន ៤៩ប្រភេទ និងត្រីទឹកសាប ៣៦ប្រភេទ។
អ្នកភូមិទីនោះនិយាយថា បើទីតាំងនោះបើកលក់ពេញមុខ ពួកឧកញ៉ានឹងទៅទិញយកទាំងអស់។ អ្នកភូមិនិយាយទៀតថា ចាងហ្វាងគុកខេត្តកោះកុង គ្រី ប៊ុនថា មិនចង់ឲ្យនរណាដឹងថាគាត់ទិញឈើឲ្យអ្នកទោសធ្វើតុទូកៅអីក្នុងពន្ធនាគារទេ ហើយក៏មិនចង់ឲ្យអ្នកណាដឹងថាខ្លួនជួលមនុស្សឲ្យកាប់ឈើដែរ។
តើរឿងនេះ អភិបាលខេត្តកោះកុង អ្នកស្រី ភូថង មិថុនា ដឹងឬមិនដឹង?
ពលករម្នាក់និយាយថា ខ្លួនធ្លាប់ស៊ីឈ្នួលធ្វើថ្នល់ឲ្យឡានដឹកឈើពីស្ទឹងតាតៃលើ ស្រុកថ្មបាំង កាត់ភូមិវាលពីរ ទៅទីរួមខេត្តកោះកុង ក្នុងមួយថ្ងៃ ១២ដុល្លារកន្លះ។ ឈើប្រមូលដាក់ឡានយកទៅលក់ឲ្យអ្នកចង់បានក្នុងខេត្ត ឬតាមស្រុកអណ្ដូងទឹក ស្រុកស្រែអំបិល អ្នកភូមិនិយាយថាក្នុង ១ម៉ែត្រគីបថ្លៃ ៧០០ដុល្លារអាមេរិក។
តើ យស់ ប្រុស ពោលបែបណាដែរចំពោះសំណួរដែលថា ប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគារ? យស់ ប្រុស ប្រាប់ថា ពន្ធនាគារអាចប្រមូលទិញឈើបានតែដើមឈើណាដែលមានមុខកាត់ត្រឹមតែ ៤០សង់ទីម៉ែត្រ ឬ ៤តឹកប៉ុណ្ណោះ។
យស់ ប្រុស បន្ថែមថា គេប្រើអ្នកទោសត្រឹមតែពី ២០ ទៅ ៣០នាក់ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែសាក្សីធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគារបញ្ជាក់ថា គេឃើញអ្នកទោសពី ៣០ ទៅ ៥០នាក់ឈរតម្រង់ជួរចូលរោងជាងឈើ ដើម្បីផលិតគ្រឿងសង្ហារិមដែលមានដាក់លក់តាមផ្សារដងទង់។
តាមការអះអាងពី យស់ ប្រុស ពលករក្នុងគុកទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភពី ២ម៉ឺនទៅ ៣ម៉ឺនរៀល ឬពី ៥ ទៅ ៧ដុល្លារកន្លះក្នុងមួយថ្ងៃ។ ពន្ធនាគារខេត្តកោះកុង មានអ្នកទោសប្រមាណ ៥៥០នាក់។
តាមភស្តុតាងទទួលបាន គេឃើញថា ឃ្លាំងស្តុកឈើនៅភូមិព្រែកស្វាយ ដែលជាទីតាំងពន្ធនាគារខេត្តជាឃ្លាំងរបស់ឈ្មោះ យស់ ប្រុស ប៉ុន្តែជាក្រុមហ៊ុនមិនចុះបញ្ជីក្នុងក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។
ក្រោយការតាមដាន និងស្រាវជ្រាវ យស់ ប្រុស បង្កើតបណ្ដាញប្រទាក់ក្រឡាដឹកឈើលក់ ឬផលិតជាគ្រឿងសង្ហារិមលក់ ហើយយកចំណេញចែកគ្នា។ សកម្មភាពរកស៊ីឈើរបស់ យស់ ប្រុស មានការគាំទ្រពីក្រសួងបរិស្ថាន និងនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ។
វាជារឿងគាប់ជួនសម្បើមណាស់បន្ទាប់ពីនាយករងនៃនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក មឹក សុផាណ្ណារ៉េត ហៅឧកញ៉ា ជ័យ និងភរិយាឈ្មោះ អាន សុខនិន ព្រមទាំងកូនបីនាក់ ណារ៉េត លីហួត ណារ៉េត លីម៉េង និង ណារ៉េត ណារីតា ត្រូវគេរកឃើញថាមានក្រុមហ៊ុនទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជិត ៤២០០ហិកតារក្នុងខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
គ្រួសារនេះជិតស្និទ្ធនឹងគ្រួសារលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ហើយនិងគ្រួសារឧកញ៉ា គិត ម៉េង។ ទាក់ទងនឹងបណ្ដាញរកស៊ីកាប់ឈើនេះ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថាន ក៏គ្មានចម្លើយប្រាប់សាធារណជន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ក៏គ្មានចម្លើយ ពោលគឺក្រសួងនីមួយៗហាក់បីដូចជាមើលមិនឃើញ មិនដឹង មិនឮអ្វីទាំងអស់ ឬមួយក៏ជួយបិទបាំងឧក្រិដ្ឋកម្មទៅវិញ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch នៅថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១ បានសុំឲ្យព្រឹទ្ធសភានៃប្រទេសកម្ពុជា លុបចោលមាត្រា៧១ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រើប្រាស់ពលកម្មអ្នកទោស ដើម្បីផលិតគ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់ឲ្យបុគ្គល ក្រុមហ៊ុន ឬអង្គការឯកជន។
ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ គេរកឃើញថា រាជរដ្ឋាភិបាលបានអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកទោសនៅមណ្ឌលអប់រំកែប្រែ១ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅតាមខេត្ត មានខេត្តកណ្តាល តាកែវ និងបាត់ដំបង ផលិតគ្រឿងសម្លៀកបំពាក់រហូតដល់នាំចេញទៅទៀត។ អតិថិជនដែលមិនបានដឹង ក៏ទិញប្រើផលិតផលធ្វើដោយប្រើកម្លាំងអ្នកទោស បើគ្មានការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ ជាការរំលោភច្បាប់អន្តរជាតិ។
តាមការពិនិត្យឯកសារច្បាប់អន្តរជាតិស្តីអំពីការប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគារ រដ្ឋសភានៃរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីអំពីពន្ធនាគារ នៅថ្ងៃទី៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១ ដែលហាក់ដូចជាផ្ទុយពីស្មារតីខ្លឹមសារនៃអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៣០ បទបញ្ញត្តិ២៩ នៃអង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ ILO។ ទំនងជាមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលយកច្បាប់ឆ្នាំ២០១១ នោះទៅអនុវត្តហើយ ទើបបានជាមានការប្រើកម្លាំងពលកម្មទណ្ឌិតកាប់ឈើ ដឹកឈើលក់ និងយកទៅធ្វើគ្រឿងសង្ហារិមក្នុងពន្ធនាគារ។
បញ្ញត្តិ២៩ នៃអនុសញ្ញា ឆ្នាំ១៩៣០ នៃអង្គការពលកម្មអន្តរជាតិ ដែលរាជាណាចក្រកម្ពុជាជាសមាជិក ចែងថា៖ ពលកម្មអ្នកទោស ធ្វើបានតែក្នុងករណីមានការត្រួតពិនិត្យដិតដល់ជាប្រចាំពីរដ្ឋអំណាច មិនឲ្យមានការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស មានការកំណត់ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ មានការស្ម័គ្រចិត្ត ឥតបង្ខិតបង្ខំ មិនស្ថិតក្នុងការភ័យខ្លាច ផ្តល់ប្រាក់កម្រៃពលកម្មដូចជនគ្មានទោស មិនអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើការងារឲ្យក្រុមហ៊ុន ឬអង្គការឯកជនជារបៀបចុះកិច្ចសន្យា ហើយមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោសយកផលចំណេញពីការងារអ្នកទោសឡើយ។
បើពន្ធនាគារធ្វើផ្ទុយពីខ្លឹមសារនេះ គេចាត់ទុកថាជាការប្រើកម្លាំងពលកម្ម ឬការងារបង្ខិតបង្ខំ forced labor និងដាក់អ្នកទោសក្នុងទាសភាព slavery។
តើមានមន្ត្រីណាម្នាក់បានរាយការណ៍ឲ្យមេកោយរបស់ខ្លួនតាមក្រសួងមន្ទីរពាក់ព័ន្ធឲ្យដឹងឮឬអត់?
ក្នុងនគរអនុវត្តច្បាប់ត្រឹមត្រូវ បើមិនបាន ឬមិនហ៊ានរាយការណ៍ពិតខ្លួនបានដឹង បានឮ បានឃើញ មន្ត្រីនោះបានប្រព្រឹត្តអំពើជួយលាក់បាំងបទល្មើសច្បាប់ធ្ងន់ធ្ងរ ភាសាច្បាប់ហៅថា misprision ជាបទឧក្រិដ្ឋកម្រិតព្រហ្មទណ្ឌ felony។
ក្នុងករណីប្រើកម្លាំងពលកម្មអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគារ មេគុក គ្រី ប៊ុនថា បានប្រព្រឹត្តអំពើខុសច្បាប់ក្នុងមុខនាទីក្របខ័ណ្ឌសាធារណៈរបស់ខ្លួន ហៅតាមភាសាច្បាប់ថា misfeasance។
គេនៅចាំបានថា កាលពីសម័យ «ក៥» មានការប្រើពលកម្មបង្ខិតបង្ខំក្នុងនាមការពារសន្តិសុខ ហើយក៏មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរាប់មិនអស់ ព្រោះពលករជាជនស៊ីវិលស្ទើរតែទាំងអស់មិនបានស្ម័គ្រចិត្តទៅសង់ជញ្ជាំងឫស្សីតាមសមរភូមិជាយដែនខ្មែរ-ថៃ នោះឡើយ។
ចំពោះអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគារខេត្តកោះកុង ការប្រើពលកម្មពួកគេជាពលកម្មរកប្រយោជន៍ជាប្រាក់កាសចែកគ្នា។ ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនមិនបានដឹងទេថា តើទណ្ឌិតទាំងអស់សុទ្ធតែបានទទួលទោសដោយគតិយុត្តិធម៌តាមច្បាប់ត្រឹមត្រូវ ព្រោះខ្លួនបានប្រព្រឹត្តអំពើខុសឆ្គង បំពានច្បាប់ ឬមួយមានទោសដោយអ្នកមានអំណាច មានទ្រព្យ ប្រើប្រាក់សូកប៉ាន់តុលាការទម្លាក់កំហុសទោសលើប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញស្លូតត្រង់តវ៉ារឿងដីធ្លី?
យុត្តិធម៌សង្គម social justice ជាកាតព្វកិច្ចតម្រូវឲ្យអ្នកដឹកនាំ អ្នកកាន់អំណាចជាអ្នករកជូនប្រជាពលរដ្ឋ មិនមែនប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នករកយុត្តិធម៌ឲ្យសង្គមពីក្រោមឡើងលើនោះទេ។ ដូចគ្នានឹងអំពើពុករលួយ ដែលជាអយុត្តិធម៌សង្គម social injustice អាជីវកម្មឈើដោយកម្លាំងអ្នកទោសព្រោះតែខ្លួនមានអំណាច មានឥទ្ធិពល ជាការគៃប្រវ័ញ្ចកម្លាំងញើសឈាមពីជនបាត់បង់សេរីភាពមិនហ៊ានតវ៉ា។
ទាំងអស់នេះមិនត្រឹមតែជាអំពើអសីលធម៌នោះទេ វាជាអំពើរំលោភច្បាប់ជាធរមាន។ ក្នុងសង្គមជាតិខ្មែរ បើអ្វីក៏រំលោភ តើមានអ្វីសល់ទៀត?
មេដឹកនាំជាតិដូចជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏មិនខុសពីសមមិត្ត ប៉ុល ពត ដែរ មិនអាចបដិសេធថាមិនទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើទង្វើបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ រំលោភបំពានសិទ្ធិពលរដ្ឋ រំលោភច្បាប់ជាតិ ច្បាប់អន្តរជាតិក្នុងសង្គមខ្មែរពីសំណាក់មន្ត្រីរបស់លោកនោះបានឡើយ៕