មជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចការអន្តរជាតិដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនបានបន្តចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួនមួយថែមទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជា ដែលកំពុងប្រែក្លាយទៅជាមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកចិន។
ទស្សនាវដី្តអង់គ្លេស Newsweek បានស្រង់ប្រភពអ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់នៃមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ ដែលបានចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ថា គេបានរកឃើញនាវាចម្បាំងរបស់ចិន ចំនួន ២គ្រឿង បានមកចូលចតនៅប៉មទឹកជ្រៅនៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជា រយៈពេលជាង ៤ខែមកហើយ។
ក្រុមស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិនេះ បានផ្ដិតរូបភាពនាវាចម្បាំងរបស់ចិន ២គ្រឿងនោះ ដោយយកបានពីរូបភាពថតដោយផ្កាយរណប ហើយបោះពុម្ពផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ដោយបង្ហាញនាវាចម្បាំងចិន ទាំង ២គ្រឿងនេះ ចូលចតនិងធ្វើសកម្មភាពនៅសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជារយៈពេលជាង ៤ខែមកហើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចការអន្តរជាតិលោក Gregory Poling បានឱ្យដឹងថា រូបភាពដែលផ្កាយរណបថតបាននោះ បញ្ជាក់ថា នាវាចម្បាំងរបស់ចិន ២គ្រឿងនេះមិនទាន់ចាកចេញពីមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមកម្ពុជានៅឡើយទេ ហើយនាវាទាំងពីរនេះ បើចាកចេញពីសមុទ្ររាមកម្ពុជា គឺមាននាវាចិន ២គ្រឿងទៀតមកជំនួស។
នាវាចម្បាំងរបស់ចិន តាមមើលទៅកំពុងធ្វើសមយុទ្ធលើលំហសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជា។ ក្រុមនាវាចិនទាំងនោះទំនងមកដល់សមុទ្ររាមកម្ពុជា ចន្លោះពី ៤ ទៅ ៥ខែហើយ ដែលជាសកម្មភាពដាក់ពង្រាយជាអចិន្ត្រៃយ៍ ហើយវត្តមាននាវាចម្បាំងរបស់ចិន ដែលចូលមកដល់សមុទ្ររាមកម្ពុជា ធ្វើឡើងទៅតាមការវិវឌ្ឍព្រឹត្តិការណ៍ក្នុងតំបន់ថែមទៀត។
កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ កាសែតអាមេរិក The Wall Street Journal បានឱ្យដឹងថា មន្ត្រីអាមេរិកបានឃើញកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ដែលអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពជើងទឹករំដោះប្រជាជនចិន ចូលប្រើប្រាស់ផ្ដាច់មុខមួយភាគបីនៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម សម្រាប់រយៈពេលរហូតដល់ ៣០ឆ្នាំ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ នឹងផ្តល់ឱ្យទីក្រុងប៉េកាំង ពង្រីកបានមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករបស់ចិន នៅក្រៅប្រទេសទីពីរ បន្ទាប់ពីមាននៅប្រទេសជីបូទី នៃទ្វីបអាហ្វ្រិក។
តែបើយោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ ចែងថា កាលណារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុញ្ញាតឱ្យមានវត្តមានទ័ពបរទេសនៅលើទឹកដីកម្ពុជា គឺជាការបំពានលើកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិមួយនេះដែលជួយបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា និងរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
តែបែបនេះក្ដី កាលពីឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា បានទទួលស្គាល់ថា ចិនកំពុងជួយសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម គឺជាការជួយកម្ពុជាធ្វើឱ្យមានភាពទំនើប និងវិសាលភាពធំសម្រាប់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា។
តែបើយោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងកម្ពុជា-ចិន គឺជាការផ្ដល់ឱ្យចិនផ្ដាច់មុខក្នុងការប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមរបស់កម្ពុជា ដែលនាវាចម្បាំងចិនអាចដាក់ពង្រាយជាអចិន្ត្រៃយ៍ដូចការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ ដែលថានាវាចម្បាំងរបស់ចិនបានដាក់ពង្រាយ និងចូលមកកាន់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមដោយមានការដូរវេនគ្នា។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា គឺលោក ទៀ សីហា បានបញ្ជាក់លើទំព័រហ្វេសប៊ុកថា នាវាចម្បាំងរបស់ចិន មកដល់សមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាជាលើកដំបូងនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣។ កាលនោះ លោក ទៀ សីហា បានបញ្ជាក់ថា កិច្ចសហការរបស់ប្រទេសចិន ធ្វើឡើងក្នុងគោលដៅជួយពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជា ហើយក៏ក្នុងក្របខ័ណ្ឌដែលប្រទេសទាំងពីរជាមិត្តនឹងគ្នាដែរ។
លោកបន្តថា ព្រោះតែកម្ពុជាមានទំនុកចិត្តថាកម្មវិធីហ្វឹកហាត់ទ័ពជើងទឹកកម្ពុជាដោយកងទ័ពចិន គឺជាការពង្រឹងសមត្ថភាពទ័ពរបស់កម្ពុជា និងជាការរួមចំណែកនៃការជួយធ្វើឱ្យមានស្ថិរភាពតំបន់ផងដែរ។
ប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីនពីង បានដាក់ចេញផែនការពង្រីកមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកចិន នៅបរទេស ដែលងាយធ្វើឱ្យកងទ័ពចិន ធ្វើចលនានៅទូទាំងពិភពលោក។ តែចិន ទើបមានមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករបស់ខ្លួនមួយប៉ុណ្ណោះនៅប្រទេសជីបូទី ដែលចិនបានបញ្ជូននាវាចម្បាំងដាក់ពង្រាយជាអចិន្ត្រៃយ៍ទៅហើយនៅប្រទេសអាហ្វ្រិកមួយនេះ។ ចំពោះវត្តមាននាវាចម្បាំងរបស់ចិន ចំនួន ២គ្រឿងនៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមរបស់កម្ពុជា បើទោះជាដូរវេនគ្នាក៏ដោយ តែវាហាក់ដូចជាការដាក់ពង្រាយជាអចិន្ត្រៃយ៍ដែរ។
កាលពីខែមីនា ការិយាល័យនៃក្រុមចារកិច្ចជាតិសហរដ្ឋអាមេរិក បានឱ្យដឹងតាមរយៈការវាយតម្លៃប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួនថា ចិនកំពុងបង្កើនមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនក្នុងការពង្រីកមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកនៅបរទេស គឺក្រៅពីប្រទេសជីបូទី និងកម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលចិនកំពុងសម្របសម្រួលឱ្យមានមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកចិននៅប្រទេសភូមា ប្រទេស Cuba, Equatorial Guinea, Pakistan, Seychelles, Sri Lanka, Tajikistan, Tanzania, និងប្រទេសអារ៉ាប់រួមអេមេរ៉េត។
ប៉ុន្តែកាលពីចុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ នេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនៃប្រទេសកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានលើកឡើងអំពីកង្វល់ទាំងឡាយចំពោះវត្តមាននាវាប្រទេសចិន នៅកម្ពុជាដែរ។ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកយកមាត្រា៥៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មកធ្វើការបកស្រាយថា បើយោងតាមមាត្រានេះ វាច្បាស់ណាស់ថារាជាណាចក្រកម្ពុជា មិនអនុញ្ញាតដាច់ខាតចំពោះវត្តមានទ័ពបរទេសនៅកម្ពុជា ហើយកងទ័ពកម្ពុជាក៏គ្មានមូលដ្ឋានទៅលើទឹកដីប្រទេសណាមួយនោះដែរ។ តែលោកថា លើកលែងតែមានវត្តមានក្នុងក្របខ័ណ្ឌជាទ័ពបេសកកម្មនៃកងរក្សាសន្តិភាពអង្គការសហប្រជាជាតិតែប៉ុណ្ណោះ។
កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា លោក ហ៊ុន សែន កាលក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ថា មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម និងសមុទ្ររាមកម្ពុជា ត្រូវតែបើកចំហរាល់គ្រប់នាវានៃប្រទេសណាក៏បាន ឱ្យតែចង់ចូលសមុទ្ររាមកម្ពុជា គឺកម្ពុជាស្វាគមន៍ជានិច្ច ប៉ុន្តែការថ្លែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅពេលនោះ ក៏ចំពេលមានវត្តមាននាវាពិឃាតរបស់ជប៉ុន ២គ្រឿងចូលមកដល់ផែស្វយ័តក្រុងព្រះសីហនុ ដែលនៅជិតនឹងមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាដែរ។
កាលពីខែកុម្ភៈ លោក Tom Shugart មកពីក្រុមនាវិកនៃនាវាមុជទឹករបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងនៅក្នុងបណ្ដាញសង្គម X (Twitter) ថាបើតាមរូបភាពរបស់ផ្កាយរណបដែលចាប់រូបភាពមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម គឺសំណង់ជាច្រើនបានសាងសង់អស់ទៅហើយ។ លោក Tom Shugart បានបញ្ចេញរូបភាពដែលមើលឃើញមានផ្លូវ មានអគារ និងឃ្លាំងសម្ភារៈ ត្រូវបានស្ថាបនារួចរាល់ហើយ។
តែចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិក នៅតែបង្ហាញពីក្ដីបារម្ភអំពីការសង្ស័យពាក់ព័ន្ធវត្តមាននាវាចម្បាំងចិន នៅសមុទ្ររាមកម្ពុជា។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បញ្ជាក់ថា ប្រទេសចិនបានកំពុងចូលគ្រប់គ្រងកាន់កាប់ផ្ដាច់មុខនៃមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមរបស់កម្ពុជាទៅហើយ។ តែក្រសួងការបរទេសចិន បានអះអាងថា សំណង់ថ្មីដែលជាជំនួយរបស់ចិន គឺជារឿងធម្មតា ហើយបានទាត់ចោលរាល់ការព្រួយបារម្ភចំពោះកងទ័ពចិន មានកិច្ចសហការជាមួយកងទ័ពកម្ពុជា៕