ដោយមានការលែងព្រាបសរាប់សិបក្បាល គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យបានប្រារព្ធពិធីរំឭកខួបប្រចាំឆ្នាំនៃការបង្កើតគណបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជានាឆ្នាំ១៩៥១ ដែលខ្លួនចាត់ទុកជាកំណើតខ្លួន ដោយថ្នាក់ដឹកនាំលើកឡើងអំពីតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងការទាមទារឯករាជ្យកម្ពុជានិងការផ្តួលរំលំរបបប៉ុល ពត។
ប្រារព្ធឡើងប៉ុន្មានសប្តាហ៍ក្រោយពីមរណភាពប្រធានស្ថាបនិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺលោក ជា ស៊ីម ដែលបានវាយប្រហារជាមួយកងទ័ពឥស្សរៈដែលប្រឆាំងនឹងអាណានិគមនិយមក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ ហើយបានដឹកនាំក្រុមប្រឆាំងនឹងប៉ុល ពតនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០នោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានរំឭកអ្នកចូលរួមនៅទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអំពីប្រវត្តិដ៏រុងរឿងរបស់គណបក្សកាន់អំណាចនេះ។
លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា “នេះ ជាទិវាមួយដ៏មហោឡារិក ដែលយើងបានជួបជុំគ្នាដើម្បីរំឭកខួបអនុស្សាវរីយ៍លើកទី ៦៤ នៃការបង្កើតគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានប្រវត្តិដ៏រុងរឿង ជាគណបក្សដឹកនាំចលនាតស៊ូរបស់ប្រជាជនប្រឆាំងនឹងបរទេសឈ្លានពាន ដើម្បីឯករាជ្យជាតិ ជាកម្លាំងនយោបាយតែមួយគត់ដែលបានដឹកនាំការប្រយុទ្ធផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត”។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានមានប្រសាសន៍ថា “តាំងពីថ្ងៃចាប់បដិសន្ធិមកទល់បច្ចុប្បន្ន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានប្រកាន់ខ្ជាប់ឥតប្រែប្រួលនូវគោលបំណង និងឧត្តមគតិរបស់ខ្លួន ដែលផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងគោលការណ៍ “ប្រជាធិបតេយ្យប្រជាជន”។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺជាគណបក្សដែលកើតពីប្រជាជន មានអត្ថិភាពដោយសារប្រជាជន និងដើម្បីប្រជាជន”។
ប៉ុន្តែអវត្តមានពីពិធី គឺមិនមានការរៀបរាប់ណាមួយដែលថា អស់រយៈពេលបួនទសវត្សរ៍មុននឹងគណបក្សកាន់អំណាចបានផ្លាស់ប្តូរទៅជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដែលចាត់ចែងដោយអង្គការសហប្រជាតិនាឆ្នាំ១៩៩៣ រួមមានរយៈពេលដែលមេដឹកនាំបច្ចុប្បន្នបានបម្រើនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ពោលគឺឧត្តមគតិរបស់ខ្លួនមានកុម្មុយនិស្តបដិវត្តន៍និងសមភាពនោះទេ។
លោក ដាវិដ ឆាណ្ឌល័រ ប្រវត្តិវិទូល្បីល្បាញនៃប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ការរំឭកអនុស្សាវរីយ៍ចោះៗអំពីឫសគល់នយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺដោយសារតែមានសេចក្តីប្រាថ្នាលើកកម្ពស់ស្នាដៃអតីតកាលប្រកបដោយប្រជាប្រិយភាព ដោយមិនទាក់ទាញឲ្យចាប់អារម្មណ៍ចំពោះគោលជំនឿនយោបាយដែលឥឡូវនេះត្រូវខូចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ។ លោក ឆាណ្ឌល័រ ដែលបច្ចុប្បន្នជាសាស្ត្រាចារ្យនៅឯសាកលវិទ្យាល័យម៉ូណាស់ ម៉ែលប៊ន បានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពេញចិត្តនឹងមានប្រវត្តិយូរអង្វែងនៃគណបក្សសព្វថ្ងៃនេះ និងដែលជាគណបក្ស ‘តស៊ូ’មួយនៅក្នុងសម័យអាណានិគមនិយម ប៉ុន្តែមាតិកាឆ្ពោះទៅរកកុម្មុយនិស្តរបស់ខ្លួន បានជ្រាបចេញក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងមកនេះ។ មនោគមវិជ្ជាមិនមានប្រយោជន៍ទេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា”។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗកន្លងមកនេះ ការរំឭកឫសគល់មនោគមវិជ្ជានៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងថ្នាក់ដឹកនាំបក្ស បន្តផ្តល់ជាចំណុចវាយប្រហារដ៏ស័ក្តិសិទ្ធិសម្រាប់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដោយអនុប្រធានគណបក្សប្រឆាំង គឺ លោក កឹម សុខា បានទទួលរងការស្តីបន្ទោសជាសាធារណៈពីលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងខែមេសា បន្ទាប់ពីហៅគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថា”កុម្មុយនិស្ត”។
លោក ចន ស៊ីអូស៊ីរី ជាអ្នកជំនាញលើប្រវត្តិកម្ពុជានៅឯសាកលវិទ្យាល័យនៃសាលាគោលនយោបាយសាធារណៈហ្ជឺរ៉លដ៍ អា ហ្វ័ដ រដ្ឋមិចឆីហ្គែន បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅតែមិនចង់ដឹងចង់ឮអំពីការរំឭកប្រវត្តិអតីតកាលរបស់ខ្លួនដោយសារតែប្រវត្តិកុម្មុយនិស្តដែលនៅតែស្ថិតនៅក្នុងគណបក្សដដែល ទោះបីជាមានការចាប់យកជាពហិលក្ខណៈនូវភាពមិនច្បាស់លាស់នៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យក៏ដោយ។
លោក ស៊ីអូស៊ីរី បានមានប្រសាសន៍ថា “វោហារសាស្ត្ររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បញ្ជាក់នូវឧត្តមគតិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនមានចរិតកុម្មុយនិស្តដែលគេអាចយល់តិចតួច ប៉ុន្តែខ្លួននៅតែយកដំណែលដ៏សំខាន់នៃរឿងអតីតកាលកុម្មុយនិស្តរបស់ខ្លួន រួមមានរចនាសម្ព័ន្ធដូចជាគណៈកម្មការប្រតិបត្តិនិងកណ្តាល និងការអនុវត្តទាំងឡាយដូចជាការប្រតិបត្តិធ្ងន់ដៃពេកនូវវិន័យបក្ស និងការបង្ក្រាបលើអ្នកប្រឆាំងនយោបាយ”។
លោក ស៊ីអូស៊ីរី បានមានប្រសាសន៍ថា “នយោបាយជាច្រើនរបស់ខ្លួនពិតជាឆ្លុះបញ្ចាំងនូវការផ្លាស់ប្តូរពីឆ្វេងទៅស្តាំ ប៉ុន្តែដូចជានៅក្នុងបណ្តារដ្ឋក្រោយកុម្មុយនិស្តផ្សេងទៀត ទាំងនេះ គឺជាការឆ្លើយតបដែលសម្របសម្រួលកម្រិតទាបទៅនឹងបរិយាកាសសាកលដែលផ្លាស់ប្តូរ គឺមិនមែនការផ្លាស់ប្តូរទឹកចិត្តទេ។ គោលបំណងគណបក្សគឺរក្សាបាននូវអំណាច”។
លោក អ៊ូ វីរៈ អ្នកប្រឹក្សានយោបាយនិងស្ថាបនិកនៃវេទិកាអនាគត បានមានប្រសាសន៍ថា មេដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនភាគច្រើនមានបទពិសោធដំបូងធ្វើនយោបាយស្ថិតក្រោមកុម្មុយនិស្តក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០និងឆ្នាំ១៩៨០ ចំណែកឯគណបក្សទំនើបសព្វថ្ងៃនេះប្រកាន់យកផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម។
លោក វីរៈ បានមានប្រសាសន៍ថា “វាមិនមែនគណបក្សកុម្មុយនិស្តទេ។ របៀបដែលគេគ្រប់គ្រងប្រទេសដូចជាផ្តាច់ការច្រើនបន្តិច ប៉ុន្តែពាក្យទាំងនោះបានធ្វើឲ្យមានការយល់ច្រឡំបន្តិចដោយសារតែសង្គ្រាមត្រជាក់ នៅពេលដែលពាក្យទាំងនោះត្រូវបានគេប្រើផ្លាស់ប្តូរគ្នា ហើយយើងជាកូនអុកនៅក្នុងល្បែងអុកសង្គ្រាមត្រជាក់នោះ”។
លោក វីរៈមានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រសិនបើលោកអ្នកក្រឡេកមើលបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចកុម្មុយនិស្តដូចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព និងស្មើភាព មិនមានអ្វីទាំងអស់។ អ្នកដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងគ្នាមានប្រាក់រាប់លាន និងសម្ញែងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គេ”។
លោក សុផល អ៊ា អ្នកនិពន្ធសៀវភៅនាឆ្នាំ២០១២ដែលមានចំណងជើងថា “ការពឹងផ្អែកជំនួយនៅក្នុងកម្ពុជា” បានមានប្រសាសន៍ថា “ទោះបីជាមានភាពលើសលុបនៃឋានានុក្រមរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ហាក់ដូចជាមិនស៊ីគ្នានឹងគណបក្សកុម្មុយនិស្តដែលមានមនោគមវិជ្ជាកាលពីមុនក៏ដោយ ក៏វិធីសាស្ត្រនៃការរក្សាអំណាចរបស់ខ្លួន គឺកើតចេញពីឫសគល់ផ្តាច់ការ”។
លោក អ៊ា ជាសាស្ត្រាចារ្យរងនៅឯមហាវិទ្យាល័យអុកស៊ីដិនថលក្នុងក្រុងឡូស អានហ្ជេលឡិស បានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនជឿលើលទ្ធិម៉ារ្យនិយមទេហើយសូម្បីតែយុត្តិធម៌សង្គមក៏មិនមានដែរនោះ ហើយហេតុដូច្នេះមិនមែនជាកុម្មុយនិស្តទេ ក្នុងន័យមនោគមវិជ្ជា។ តាមមនោគមវិជ្ជា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអនុវត្តមូលធននិយមបែបកេងប្រវ័ញ្ច គឺមនុស្សដែលឲ្យតម្លៃប្រាក់ជាធំលើសអ្វីៗទាំងអស់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការនេះមិនមានន័យថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារួចផុតពីលទ្ធិកុម្មុយនិស្តក្នុងរបៀបដែលខ្លួនប្រតិបត្តិទេ។ បច្ចេកទេសដូចគ្នាសម្រាប់គ្រប់គ្រងមនុស្ស សម្រាប់ធ្វើឲ្យមានមន្ទិលសង្ស័យលើជម្រើសម្នាក់ៗនិងឆន្ទៈសេរី គឺនៅតែមានដដែល”។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាយូរមកហើយត្រូវបានចោទដោយគណបក្សប្រឆាំងថាក្តោបក្តាប់អំណាចលើស្ថាប័នរដ្ឋនិងធនធានសេដ្ឋកិច្ច ចាប់តាំងពីការធ្វើឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យដូចដើមវិញក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ដោយដាក់បញ្ចូលការិយាធិបតេយ្យនិងស្ថាប័នសំខាន់ៗនានាដោយក្រុមស្មោះត្រង់កុម្មុយនិស្តចាស់ៗ។
ក្រៅពីរក្សាបាននូវសមាសភាពភាគច្រើនលើគណៈកម្មាធិការបោះឆ្នោតរហូតដល់មានភាពច្របូកច្របល់នៃការបោះឆ្នោតជាតិនាឆ្នាំ២០១៣ដ៏ចម្រូងចម្រាស ដែលបានបង្ខំឲ្យគណបក្សនេះសម្រុះសម្រួលនោះ រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានរៀបចំនិងមើលការខុសត្រូវយ៉ាងតឹងរ៉ឹងលើកម្មសិទ្ធិប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដើម្បីបំបាត់សំឡេងអ្នកប្រឆាំង។
លោក រ៉ាអ៊ុល ម៉ាក ជិនណា អ្នកជំនាញជនជាតិបែលហ្ស៊ិកលើប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា “នោះគឺប្រហែលជាអ្វីដែលនៅសេសសល់ពីអតីតកាល ពោលគឺវប្បធម៌ឯកភាពគ្នា។ មានការរំពឹងទុកជាច្រើនក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០….ដែលថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានឹងបែកបាក់ ប៉ុន្តែអ្នកដែលបានកសាងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួននៅលើការបែកបាក់របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គឺអ្នកដែលបានបំបែកខ្លួនឯងតែម្តង”។
លោក ជិនណា បានមានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើឲ្យមានអាទិភាពនៃឯកភាពគ្នាបែបហ្នឹងនៅចំពោះមុខការប្រឈមទាំងឡាយទៅនឹងអំណាចរបស់ខ្លួន គឺជាឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្តដែលនៅសេសសល់មួយក្នុងបណ្តាឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្តដែលនៅសេសសល់មួយចំនួន ដោយលើកហេតុផលថា គណបក្សប្រជាជនសម័យទំនើប បានផ្លាស់ប្តូរដោយពុំអាចកែប្រែបានពីគណបក្សដែលមានកំណើតខ្លួនរំឭក។
ប្រវត្តិវិទូរូបនេះ បានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្យប្រជាជនកម្ពុជានៅតែរំឭកខួប[ថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥១] ជាកំណើតរបស់ខ្លួនក្នុងបំណងបង្ហាញថា ខ្លួនជាតួអង្គនយោបាយដែលជាប់ជ្រៅក្នុងប្រវត្តិនយោបាយរបស់ប្រទេសជាតិ គឺគណបក្សដែលមានថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនមិនដែលចាកចេញពីប្រទេស ហើយប្រឈមមុខនឹងរាល់ដំណាក់ការទាំងអស់នៃសោកនាដកម្មកម្ពុជា ដែលចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអាណានិគមនិយមជាដើម”។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ឫសគល់កុម្មុយនិស្តរបស់គណបក្សកាន់អំណាច គឺជាផលិតផលនៃអំឡុងពេលដែលខ្លួនកើតឡើង ហើយថាវាជាលក្ខណៈមិនស្មោះត្រង់ចំពោះអ្នករិះគន់របស់ខ្លួនដែលផ្តោតលើទិដ្ឋភាពប្រវត្តិបែបហ្នឹង នៅពេលដែលគណបក្សនេះ បានជ្រើសរើសដើរទៅមុខ។
លោក ឥសានបានមានប្រសាសន៍ថា “យុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានផ្សារភ្ជាប់នឹងស្ថានការណ៍មួយដំណាក់ការម្តងៗពិតប្រាកដរបស់កម្ពុជា និងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។ យុទ្ធសាស្ត្រគណបក្ស គឺត្រូវបត់បែន និងសម្របទៅតាមស្ថានការណ៍នៅក្នុងដំណាក់ការនីមួយៗ ដែលសង្គមយើងជួបប្រទះ”។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារូបនេះ បានមានប្រសាសន៍ថា “មុនដំបូង គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានចោទថាជាគណបក្សកុម្មុយនិស្ត ប៉ុន្តែឥឡូវយើងបានអនុវត្តច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលចែងថា កម្ពុជាប្រកាន់យកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពហុបក្ស ហេតុដូច្នេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលែងអាចត្រូវគេចោទថាជាគណបក្សកុម្មុយនិស្តតទៅទៀត”។
លោក សុន ឆ័យ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានមានប្រសាសន៍ថា ក្នុងន័យនោះ គណបក្សប្រជាជនសព្វថ្ងៃនេះ គឺសត្វចម្លែក ដែលកើតចេញពីសមត្ថភាពលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានកែប្រែក្បាលម៉ាស៊ីននយោបាយកសាងឡើងសម្រាប់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ឲ្យទៅជាក្បាលម៉ាស៊ីនសក្តិសមមួយសម្រាប់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០។
លោក ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា “ប្រជាពលរដ្ឋក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមខឹងនឹងអ្វីទាក់ទងនឹងកុម្មុយនិស្ត ដូច្នេះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានជំរុញឲ្យយើងបើកទូលាយថែមទៀត ពីព្រោះគាត់ត្រូវធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជឿថា រដ្ឋាភិបាលនេះ គឺខុសគ្នាពីប៉ុល ពត។
លោក ឆ័យ បានមានប្រសាសន៍ថា “ឥឡូវនេះគេបានផ្លាស់ប្តូរច្រើនណាស់។ ប្រព័ន្ធរបស់គេមិនកុម្មុយនិស្ត ហើយក៏មិនសេរីដែរ។ វាជាគណបក្សមួយដែលបានកសាងឡើងនៅជុំវិញមេដឹកនាំខ្លាំងម្នាក់ គឺមិនមែនជាគណបក្សធម្មតាទេ។ ដូច្នេះ អតីតកុម្មុយនិស្តជាច្រើននាក់មានទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភ និងពុករលួយ យើងមិនដឹងថាមានអ្វីកើតឡើងទេ”៕ រើន