អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្រៅស្រុក ប្ដេជ្ញាបន្តបេសកកម្មរួមគ្នាការពារយុត្តិធម៌សង្គម ស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការប្រកួតប្រជែងនយោបាយដោយឈរលើគោលការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិ។
អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហគមន៍ខ្មែរនៅឯនាយសមុទ្រ បានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយបន្ទាប់ពីសន្និសីទរំលឹកខួប ៣២ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ នេះថា ពួកគេបានឯកភាពគ្នាក្នុងការជំរុញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យអនុវត្តនូវចំណុចមួយចំនួនដែលមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដូចជា ទប់ស្កាត់មិនឱ្យមានរដ្ឋាភិបាលដែលបង្កើតឡើងដោយការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយមិនស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ជាដើម។
ជាងនេះទៀត ត្រូវទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នលុបចោលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការតំបន់ត្រីកោណអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាមជាបន្ទាន់ផងដែរ ព្រោះថាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះបានរំលោភលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
ក្រុមនេះបញ្ជាក់ថា ពួកគេនឹងបង្កើតគណៈកម្មការជំនាញចំពោះកិច្ចមួយ ដើម្បីធ្វើការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ព្រមទាំងសហគមន៍ខ្មែរនៅទូទាំងពិភពលោក ដោយធ្វើសកម្មភាពគ្រប់យ៉ាងលើគោលការណ៍សាមគ្គីភាព តាមគ្រប់មធ្យោបាយក្រោមយន្តការច្បាប់អន្តរជាតិ។ ជាងនេះទៀត ត្រូវពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការការទូតឱ្យកាន់តែទូលំទូលាយ ដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញរៀបចំការបោះឆ្នោតមួយដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
ការប្ដេជ្ញានេះ ធ្វើឡើងដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអនុវត្តឱ្យបាននូវខ្លឹមសារក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ក្នុងការធានានូវការអនុវត្តរបបប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាទៅថ្ងៃមុខ។
សមាគមខ្មែរនៅក្រៅស្រុកជាច្រើន ដូចជា ក្រុមប្រឹក្សា ២៣តុលា (23 October Council) សមាគមខ្មែររដ្ឋអ៊ីល្លីណយ (Cambodian Association Illinois) សហព័ន្ធខ្មែរអូស្ត្រាលី (Cambodian Australian Federation) អង្គការសង្គ្រោះកម្ពុជា (Save Cambodia) និងសមាគមខ្មែរនៅក្រៅស្រុកជិត ២០ស្ថាប័នផ្សេងទៀត បានធ្វើសន្និសីទប្រារព្ធខួបលើកទី៣២ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ១៩៩១ នៅក្នុងទីក្រុងឈីកាកូ រដ្ឋអ៊ីល្លីណយ កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅ ដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញងាកទៅរកការអនុវត្តតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឡើងវិញ។
កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស (Paris Peace Accords) គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងមួយស្ដីពីដំណោះស្រាយនយោបាយដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះនៅកម្ពុជា ធ្វើឡើងនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ក្នុងគោលបំណងឈានទៅរកការរៀបចំឲ្យមានសន្តិភាពឡើងវិញនៅកម្ពុជា និងជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដឹកនាំតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យ ឯករាជ្យ បូរណភាពទឹកដី និងឯកភាពជាតិរបស់កម្ពុជាទាំងមូល។
កម្ពុជាស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលត្រួតត្រាដោយមេដឹកនាំខ្មែរដែលលើកបន្តុបដោយកងទ័ពវៀតណាម រងនូវការរិះគន់គ្រប់ទិសទីថា លោក ហ៊ុន សែន មិនបានអនុវត្តទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានចែងពីរបបប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ ជាងនេះទៀត លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានទាត់ចោលនូវខ្លឹមសារទាំងអស់របស់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសថែមទៀត ដោយអះអាងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានស្លាប់បាត់បង់ទៅហើយ។
បែបនេះក្តី អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត មាស នី បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី២៤ តុលា នេះថា នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនអនុវត្តនូវរបបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការការពារបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជា ជាដើម នោះមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលមិនបានអនុវត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមខ្លឹមសារដែលមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនោះឡើយ។
បណ្ឌិត មាស នី ត្អូញត្អែរថា ភាគីហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ទាំងភាគីកម្ពុជា និងសហហត្ថលេខីអន្តរជាតិផ្សេងទៀត មិនទាន់បានអនុវត្តឱ្យបានហ្មត់ចត់តាមស្មារតីនៃកិច្ចសន្យាអន្តរជាតិនេះនៅឡើយទេ ហើយបញ្ហានេះក៏ជាហានិភ័យដ៏ធំសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាដែរ ប្រសិនបើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានបោះបង់ចោលនៅពេលណាមួយនោះ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ កាលពីចុងឆ្នាំ២០២២ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកលោក អិត ម៉ាកឃី (Ed Markey) និងជាប្រធានអនុគណៈកម្មាធិការទំនាក់ទំនងបរទេស ទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក បានលើកឡើងថា គណៈកម្មាធិការទំនាក់ទំនងបរទេសរបស់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក បានយល់ព្រមជាឯកច្ឆន្ទអនុម័តសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីអំពីប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាហើយ ដើម្បីជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគោរពតាមការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួន ដូចដែលមានចែងក្នុងស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
លោក អិត ម៉ាកឃី (Ed Markey) អំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរអាមេរិកាំង និងពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប ពួតដៃគ្នាបន្តទៀតដើម្បីអនាគតកម្ពុជា ក្នុងការទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបន្តគោរព និងរក្សាស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ឱ្យបានត្រឹមត្រូវដូចបំណងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះចង់បាន៕