អ្នកវិភាគកិច្ចការអន្តរជាតិលើកឡើងថា ប្រទេសហ្វីលីពីន ត្រូវស្វែងរកការសម្រេចម្ដងទៀតពីតុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិ ករណីដែលចិន មិនព្រមអនុវត្តតាមសេចក្ដីសម្រេចពីតុលាការអង្គការសហប្រជាជាតិនេះ។
អ្នកវិភាគនៃវេទិកាប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋហ៉ាវៃ សហរដ្ឋអាមេរិក បានលើកឡើងថា ហ្វីលីពីន គួរធ្វើដូចវៀតណាម ដែលថានឹងប្ដឹងប្រទេសចិន ទៅតុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិនៅក្រុងឡាអេ ដោយចោទចិន ករណីរំលោភអនុសញ្ញាអន្តរជាតិពីអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីអំពីច្បាប់សមុទ្រ UNCLOS ឆ្នាំ១៩៨២។
នាយកប្រតិបត្តិនៃក្រុមអ្នកវិភាគសម្រាប់វេទិកាប៉ាស៊ីហ្វិក Carl Baker បាននិយាយថា ហ្វីលីពីន មានតួនាទីមួយដែលប្ដឹងសារទុក្ខទៅតុលាការអន្តរជាតិដដែលនេះ ដោយស្នើឱ្យអនុវត្តច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៨២ បើរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល ចោទក្រុងប៉េកាំង ករណីបំពានដែនទឹកសមុទ្ររបស់ខ្លួន ព្រោះចិន ក៏ជាសមាជិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយក៏មានកាតព្វកិច្ចក្នុងការអនុវត្តរាល់ច្បាប់អន្តរជាតិផងដែរ។
លោក Carl Baker បាននិយាយថា បើយោងតាមខ្លឹមសារនៃច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៨២ ដែលបញ្ជាក់ពីតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេស មានន័យថា ពិតជាស្ថិតក្នុងដែនអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសនោះដែលមិនអាចត្រូវបានរំលោភបំពានបានឡើយ។
បើតាម Carl Baker ហ្វីលីពីនត្រូវទាមទារឱ្យចិន ធ្វើសេចក្ដីថ្លែងការណ៍លាយលក្ខណ៍អក្សរជាផ្លូវការទៅកាន់តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិនេះ បើទោះជាចិនមិនបានបញ្ជូនស្មាក្ដីទៅការពារក្ដីក៏ដោយ។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកវិភាគរូបនេះថាក្រុងម៉ានីល ត្រូវប្ដឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិនេះដោយទាមទារសំណងខូចខាតពីប្រទេសចិន ដែលបានរំលោភដែនទឹករបស់ខ្លួន។
ជាមួយគ្នានេះ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិហ្វីលីពីន Gilberto Teodoro បានលើកឡើងថា បើចិន មិនគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ថាតើចាំបាច់អ្វីត្រូវបង្កើតច្បាប់អន្តរជាតិ និងតុលាការអន្តរជាតិ។
លោក Gilberto Teodoro ប្រាប់ចិន ថា តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៦ បានសម្រេចសេចក្ដីឱ្យប្រទេសហ្វីលីពីន ប្រើសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដោយនាំទូកនេសាទ ឬនាវារុករកឧស្ម័នទៅកាន់ដែនប្រជុំកោះនៃថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal ក្នុងប្រជុំកោះស្ព្រាតលី នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ព្រោះថាតំបន់នោះស្ថិតនៅក្នុងដែនអធិបតេយ្យរបស់ហ្វីលីពីន។
តែសាលដីកាតុលាការនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ មិនបានធ្វើឡើងនៅចំពោះមុខតំណាងភាគីចិន នោះទេ ខណៈក្រុងប៉េកាំង ក៏មិនបានបញ្ជូនភស្តុតាង និងអ្នកច្បាប់ទៅតតាំងក្ដីនោះដែរ។ ចិនបានប្រកាសថា លំហសមុទ្រចិនខាងត្បូង ទំហំ ៣លាន ៥សែនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ គឺក្រុងប៉េកាំង មានសិទ្ធិកាន់កាប់ស្ទើរទាំងអស់។
ចិន ដែលមិនចូលខ្លួនតាមដីកាកោះរបស់តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិ បានទាត់ចោលសាលដីកានេះ ហើយវាយប្រហារថា តុលាការនេះពុំមានសិទ្ធិ និងសមត្ថកិច្ចសម្រេចការកាត់ក្ដីសំណុំរឿងជម្លោះដែនទឹករបស់ចិន និងហ្វីលីពីន នោះទេ។ ក្រុងប៉េកាំង ថាវាជាជម្លោះប្រវត្តិសាស្ត្រដែលត្រូវដោះស្រាយតាមយន្តការទ្វេភាគី។
ហ្វីលីពីន បានប្រកាសថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិ ឬហៅម្យ៉ាងថា អាជ្ញាកណ្ដាលនៃមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៦ សម្រេចឱ្យហ្វីលីពីន មានសិទ្ធិចូលទៅគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ប្រជុំកោះស្ព្រាលី។
ទីក្រុងប៉េកាំង បានប្រកាសថា ដែនទឹករបស់ខ្លួននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ត្រួតស៊ីគ្នានឹងដែនទឹកប្រទេស Philippines, Vietnam, Malaysia, Indonesia និង Brunei។
ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគសម្រាប់វេទិកាប៉ាស៊ីហ្វិក Carl Baker យល់ទៀតថា បើចិនជំទាស់ ហើយមិនព្រមគោរពតាមសាលដីការបស់តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិជាលើកទី២ គឺចិនកាន់តែអស់តម្លៃ អស់ឥទ្ធិពលនៅលើវេទិកាអន្តរជាតិ ដែលគេថាប្រទេសធំដូចចិន សមដឹកមុខគេក្នុងការគោរពច្បាប់បទដ្ឋានអន្តរជាតិ ជាជាងខ្លួនបំពាន។
ចំពោះសមាគមអាស៊ានវិញ លោក Carl Baker និយាយថា ក៏ល្អផងដែរក្នុងការជួយដោះស្រាយជម្លោះដែនទឹកក្នុងតំបន់ តែលោកថា បើអាស៊ានមិនមានការសាមគ្គីគ្នា គឺគ្មានឥទ្ធិពលលើប្រទេសចិនឡើយ។
រយៈពេលចុងក្រោយនេះ ដោយសារជម្លោះដែនសមុទ្រជាមួយចិន កាន់តែតានតឹង ហើយក្រុងប៉េកាំង នៅបន្តបំពានដែនទឹករបស់ហ្វីលីពីន បាននាំឱ្យក្រុងម៉ានីល សម្រេចប្រឈមមុខនឹងប្រទេសដ៏ធំមួយនេះ ទាំងកងទ័ព ទាំងការទូត រហូតដល់កាត់បន្ថយទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិនទៀតផង។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន Ferdinand Marcos Jr. បានសម្រេចអនុម័តឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ពង្រាយទ័ពនៅលើប្រទេសហ្វីលីពីន ទៀតផង។
បច្ចុប្បន្ន កងទ័ព និងនាវាចម្បាំងសហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងធ្វើសកម្មភាពនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយកងទ័ពម៉ារីនរបស់ប្រទេសមហាអំណាចនេះ ក៏បានដាក់ពង្រាយរួចស្រេចហើយនៅបណ្ដាដែនកោះរបស់ហ្វីលីពីន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងកោះមួយចំនួននៅក្បែរកោះតៃវ៉ាន់។
ប្រធានក្រុមអ្នកវិភាគនៃវេទិកាប៉ាស៊ីហ្វិក លោក Carl Baker ព្រមានថា ក្នុងស្ថានភាពដ៏តានតឹងនាពេលនេះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឃើញថាដំណើរទៅរកការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយអាវុធរវាងហ្វីលីពីន និងចិន អាចនឹងចៀសមិនផុតពីការផ្ទុះសង្គ្រាមតំបន់៕