ខ្ញុំបានជួបព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តមសីហនុជាលើកដំបូងតាមរយៈប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេសុី លោក ស៊ូកាណូ (Sukarno) នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣ ហើយខ្ញុំបានជួបលោកប្រធានាធិបតីរូបនេះនៅដើមឆ្នាំនោះដែរ ក្នុងហាងលក់វត្ថុបុរាណមួយ នៅក្នុងសណ្ឋាគារអីុមភើរៀល (Imperial Hotel) ដែលជាសណ្ឋាគារបុរាណមួយនៅទីក្រុងតូក្យូ។
ក្រោយមក បន្ទាប់ពីខ្ញុំបានមកដល់ទីក្រុងតូក្យូបន្តិច ខ្ញុំបានចូលធ្វើការឲ្យទស្សនាវដ្តីញូវស៍វីក (Newsweek) ខណៈដែលខ្ញុំមិនទាន់មានបទពិសោធច្រើនខាងយកព័ត៌មាននៅឡើយនោះ ខ្ញុំមានការភាន់ច្រឡំដោយសាររឿងមួយ ដែលហួសពីលទ្ធភាព និងការរំពឹងទុករបស់ខ្ញុំ។
កាលពេលនោះប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី និងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី គឺប្រុងផ្ទុះសង្គ្រាមជាមួយគ្នា ដោយសារគោលនយោបាយ “ ការប្រឈមមុខគ្នា” របស់លោក ស៊ូកាណូ ហើយទាំងលោក ស៊ូកាណូនិងនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេសុីលោកទុនគូ អាប់ឌុល រ៉ាម៉ាន់ (Tunku Abdul Rahman )កំពុងចូលរួមកិច្ចប្រជុំមួយនៅទីក្រុងតូក្យូដែលអាចជួយដោះស្រាយបញ្ហាបានតិចតួច។
ខ្ញុំត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យសរសេរអត្ថបទព័ត៌មាន អំពីកិច្ចប្រជុំនោះ ហើយដើម្បីឲ្យយល់កាន់តែច្បាស់ពីបញ្ហានោះខ្ញុំបានចំណាយពេលពេញមួយថ្ងៃ ដើម្បីព្យាយាមដើរតាមលោកស៊ូកាណូ និងលោក ទុនគូ។ លោក ទុនគូ បានលះបង់ពេលវេលាយ៉ាងច្រើនរបស់លោកដើម្បីបន់ស្រន់នៅក្នុងព្រះវិហារមួយ។ចំណែកឯលោក ស៊ូកាណូ វិញ បានចំណាយពេលដើរទិញទំនិញតាមហាង ទៅមើលភាពយន្ត ចេញទៅជួបស្រីៗដោយស្ងាត់ៗ ហើយនៅទីនោះតែងតែមានពិធីជប់លៀងយ៉ាងធំ ដែលមានស្រីកំដរភ្ញៀវនៅពេលយប់ និងនៅតាមផ្ទះផងដែរ។
លោក ស៊ូកាណូ ត្រូវបានការពារយ៉ាងតឹងរឹុងដោយក្រុមសន្តិសុខ ប៉ុន្តែ នៅព្រឹកថ្ងៃមួយ ខ្ញុំអាចចូលបានទៅក្នុងហាងលក់វត្ថុបុរាណនៅក្នុងសណ្ឋាគារ អុីមភើរៀលដែលលោកតែងតែស្នាក់នៅ ហើយបានមើលគាត់ព្យាយាមតថ្លៃបដិមាបុរាណតូចៗ ដែលលោកពេញចិត្ត។ដោយមានមន្ត្រីរបស់លោកជាច្រើន ព្រមទាំងបុក្គលិក និងមន្រ្តីស្ថានទូតផងបានសម្លឹងមើលលោក ស៊ូកាណូ ចង្អុលម្ចាស់ហាង ហើយនិយាយថា “ខ្ញុំជាប្រធានាធិបតីប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ខ្ញុំចង់ឲ្យចុះថ្លៃ៥០ភាគរយ”។ នៅពេលខ្ញុំកំពុងកត់ត្រាសម្តីលោក ស៊ូកាណូ បានឈប់រួចសម្លឹងនិងចង្អុល
មកខ្ញុំ ដោយចង់ដឹងថាតើខ្ញុំជាអ្នកណា និងកំពុងធ្វើអ្វីនៅទីនោះ។ ខ្ញុំបានឆ្លើយតបថា ខ្ញុំជាអ្នកយកព័ត៌មានឲ្យទស្សនាវដ្តីញូវស៍វីក ហើយខ្ញុំត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យសរសេរអត្ថបទព័ត៌មានអំពីការធ្វើទស្សនកិច្ចរបស់លោកនៅទីក្រុងតូក្យូនេះ។
នៅពេលមនុស្សពីរនាក់របស់លោកកៀកខ្ញុំជាប់ លោកមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំមិនចូលចិត្តទស្សនាវដ្តីញូវស៍វីកទេ ពួកគេផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតទេ”។ លោកបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ ប៉ុន្តែ… ខ្ញុំចូលចិត្តលោក”។ បន្ទាប់មក លោកបានបញ្ជាឲ្យមនុស្សរបស់លោកលែងខ្ញុំ។លោកបានសុំសៀវភៅកត់ត្រារបស់ខ្ញុំហើយសរសេរថា “ ខ្ញុំចូលចិត្តលោក…” និងបានចុះហត្ថលេខាក្នុងសៀវភៅនោះទៀតផងដែរ។
នៅទីនោះយើងនិយាយលេងសើចជាមួយគ្នាថែមទៀត ហើយខ្ញុំបានប្រាប់លោកថា ខ្ញុំចង់ទៅលេងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ប៉ុន្តែខ្ញុំបានដឹងថា អ្នកយកព័ត៌មានជនជាតិអាមេរិកត្រូវបានហាមឃាត់មិនឲ្យចូលប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីទេ។ លោកថ្លែងថា នោះពីព្រោះតែពួកគេសរសេរព័ត៌មានកុហក ជាពិសេសគឺទស្សនាវដ្តីញូវស៍វីកតែម្តង។ ខ្ញុំបានជំទាស់ថាខ្ញុំមិនធ្លាប់សរសេរព័ត៌មានកុហកទេ។ក្រោយមកលោកឆ្លើយតបថា បើដូច្នោះមែន អ្នកអាចត្រូវបានស្វាគមន៍។ក្រោយមកនៅថ្ងៃដដែលនោះខ្ញុំបានយកលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្ញុំទៅកាន់ស្ថានទូតឥណ្ឌូណេស៊ី ប៉ុន្តែ ត្រូវបានគេប្រាប់ថាដោយសារខ្ញុំជាអ្នកកាសែត ខ្ញុំមិនមានសិទ្ធិទទួលបានទិដ្ឋាការទេ។
ដូច្នោះនៅយប់នោះ ខណៈពេលដែលលោកស៊ូកាណូ និងគណៈប្រតិភូរបស់លោករួមទាំងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស គឺលោក ស៊ូបានឌ្រីយ៉ូ(Subandrio) កំពុងចុះតាមជណ្តើរក្នុងសណ្ឋាគារទៅចូលរួមពិធីជប់លៀង ខ្ញុំបានបញ្ឈប់ លោកស៊ូកាណូ ហើយបានជូនលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្ញុំភ្ជាប់ជាមួយនឹងពាក្យសុំទិដ្ឋាការទៅឲ្យលោក។ លោកសើច ហើយប្រាប់ខ្ញុំថា ឲ្យទៅលោក ស៊ូបាន ឌ្រីយ៉ូ កំពុងដើរក្បែរលោក។
នៅព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់ ស្ថានទូតឥណ្ឌូណេស៊ីបានទូរស័ព្ទប្រាប់ថា ទិដ្ឋាការរបស់ខ្ញុំរួចរាល់ហើយ។ ខ្ញុំបានរួមដំណើរជាមួយលោក រ៉ូបឺតកេណ្ណឌី (Robert Kennedy) ដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ទីក្រុងហ្សាការតា(Jakarta) ដោយលោកប្រធានាធិបតី លីនដុនចនសុន ( Lyndon Johnson) ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការធ្វើឃាតលោកគឺលោក ចនកេណ្ណឌី (John F.Kennedy )ក្នុងបេសកកម្មមួយ ដើម្បីព្យាយាមធ្វើអន្តរាគមន៍ប្រឆាំងនឹងគោលនយោបាយឈ្លានពានលើប្រទេសម៉ាឡេស៊ីរបស់លោក ស៊ូកាណូ។ នៅពេលគណៈប្រតិភូរបស់លោក រ៉ូបឺត និងអ្នកកាសែតបីនាក់ ហើយខ្ញុំជាអ្នកកាសែតម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកកាសែតទាំងនោះបានអមដំណើរពួកគេ ត្រូវបានជូនដំណើរដោយរថយន្តទៅកាន់វិមានប្រធានាធិបតីមើដេកា(Merdeka Palace) ដើម្បីជួបជាមួយ លោកស៊ូកាណូ បន្ទាប់ពីការមកដល់របស់យើង លោក ស៊ូកាណូ បានងាកមករកខ្ញុំភ្លាមបន្ទាប់
ពីទទួលស្វាគមន៍ លោករ៉ូបឺត និងលោកអុីថែល (Ethel) នៅពេលនោះ គឺមានភាពស្និទ្ធស្នាលណាស់ និងរីករាយរាក់ទាក់យ៉ាងខ្លាំង ដែលលោក កេណ្ណឌី ហាក់ដូចជាស្ថិតក្នុងសភាពនៃការរំខានហើយនៅជិតខ្ញុំ គឺ លោករ៉ូបឺត ក្រោយមកបានប្រាប់ខ្ញុំថា “ លោកគួរតែជាអ្នកទទួលបន្តបេសកកម្មនេះហើយ”។
ទំនាក់ទំនងមិត្តភាពរបស់ខ្ញុំ ជាមួយលោកស៊ូកាណូ កាន់តែសុីជម្រៅហើយខ្ញុំអាចទៅលេងទីក្រុងហ្សាការតាបានជាញឹកញាប់ហើយខ្ញុំតែងតែជួបលោកជាហូរហែ។
លោក ថែមទាំងបានទទួលយកនូវការរិះគន់ ដែលបាន ចុះផ្សាយលើទំព័រទស្សនាវដ្តីញូវស៍វីកផងដែរ ប៉ុន្តែ ចំពោះអត្ថបទទាំងមូលនិងអត្ថបទទស្សនប្រវត្តិសាស្ត្រថ្ងៃនេះ គឺពួកគេសរសេរបានត្រឹមត្រូវ។ ព្រះមហាក្សត្រនមរោត្តម សីហនុ បានបំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ចនៅក្នុងទីក្រុង
ហ្សាការតា នៅចំពេលដែលខ្ញុំកំពុងស្នាក់នៅ ទីនោះដែរ កាលពីឆ្នាំ១៩៦៤ ហើយខ្ញុំបានទៅអាកាសយានដ្ឋាន ដើម្បីចាំទទួលការយាងមកដល់របស់ព្រះអង្គ ហើយក្រោយមកបានចូលរួមជាមួយក្រុមអ្នកកាសែត ដែលតាម ព្រះអង្គនិងលោកស៊ូកាណូទៅកាន់វិមានប្រធានាធិបតីសម្រាប់រៀបចំពិធីការទទួលតាមប្រពៃណីសម្រាប់ការយាងមកដល់របស់ព្រះអង្គ។ លោកស៊ូកាណូបានក្រឡេកឃើញខ្ញុំ ហើយបានបក់ដៃហៅខ្ញុំ និងបានផ្ដល់ការណែនាំរវាងខ្ញុំ និងព្រះបាទសម្តេច នរោត្ដមសីហនុយ៉ាងកក់ក្ដៅបំផុត។ខ្ញុំបានប្រើឱកាសនោះម្ដងទៀត ដើម្បីទទួលបានទិដ្ឋាការទៅលេងប្រទេសកម្ពុជាតាមរយៈព្រះអង្គផងដែរ ដោយសារពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាបានសម្រេចបិទទ្វាររបស់ខ្លួនមិនឲ្យអ្នកកាសែតបស្ចិមប្រទេសចូលក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនឡើយ។
មហាសន្និបាតស្ដីអំពីប្រជាជននៅក្នុងឥណ្ឌូចិនត្រូវបានធ្វើឡើងដែលមានក្រុងហាណូយ និងវៀតកុងចូលរួមផងដែរ និងវាពិតជាមានការលំបាក ក្នុងការយកព័ត៌មានខ្លាំងណាស់នៅពេលនោះ។ ដោយសារតែលោកសូ៊កាណូបានសរសើរខ្ញុំនោះសម្តេចនរោត្តមសីហនុមិនមានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការអញ្ជើញខ្ញុំនោះទេ ហើយដូច្នេះខ្ញុំក៏បានជូនលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្ញុំទៅជំនួយការម្នាក់របស់ព្រះអង្គ។នៅថ្ងៃបន្ទាប់ខ្ញុំទទួលបានទិដ្ឋាការរបស់ខ្ញុំមានរយៈពេលមួយខែ បានបង្គាប់ឲ្យមានបោះត្រានៅលើលិខិតឆ្លងដែនរបស់ខ្ញុំ។
ក្នុងពេលបំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ចរបស់ព្រះមហាក្សត្រនរោត្ដមសីហនុខ្ញុំបានធ្វើជាសាក្សីចំពោះទំនាក់ទំនងមិត្តភាពយ៉ាងជិតស្និទ្ធ និងយ៉ាងកក់ក្ដៅរវាងព្រះអង្គនិងលោក ស៊ូកាណូ។ពួកគេដូចជាបងប្អូននឹងគ្នាអ៊ីចឹង។ព្រះក្សត្រិយានី នរោត្តមមុនីនាថសីហនុដែលអមដំណើរព្រះអង្គ គឺពិតជាព្រះមហាក្សត្រិយានី តែមួយអង្គគត់ដែលនៅមានព្រះជន្មនៅក្នុងសៀវភៅរបស់ខ្ញុំ ហើយពិតជាមានសម្រស់ស្អាត មានមន្តស្នេហ៍ ឆ្លាតវាងវៃ និងមានការយល់ដឹងយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ។ព្រះមហាក្សត្រិយានី គឺជាអាវុធដ៏សម្ងាត់របស់ព្រះអង្គ។
នៅតាមដងផ្លូវនានា នៅក្នុងទីក្រុងហ្សាការតាបានដាក់តាំងបង្ហាញព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍ធំៗរបស់ព្រះមហាវីរក្សត្រ និងម្ចាស់ក្សត្រិយានី ហើយប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនបានអបអរសាទរ ទទួលស្វាគមន៍នៅតាមដងផ្លូវ នៅពេលណាក្បួនព្រះទីនាំងរបស់ព្រះអង្គបានឆ្លងកាត់ ដោយបង្ហាញនូវភាពសប្បាយរីករាយ ចំពោះការបំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ចរបស់ព្រះអង្គ។
លោកស៊ូកាណូបានអញ្ជើញខ្ញុំឲ្យចូលរួមក្នុងពិធីជប់លៀងផ្លូវការដោយរួមទាំងមានការជិះកប៉ាល់កម្សាន្ដដ៏អស្ចារ្យមួយទៅកាន់កោះតូចមួយនៅជិតកំពង់ផែក្រុងហ្សាការតាដែលនៅទីនោះខ្ញុំបានជួបមេដឹកនាំកុម្មុយនីស្តមួយរូប គឺលោកអាយឌីត (Aidit)ដែលត្រូវបានគេអញ្ជើញឲ្យចូលរួមផងដែរ ព្រមទាំងលោកឧត្ដមសេនីយ៍ យ៉ានី (Yani) ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេធ្វើឃាតជាមួយមនុស្សរបស់លោកឧត្ដមសេនីយចំនួនប្រាំបីនាក់ផ្សេងទៀតដោយក្រុមមនុស្សរបស់លោកអាយឌីត។
នៅទីនោះមានពិធីជប់លៀងអាហារ និងច្រៀងកម្សាន្ដផងដែរ។លោកស៊ូកាណូនិងសម្តេចនរោត្ដមសីហនុបានផ្លាស់ប្ដូរគ្នាម្ដងម្នាក់ពេញមួយរសៀលឈរ នៅពីមុខវង់ភ្លេង ដោយកាន់មីក្រូហ្វូននៅក្នុងដៃ ច្រៀងចំរៀងហាក់បីដូចជាកិច្ចការទាំងនោះជាការងារដ៏សំខាន់នៅក្នុងជីវិត។ហើយវាគឺជាតន្ត្រីពិតមែន។នៅពេលដែលទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននិងទីក្រុងមូស្គូនិងទីក្រុងប៉េកាំងកំពុងព្រួយបារម្ភនិងដណ្ដើមគ្នាអំពីប្រទេសកម្ពុជា និងបញ្ហានយោបាយនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនោះលោកស៊ូកាណូនិង សម្តេចនរោត្តមសីហនុហាក់បីដូចជាមិនសូវព្រួយបារម្ភអំពីព្រឹតិ្តការណ៍ទាំងនេះទេ។សំខាន់ជាងនេះទៅទៀតពួកគេសប្បាយរីករាយក្នុងការជួបជុំគ្នា។ទោះជាយ៉ាងណាលោកស៊ូកាណូបានបិទបាំងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់ខ្លួន លោកតាមការពិតមិនសូវចូលចិត្តព្រឹត្តិការណ៍នោះទេ។លោកតែងតែចូលទៅក្នុងក្រុមមនុស្សហើយនាំអ្នកណាម្នាក់ឡើងទៅកាន់វេទិកាដូចជារដ្ឋមន្ត្រីណាម្នាក់ឬក៏ខ្ញុំ ឬក៏ជាអ្នកបម្រើ ប៉ុន្ដែភាគច្រើនគឺជាអ្នកបម្រើស្រី ហើយស្នើឲ្យពួកគេច្រៀង បន្ទាប់មកយូរៗ
ម្ដងលោកបានចូលរួម និងហាត់ច្រៀងតាមពួកគេដែរ។លោកស៊ូកាណូនិងសម្តេចនរោត្ដមសីហនុបានច្រៀង និងបានសម្ដែងរឿងខ្លីៗច្រើនជាងអ្នកផ្សេងទៀត ដែលខ្ញុំបានស្គាល់។ក្រៅពីនោះព្រះអង្គជាអ្នកនិពន្ធដោយព្រះអង្គផ្ទាល់ហើយអាចច្រៀងចម្រៀង ដែលព្រះអង្គបាននិពន្ធដោយខ្លួនឯងជូនចំពោះម្ចាស់ប្រទេស ដែលលោកបំពេញព្រះរាជទស្សនកិច្ច។នៅថ្ងៃមួយខ្ញុំនៅចាំបានថាព្រះអង្គបានច្រៀងបទ “J’ attendrai”“La Vie en Rose ”និង“Sayonara”។
ប្រែសម្រួលដោយឃិនណៃ