នៅក្នុងព្រះរាជពិធីតាមទំនៀមទម្លាប់ព្រះមហាក្សត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីម្សិលមិញ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅទូទាំងប្រទេសបានថ្វាយបង្គំលាព្រះបរមសព ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ជាចុងក្រោយបង្អស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនាសម័យទំនើប របស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រមុខរដ្ឋ និងបណ្ដាមេដឹកនាំសំខាន់ៗមកពីជុំវិញពិភពលោក បានអង្គុយនៅក្បែរព្រះមេរុដែលតម្កល់ព្រះបរមសពព្រះបរមរតនកោដ្ឋសម្ដេចឪនរោត្ដមសីហនុ។ប៉ុន្ដែនៅមុនពេល សំឡេងអុជកាំ ជ្រួច បន្លឺឡើងអមដោយស្នូរគ្រាប់កាំភ្លើងធំ១០១ណាត់បានបន្លឺឡើង អ្នកចូលរួមទាំងអស់ស្មិងស្មាធិ៍ដើម្បីថ្វាយការគោរពដ៏មានអត្ថន័យយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ សម្រាប់ព្រះរាជបុត្រ និងព្រះមហាក្សត្រិយានី ព្រមទាំងប្រជានុរាស្ត្រជាទីស្រឡាញ់របស់ព្រះអង្គ។
ការរៀបចំសាងសង់ព្រះមេរុ និងការចូលរួមកាន់ព្រះរាជមរណទុក្ខរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេស អស់រយៈពេលជាច្រើនខែ រហូតដល់បានញ៉ាំងឲ្យព្រះមហាក្សត្រ នរោត្ដម សីហមុនី និងសម្ដេចម៉ែ នរោត្ដមមុនីនាថ សីហនុ ព្រះកន្សែងយ៉ាងខ្លាំង ហើយបួងសួងដល់ព្រះបរមសពព្រះបរមរតនកោដ្ឋ
ជាលើកចុងក្រោយ។បន្ទាប់មកព្រះអង្គបានអុជទៀន មុនពេលវាំងននត្រូវបិទព្រះមេរុ ដែលព្រះបរមសពព្រះបរមរតនកោដ្ឋសម្ដេចឪ តម្កល់នៅទីនោះ។បន្ទាប់មកព្រះអង្គបានប្រទានព្រះភ្លើងដល់ព្រះមញ្ជូសា ដែលអប់ដោយខ្លឹមចន្ទន៍អមដោយការបាញ់កាំភ្លើងធំ១០១ណាត់ ឮខ្ទរពេញទាំងរាជធានីភ្នំពេញ នៅវេលាម៉ោង៦ និង៣៣នាទីល្ងាច ដើម្បីថ្វាយការគោរពដល់ព្រះវិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះបរមសពព្រះបរមរតនកោដ្ឋ។ បន្ទាប់មកកាំជ្រួចបានបញ្ចេញពន្លឺយ៉ាងភ្លឺរន្ទាលលើអាកាសវេហាហើយក្មេងៗ ដែលមានជំនឿលើព្រះអង្គ ហាក់បីដូចជាព្រះអង្គបានហៅពួកគេឲ្យចូលទៅជិតទ្រង់ ហើយពួកគេបានដើេរទៅតាមដងផ្លូវ នៅជិតកន្លែងថ្វាយព្រះភ្លើងនោះ ដោយភ្នែកសម្លឹងមើលព្រះមេរុ ដោយមិនដាក់ភ្នែក ចំណែកដៃទាំងទ្វេសំពះបួងសួង ដោយបង្ហូរទឹកភ្នែកកាត់ផែនថ្ពាល់។
នៅខាងក្នុងព្រះមេរុ គេអាចមើលឃើញអណ្ដាតភ្លើងតាមប្រឡោះរបង។ ផ្សែងបានហុយឡើងយ៉ាងខ្មួលខ្មាញ់ចេញពីប្រាង្គព្រះមេរុ ដោយរសាត់បន្ដិតម្ដងៗទៅទិសខាងត្បូង សំដៅទៅរកព្រះបរមរាជវាំង។
ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហមុនី បានមានព្រះបន្ទូលបន្ទាប់ពីព្រះរាជពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងថា “ សូមព្រះអង្គបានយាងទៅគ្រងរាជសម្បត្តិទិព្វ សម្បត្តិឋានសួគ៌ា និងឋាននិព្វាន នៅជិតនឹងព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ជារៀងរហូត”។ ព្រះមហាក្សត្របានមានបន្ទូលបន្ថែមថា “ សូមព្រះអង្គថែរក្សា ការពារព្រះ រាជាណាចក្រកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋ កម្ពុជា ជារៀងរហូត”។ ពិធីនេះបានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន ហើយគួរឲ្យកត់សម្គាល់នោះ គឺជាការសម្តែងនូវការគោរពដឹងគុណ ចំពោះដំណើរជីវិតរបស់សម្តេចឪនរោត្តម សីហនុ។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់គឺភាពហេងហាងនៅកន្លែងថ្វាយព្រះភ្លើងនិងបរិវេណខាងមុខ ព្រះបរមរាជវាំងដោយសារប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលឡើយនៅពេលនោះ។
មនុស្សម្នាទាំងអស់ស្ទើរតែមិនបានជួបឡើយនៅក្នុងជីវិត លើកលែងតែសមាជិកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ មន្ត្រីសន្តិសុខ និងភ្ញៀវទេសចរតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។ នេះខុសពីពេលព្រឹក ដែលមានមនុស្សម្នាឈរតម្រង់ជួរគ្នា ដើម្បីសម្តែងការគោរពជាលើកចុងក្រោយចំពោះសម្តេចឪ ដោយខំរង់ចាំតាំងពីម៉ោងប្រហែល៤និង៣០នាទីព្រឹកម្សិលមិញ។ទោះជាយ៉ាងណា នៅម៉ោង១១ព្រឹកប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ត្រូវគេប្រាប់ឲ្យចេញពីកន្លែងនោះដើម្បីទុកកន្លែងនោះឲ្យនៅទំនេរ។
ខណៈដែលព្រះអាទិត្យបញ្ចេញរស្មីមកលើរាជធានី អ្នកកាន់ទុក្ខបានប្រមូលផ្តុំគ្នាតាមកន្លែងដាក់របាំងរាំងផ្លូវ នៅជុំវិញតំបន់នេះ។ អ្នកចូលរួមកាន់ព្រះរាជមរណទុក្ខទាំងនោះមានការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារគេប្រាប់ ពួកគាត់ថា មិនអាចចូលទៅមុខទៀតបានទេ។
ប៉ុន្តែ បញ្ហានេះមិនអាចរារាំងពួកគាត់បានឡើយ។ មនុស្សមួយចំនួនបានឡើងតាមរបាំងការពារនៅក្បែរវត្តឧណ្ណាលោម រីឯមនុស្សមួយចំនួនទៀត បានរុញច្រាននគរបាលយាមនៅត្រង់របាំងការពារទាំងនោះ។
ប្រជាជនភាគច្រើនមានការខកចិត្តដោយមិនបានឃើញពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងដោយផ្ទាល់ភ្នែក ហើយបានដើរចេញទៅវិញដោយអារម្មណ៍មួហ្មង។ អ្នកស្រី នាង ស្រី អាយុ២៩ឆ្នាំ បានលក់ចិញ្ចៀនមួយវង់របស់គាត់ ដើម្បីចំណាយលើមធ្យោបាយធ្វើដំណើររបស់ម្តាយ កូន និងសាច់ញាតិរបស់អ្នកស្រីមកចូលរួមពិធីថ្វាយព្រះភ្លើងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ក្តីសង្ឃឹមរបស់គាត់បានរលាយបាត់។ អ្នកស្រីបន្តថា “ ពួកយើងចង់ថ្វាយការគោរពរបស់ពួកយើង និងចង់ឃើញព្រះភក្ត្ររបស់ព្រះអង្គជាលើកចុងក្រោយ ប៉ុន្តែ យើងត្រូវត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ ដោយមិនបានឃើញព្រះភក្ត្ររបស់ព្រះអង្គ ជាលើកចុងក្រោយទេ”។
អ្នកកាន់ទុក្ខសង្ឃឹមថា នឹងបានឃើញពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង។ ប្រជាពលរដ្ឋដទៃទៀតសង្ឃឹមថា ខ្លួនមើលពិធីដង្ហែកាលពីថ្ងៃសុក្រតាមអេក្រង់ធំដែលដាក់នៅទីនោះ។ ពួកគេក៏មានអារម្មណ៍ស្រឡាំងកាំង នៅពេលពួកគេមកដល់សួនសេរីភាព និងផ្សាររាត្រី នៅតាមបណ្តោយតីរវិថីសីុសុវត្ថិ ដែលមានអេក្រង់ពីរធំៗនោះ ត្រូវបានដកចេញអស់។
ទីបំផុត មនុស្សជាច្រើនបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅក្នុងភោជនីដ្ឋាន និងហាងកាហ្វេ ដើម្បីទស្សនាសកម្មភាពក្នុងពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ដែលត្រូវបានបញ្ចាំងតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍តូចៗ។ លោក យឹម ថុល អាយុ ២៨ឆ្នាំជានិស្សិតផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម បាននិយាយថា “ ពួកគេបានដាក់ទូរទស្សន៍នៅកន្លែងមានប្រជាជនជាច្រើនដែលត្រូវបានហាមឃាត់មិនឲ្យចូលទៅមើលពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង។ រដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់តែភ្ញៀវកត្តិយសបរទេសប៉ុណ្ណោះ”។
គណៈប្រតិភូទាំងអស់រួមមានលោកស្រី យីងឡាក់ ស៊ីណាវ៉ាត្រា (Yingluck Shinawatra)នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោក ជីន ម៉ាកអាយរ៉ូ (Jean Marc Ayrault) នាយករដ្ឋមន្ត្រីបារាំង និងលោក ជាឈីងលីង (Jia Qingling) មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃប្រទេសចិន ព្រមទាំងឯកអគ្គរាជទូតនិងឯកអគ្គរដ្ឋទូតជាច្រើនរូបទៀត។
អ្នកកាន់ទុក្ខប្រហែល១០០នាក់ អាចចូលទៅដល់ផ្លូវលេខ១៧៨ ដែលនៅទីនោះពួកគេអាចមើលឃើញព្រះមេរុ។នៅម៉ោងប្រហែល៦ល្ងាច សំឡេងអ្នកបួងសួងបន្លឺឡើងក្នុងចំណោមក្រុមមនុស្សដែលនៅស្ងៀមស្ងាត់។ ពួកគេបានបួងសួងថា “ សូមឲ្យព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូងយាងត្រឡប់មកវិញ ដើម្បីដោះស្រាយរាល់បញ្ហាទាំងឡាយនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង”។
ខណៈដែលផ្សែងហុយចេញពីព្រះមេរុចុងក្រោយ បានរសាត់ឡើងទៅលើវេហានោះ អ្នកកាន់ទុក្ខរាប់ពាន់នាក់បានមកប្រមូលផ្តុំគ្នានៅខាងមុខព្រះបរមរាជវាំង។ដំបូងពួកគេអង្គុយគិតយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ ចំណែកអ្នកខ្លះទៀតកំពុងបួងសួង។ ប៉ុន្តែខណៈពេលដែលព្រះទីនាំងរបស់ព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម
សីហមុនី និងព្រះវររាជមាតាចាកចេញពីវាលព្រះមេរុទៅកាន់ព្រះបរមរាជវាំងនោះ ក្រុមមនុស្សក៏បានរំជើបរំជួលមួយសន្ទុះ ហើយវាហាក់ដូចជាមនុស្សទាំងនោះកំពុងដើរប្រជៀតគ្នាអ៊ីចឹង។
ព្រះមហាក្សត្រិយានី មុនីនាថ ដែលមានព្រះភ័ក្ត្រក្រៀមក្រំនោះ បានញញឹម និងគ្រវីព្រះហស្ត ខណៈដែលរថយន្តបើកឆ្លងកាត់ក្រុមមនុស្សដែលចេះតែកើនឡើងៗ និងមានទឹកចិត្តអាណិតស្រឡាញ់ព្រះអង្គ។ ថ្ងៃនេះ សម្តេចមែ៉ និងព្រះមហាក្សត្រ នឹងបាចព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ចូលទៅក្នុងទន្លេ។
បន្ទាប់ពីក្រុមមន្ត្រីចាកចេញអស់ ទីកន្លែងដែលគេមិនអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលនោះ ត្រូវបានបើកឲ្យចូលវិញ។មនុស្សរាប់ពាន់នាក់បាននាំគ្នាដើរទៅកាន់វាលព្រះមេរុ។មានសេចក្តីរាយការណ៍ព័ត៌មានដ៏ស្រងូតស្រងាត់តាមអេក្រង់មួយ ដាក់នៅលើជញ្ជាំងព្រះបរមរាជវាំង។អ្នកចូលរួមមរណទុក្ខ អង្គុយយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់។សម្រាប់អ្នកខ្លះ ទៀតមើលឃើញតែព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍របស់សម្តេចឪពេលមកដល់នៅពេលយប់។
លោកតា រឿង យោរី អាយុ៨០ឆ្នាំ បានមានប្រសាសន៍ថា “ ខ្ញុំចង់ឃើញព្រះមហាក្សត្រនៅពេលចុងក្រោយ។ ខ្ញុំមិនដឹងទៅទីណាទេយប់នេះ ដូច្នេះខ្ញុំនឹងដេកនៅមុខព្រះបរមរាជវាំងហើយ”៕
ដោយ Lauren Crothers, Colin Meyn
មិុច តារា និង កាំង ម៉េងហ៊ុន
ប្រែសម្រួលដោយ ឃិន ណៃ