យោងតាមរបាយការណ៍សាកល ដែលចេញដោយអ្នកវិភាគនៅអង្គការហ្វ្រីឌឹម ហៅស៍ (Freedom House) ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ស្របពេលជាមួយថ្ងៃប្រារព្ធទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកលើកទី២០នៅថ្ងៃនេះ បានឲ្យដឹងថា ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមិនសូវជាសេរីដូចកាលពីមួយឆ្នាំមុនឡើយ។
ការទម្លាក់កម្រិតសេរីភាពនេះកើតមានឡើងក្នុងសប្ដាហ៍នេះបន្ទាប់ពីការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការលើអំពើឃាតកម្មចំពោះអ្នកយកព័ត៌មានមួយរូបក្នុងខេត្តរតនគិរីត្រូវបានចាត់ទុកថា ធ្វើឡើងមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងនៅពេលដែលឧក្រិដ្ឋជន១០នាក់ផ្សេងទៀតដែលបានសម្លាប់អ្នកកាសែត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មកនៅតែគេចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០១៣របស់ខ្លួនស្តីពីសេរីភាពសារព័ត៌មាន ដែលចេញកាលពីថ្ងៃពុធ អង្គការហ្វ្រីឌឹម ហៅស៍ បានលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជា នៅតែគ្មានការផ្ដល់សេរីភាពដល់អ្នកកាសែត។
ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៩១ កម្ពុជាបានជាប់លំដាប់ថ្នាក់លេខ១៤៩ ដូចប្រទេសកាមេរូន ម៉ាដាហ្គាស្កា និងប្រទេសម៉ារ៉ុកដែរ។
អង្គការហ្វ្រីឌឹម ហៅស៍ បានដាក់ពិន្ទុឲ្យប្រទេសទាំងនេះផ្អែកលើបរិយាកាសច្បាប់ នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ដែលអ្នកកាសែតធ្វើការ ដោយពិន្ទុសូន្យ គឺតំណាងឲ្យសារព័ត៌មានដែលគ្មានសេរីភាពទាំងស្រុង។
របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុ៦៦បើប្រៀបធៀបទៅនឹងពិន្ទុក្នុងឆ្នាំ២០១២ទទួលបាន៦៣ពិន្ទុ ហើយនៅពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាជាប់លំដាប់ថ្នាក់លេខ១៤៤ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៩៧។ បរិយាកាសច្បាប់បានធ្លាក់ចុះ២ពិន្ទុ រីឯបរិយាកាសនយោបាយបានធ្លាក់ចុះ១ពិន្ទុ។
អង្គការហ្វ្រីឌឹម ហៅស៍ បានលើកឡើងថាការធ្លាក់ចុះនេះ គឺដោយសារតែមានការកើនឡើងនៃចំនួនអ្នកកាសែត ដែលត្រូវបានគេរារាំង រួមទាំងករណីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ គឺករណីរបស់លោក ម៉ម សូណង់ដូ ប្រធានវិទ្យុសម្បុកឃ្មុំ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ឲ្យបង្កើតចលនាអបគមន៍ និងត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល២០ឆ្នាំកាលពីខែតុលា។ របាយការណ៍នេះ ក៏បានគូសបញ្ជាក់ពីការកើនឡើងដ៏គួរឲ្យកត់សម្គាល់ នៅក្នុងការគំរាមកំហែង និងការប្រើអំពើហិង្សាលើរាងកាយអ្នកកាសែត រួមទាំងការធ្វើឃាតលើកដំបូងលើអ្នកកាសែតមួយរូបចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៨មកផងដែរ។
អ្នកយកព័ត៌មានរូបនោះគឺលោក ហង្ស សេរីឧត្ដម ធ្វើការនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ឲ្យកាសែតវីរជនខ្មែរ ត្រូវបានគេសម្លាប់ រួចដាក់ចូលទៅក្នុងឃ្លុបរថយន្ដរបស់គាត់កាលពីខែកញ្ញា។ចៅក្រមជំនុំជម្រះដែលមានសមាជិកបីរូប ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ បានតែងតាំងចៅក្រម
ស៊ើបសួរថ្មីមួយរូប បន្ទាប់ពីការស៊ើបអង្កេតដ៏ឆាប់រហ័សមួយ ដែលនាំទៅរកការបើកសវនាការជំនុំជម្រះលោក អាន ប៊ុនហេង អនុសេនីយ៍ឯកកងរាជអាវុធហត្ថ និងប្រពន្ធរបស់គាត់ឈ្មោះ សុឹម វី អាយុ៣៥ឆ្នាំ មិនមានភ័ស្ដុតាងគ្រប់គ្រាន់នោះ។
យោងតាមក្រុមគ្រួសារ និងអ្នករួមការងារបានឲ្យដឹងថា លោក ហង្ស សេរីឧត្ដម បានចុះផ្សាយពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់មន្ត្រីមួយចំនួននៅក្នុងបទល្មើសព្រៃឈើ មុនពេលលោកបានចូលរួមក្នុងពិធីផឹកស៊ីមួយ ក្នុងក្រុងបានលុង ហើយចាប់ពីពេលនោះមក លោកក៏បានបាត់ខ្លួនរហូត។
ប្រពន្ធរបស់លោក ហង្ស សេរីឧត្ដម ឈ្មោះអឹុម ចន្ធី អាយុ២១ឆ្នាំបាននិយាយកាលពីម្សិលមិញថា“ នៅពេលណាដែលអំពើហិង្សាលើអ្នកកាសែតនៅតែកើតមាន សេរីភាពសារព័ត៌មាននឹងធ្លាក់ចុះ ហើយអាយុជីវិតអ្នកកាសែត នៅតែទទួលរងគ្រោះថ្នាក់ នៅពេល
ពួកគេបំពេញការងារ”។
អ្នកស្រី ចន្ធី បាននិយាយថា កង្វះយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នកកាសែត ដែលត្រូវបានគេសម្លាប់កាលពីពេលមុនៗ បានចូលរួមចំណែកនៅក្នុងការធ្វើឲ្យប្ដីរបស់អ្នកស្រីត្រូវបានគេសម្លាប់យ៉ាងព្រៃផ្សៃនោះ។
អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា “ ខ្ញុំមិនចង់ឃើញ ឬក៏ឮអ្នកកាសែតជាច្រើនទៀតជាគោលដៅនៃការសម្លាប់ទៀតឡើយ”។ ការស៊ើបអង្កេតដំបូង ដែលមិនត្រូវបានធ្វើឡើងឲ្យហ្មត់ចត់ បានធ្វើឲ្យមានការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំង។ គេបានសន្និដ្ឋានថា ចុងចោទដែលមានមូលហេតុមិនច្បាស់លាស់ក្នុងការសម្លាប់អ្នកកាសែតដែលខ្លួនស្គាល់ច្បាស់រូបនេះ បានធ្វើសកម្មភាពតែម្នាក់ឯងប៉ុណ្ណោះ។
សំណុំរឿងរបស់លោក ហង្ស សេរីឧត្ដម គឺធ្វើឲ្យគេនឹកឃើញដល់ការធ្វើឃាតលើអ្នកកាសែតផ្សេងៗទៀត កាលពីលើកមុនៗដែលមិនមានការស៊ើបអង្កេតហ្មត់ចត់ បានបង្ហាញពីនិទណ្ឌភាពសម្រាប់ឧក្រិដ្ឋជន។
កាលពីឆ្នាំ២០០៨ លោក ឃឹម សំបូរ អាយុ៤៧ឆ្នាំអ្នកយកព័ត៌មានជើងចាស់ម្នាក់ឲ្យកាសែតមនសិការខ្មែរ ដែលមានសម្ពន្ធភាពជាមួយគណបក្ស សម រង្ស៊ី ត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ជាមួយនឹងកូនប្រុសរបស់គាត់ឈ្មោះ ខាត់ សារិនភាតា អាយុ២១ឆ្នាំ នៅជិតពហុកីឡាដ្ឋានអូឡាំពិក នៅប៉ុន្មានសប្ដាហ៍មុនការបោះឆ្នោតជាតិមកដល់។
ពីរសប្ដាហ៍មុនការធ្វើឃាតនេះ លោក ឃឹម សំបូរ បានសរសេរអត្ថបទមួយ ដែលមានចំណងជើងថា“ អ្នកមានអំណាចមួយរូបនៅក្នុងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលបានចាញ់ល្បែង ហើយមិនអាចខ្ចីលុយពីកាស៊ីណូបាន បានចាប់ខ្លួនអ្នកគ្រប់គ្រងជាចំណាប់ខ្មាំងជារឿងមួយដែលគេរាយការណ៍ថា ពាក់ព័ន្ធនឹងលោក ហុក ឡងឌី អតីតស្នងការនគរបាលជាតិ។
ការធ្វើឃាតលើអ្នកកាសែតទាំងពីររូបនេះ គ្មានការចាប់ខ្លួននរណាម្នាក់ឡើយចាប់ពីពេលនោះមក។ លោក ឃឹម រ៉ូរ៉ាង បងប្រុសរបស់លោកឃឹម សំបូរ បាននិយាយកាលពីម្សិលមិញថា ក្រុមគ្រួសាររបស់លោកបានបោះបង់ចោលក្ដីសង្ឃឹមហើយ ព្រោះគ្មានការស្វែងរកអត្តសញ្ញាណបុរសពីរនាក់ ដែលបានជិះម៉ូតូមកបាញ់សម្លាប់ពីរនាក់ឪពុក និងកូននេះឡើយ។
លោក រ៉ូរ៉ាង បានលើកឡើងថា “ យើងកំពុងតែរង់ចាំយុត្តិធម៌ ប៉ុន្ដែ ក្ដីសង្ឃឹមរបស់យើង គឺហាក់ដូចជាត្រូវបោះចូលទៅក្នុងទឹកទន្លេអ៊ីចឹង”។
លោកបានលើកឡើងបន្ដថា “ នៅក្នុងប្រទេសផ្សេងៗជនសង្ស័យដែលគ្រាន់តែចោលថង់ប្លាស្ទិកនៅលើផ្លូវ ក៏ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដែរ។ ប៉ុន្ដែ នៅទីនេះមនុស្សពីរនាក់ត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ទាំងកណ្ដាលថ្ងៃ នៅកណ្ដាលរាជធានី តែអាជ្ញាធរមិនអាចតាមចាប់ខ្លួនខ្មាន់
កាំភ្លើងបានឡើយ”។
ករណីផ្សេងមួយទៀត នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤បានកើតឡើងស្រដៀងគ្នានឹងការធ្វើឃាតលោក ហង្ស សេរីឧត្ដម កាលពីឆ្នាំមុនដែរ។
លោក សៅ ច័ន្ទតារា អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាមឲ្យកាសែតមួួយចំនួនរួមមានកាសែតកោះសន្ដិភាព និងកាសែតព្រាបនាំសារ ត្រូវបានគេឃើញលើកចុងក្រោយជាមួយលោក សាត សឿន អតីតមន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថ ដែលមានរហស្សនាមថា សឿន ផែនដី នៅឯភោជនីយដ្ឋានមួយមុនពេលត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីលោកបានសរសេររឿងអំពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់មន្ត្រីក្នុងការរកស៊ីឈើ និងជ័រកៅស៊ូ។
លោកវរសេនីយ៍ឯក សាត សឿន ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពីបទសម្លាប់អ្នកកាសែតរូបនេះ ប៉ុន្ដែ មិនដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ឡើយ។
អំឡុងការបើកសវនាការក្នុងឆ្នាំនេះ ក្នុងសំណុំរឿងឃាតកម្មលើលោក ហង្ស សេរីឧត្ដមសាលាដំបូងខេត្តរតនគិរី បានសម្រេចថាលោក សាត សឿន ដែលនៅ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនេះត្រូវបានរកឃើញថា មានទោសនិងត្រូវបានដាក់ពន្ធនាគារពីបទមនុស្សឃាតដោយចេតនា នៅក្នុងសំណុំរឿងមួយផ្សេងទៀតនោះ បានស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាមហើយបានអញ្ជើញលោក ហង្ស សេរីឧត្ដម ឲ្យមកជួបនៅក្នុងភោជនីដ្ឋានមួយ ជាកន្លែងដែលគេបានឃើញលោកជាលើកចុងក្រោយកាលពីថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា។
ជាសរុបអ្នកកាសែតចំនួន១១នាក់ត្រូវបានគេសម្លាប់នៅប្រទេសកម្ពុជា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មក ដោយគ្មានការផ្ដន្ទាទោសទៅ
លើនរណាម្នាក់បានជោគជ័យឡើយ។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លើកឡើងថា មានអ្នកកាសែតជាច្រើនផ្សេងទៀតត្រូវបានគេគំរាមកំហែង បំភិតបំភ័យ ឬក៏វាយប្រហារ។
លោក ចាន់ មុន្នី អ្នកកាសែតអាយុ៤៤ឆ្នាំហើយមានបទពិសោធ២៥ឆ្នាំ បានបាត់បង់ភ្នែកម្ខាងរបស់គាត់ បន្ទាប់ពីគាត់ទទួលរងការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែក នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ អំឡុងការប្រមូលផ្ដុំគ្នារបស់អ្នកគាំទ្រលោក សម រង្ស៊ី នៅខាងក្រៅរដ្ឋសភាចាស់
ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ មនុស្សជាង១០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និងជាង១០០នាក់ផ្សេងទៀតបានរងរបួស នៅក្នុងការវាយប្រហារនេះ ប៉ុន្ដែ គ្មាននរណាម្នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនមកផ្ដន្ទាទោសចំពោះការវាយប្រហារនេះឡើយ។
លោក ចាន់ មុន្នី លើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា ថ្វីបើរបួសរបស់លោក ដែលទំនងជាត្រូវខ្វេះភ្នែកខាងឆ្វេងរបស់លោកចេញ ដើម្បី
កុំឲ្យឆ្លងដល់ភ្នែកខាងស្ដាំរបស់លោកក៏ដោយក៏លោកគិតថា អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងកំពុងមានភាពល្អប្រសើរសម្រាប់អ្នកកាសែត។លោកបន្តថា “ ប្រសិនបើយើងប្រៀបធៀបទៅកាលពីពេលមុនៗសេរីភាពសារព័ត៌មានសព្វថ្ងៃនេះគឺល្អ ព្រោះអ្នកកាសែតអាចសរសេរ និង
រាយការណ៍ពីរឿងផ្សេងៗដោយសេរី”។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ ប៉ុន្ដែ នៅមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានខ្លះៗលើអ្នកកាសែតនិងស្ថាប័នសារព័ត៌មាន ដោយសារមានអ្នកមានអំណាច ឬអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្ដម្ភមួយចំនួន ដែលបានធ្វើរឿងអាក្រក់ៗ ហើយស្អប់អ្នកយកព័ត៌មាន បានបំភិតបំភ័យ ឬក៏ប្ដឹងអ្នកកាសែត ដើម្បីបំបិទរឿងរបស់ពួកគេ”។
លោក មឿន ឈានណារិទ្ធ នាយកវិទ្យាស្ថានកម្ពុជាសម្រាប់ការសិក្សាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ លើកឡើងនៅក្នុងលិខិតមួយថា និទណ្ឌភាពជុំវិញការសម្លាប់អ្នកកាសែតបានធ្វើឲ្យការរីកចម្រើននៃសេរីភាពសាព័ត៌មានក្នុងប្រទេសកម្ពុជាវិលទៅរកសភាពដើមវិញ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ កង្វះការផ្ដន្ទាទោសលើឧក្រិដ្ឋជន និងវប្បធម៌និទណ្ឌភាពបានធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់មិនគ្រាន់តែលើអ្នកកាសែតប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្ដែ ក៏បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រភពរបស់ពួកគេ ដែលមិនហ៊ាននិយាយអំពីរឿងរសើប ដូចជារឿងអំពើ
ពុករលួយ ការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ការចាប់យកដីធ្លី និងការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងៗទៀត ដែលធ្វើឡើងដោយអ្នកមានទ្រព្យស្ដុកស្ដម្ភ និងអ្នកមានអំណាចផងដែរ”។
លោកបានបន្ថែមថា “ ដើម្បីធានាឲ្យបានថា ការវិវឌ្ឍនៃសេរីភាពសារព័ត៌មានមិនវិលថយក្រោយវិញ រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវតែនាំឧក្រិដ្ឋជន ដែលបានសម្លាប់អ្នកកាសែតមកផ្ដន្ទាទោស និងទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានការវាយប្រហារលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនាពេលអនាគត
ទាំងរាងកាយ និងផ្លូវច្បាប់”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ា ស៊ុយឈាង