លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា ក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡា និង លោក ដេវិដ ភុតនែម ជាផលិតករខ្សែភាពយន្តឆ្នាំ១៩៨៤ ដែលមានចំណងជើងថា “វាលពិឃាដ” ត្រូវបានជ្រើសរើសដោយរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីជួយបង្វែររូបភាពកម្ពុជា ឲ្យចេញពីគ្រាប់មីន និងអំពើពុករលួយ ហើយឆ្ពោះទៅរកសេដ្ឋកិច្ចលូតលាស់ និងពាណិជ្ជកម្មងាយស្រួល។
ក្នុងសន្និសីទស្តីពីចក្ខុវិស័យប្រទេសជាតិឆ្ពោះទៅរកសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននៅចុងឆ្នាំនេះ លោក ស៊ុន ចាន់ថុល បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសកម្ពុជាទទួលរងគ្រោះពីរូបភាពអន្តរជាតិ ដែលដិតដាមដោយជំនួញមិនទៀងត្រង់។
លោក ចាន់ថុល បានមានប្រសាសន៍នៅឯសិក្ខាសាលាមួយដែលមានចំណងជើងថា “ លើកមុខមាត់កម្ពុជាជាថ្មី៖ ការចូលរួមសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានឆ្នាំ២០១៥ ” ថា វិធីសាស្ត្រដែលយើងធ្វើពាណិជ្ជកម្មកាលពីមុនមិនអាច និងមិនរស់រានមានជីវិតបានទេ នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកនៃសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន”។
លោកបានបន្ថែមថា “លោកអ្នកត្រូវលេងតាមក្បួនច្បាប់”។ លោកអ្នកមិនអាចបោកបញ្ឆោតដៃគូរបស់លោកអ្នក ដៃគូបរទេសរបស់លោកអ្នកបានទេ។ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនមួយចូលមកប្រទេសនេះ ហើយមានបទពិសោធអាក្រក់ តើលោកអ្នកអាចស្រមៃឃើញអ្វីដែលជាផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានមកលើកម្ពុជា ហើយនិងរូបភាពរបស់វាយ៉ាងម៉េច? ពួកគេចេញមកនិយាយជាមួយមនុស្សដទៃ ហើយនិយាយថា “កុំមកកម្ពុជា មនុស្សទាំងនេះបោកប្រាស់យើង គេភូតកុហកយើង គេបោកប្រាស់យើង។ នោះមិនល្អឡើយ”។
ប៉ុន្តែ លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មរូបនេះបានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលបានកំពុងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលខ្លួនអាចធ្វើទៅកើត ដើម្បីលើកកម្ពស់ចំណុចវិជ្ជមានរបស់កម្ពុជា ទៅកាន់ឆាកអន្តរជាតិ។
លោក ចាន់ថុល បាននិយាយថា អ្វីដែលយើងអាចធ្វើបានដើម្បីជួយគឺត្រូវអញ្ជើញអ្នកជំនាញឲ្យមកជួយយើងកែមុខមាត់កម្ពុជា។ យើងចាប់ផ្តើមជាមួយលោក ភុតនែម គឺ ដេវិដ ភុតនែម ដែលជាផលិតករខ្សែភាពយន្ត “វាលពិឃាដ”។
លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មរូបនេះបានបន្តថា “ខ្ញុំស្នើឲ្យគាត់គាំទ្រជួយលើកមុខមាត់កម្ពុជា។ គាត់បានមកទីនេះ ដោយមានក្រុមហ៊ុនធំៗពីរ គឺក្រុមហ៊ុន អូហ្គីលវី (Ogilvy) និងក្រុមហ៊ុន ប៊្រែនយូនៀន (Brand Union) ដើម្បីមកបង្រៀនប្រជាជនយើងអំពីរបៀបលើកមុខមាត់ប្រទេសទាំងមូល”។
លោករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មរូបនេះ បាននិយាយថា “បន្ទាប់មកនៅរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ទៀត គឺថ្ងៃទី២៧ ខែមីនា យើងនឹងមានសិក្ខាសាលាមួយស្តីពីការដាក់ស្លាកសញ្ញាពាណិជ្ជកម្ម ដោយមានការចូលរួមពីអនុប្រធានក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡា ដើម្បីនិយាយអំពីស្លាកសញ្ញាពាណិជ្ជកម្ម របៀបដែលគេដាក់ស្លាកសញ្ញាពាណិជ្ជកម្មកូកាកូឡា ជុំវិញពិភពលោក ហើយនៅពេលជាមួយគ្នានោះ យើងអាចដាក់ស្លាកសញ្ញាកម្ពុជាទាំងមូលយ៉ាងដូចម្តេច”។
សួរនៅខាងក្រៅសន្និសីទថា តើមានការជួយអ្វីខ្លះពីក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡា និងក្រុមហ៊ុនផ្សាយពាណិជ្ជកម្មដែលជ្រើសរើសដោយលោក ភុតនែម ដែលនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះធ្វើជាបេសកជនពាណិជ្ជកម្មរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជានោះ លោក ចាន់ថុល គ្រាន់តែមានប្រសាសន៍ថា លោកនឹងស្វែងរកការរៀនសូត្រថាតើ ក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡាបានកសាងស្លាកសញ្ញាសាកលប្រកបដោយជោគជ័យយ៉ាងដូចម៉្ដេច។
លោក ចាន់ថុល បានមានប្រសាសន៍ថា “ពួកគេនឹងពន្យល់យើងអំពីរបៀបដែលក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡាដាក់ស្លាកសញ្ញាខ្លួនឯង គឺមានន័យថា តើក្រុមហ៊ុននោះធ្វើឲ្យមនុស្សគ្រប់គ្នាដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសជាង១០០ស្គាល់ក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡាយ៉ាងម៉េច។ យើងនឹងរៀនពីពួកគេអំពីវិធីដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាល្បីល្បាញចំពោះចំណុចល្អៗ”។
នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡា បានក្លាយជាក្រុមហ៊ុនទី១ ដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជានិមិត្តរូបជាមួយអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ “មិនចូលរួមក្នុងទង្វើពុករលួយ ឬការសូកប៉ាន់”។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មានក្រុមហ៊ុន១៦ផ្សេងទៀតបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ។
ទាក់ទងតាមទូរស័ព្ទក្រោយពីសន្និសីទកាលពីម្សិលមិញ លោក ប៉ូល ប៉ូប៉ែលលឺ ប្រធានក្រុមហ៊ុនកូកាកូឡានៅកម្ពុជា បានបដិសេធមិនអត្ថាធិប្បាយចំពោះការរៀបចំការងារថ្មីជួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកមុខមាត់ថ្មីទេ ដោយនិយាយថា លោកមានជំងឺ។
លោក ភុតនែម ដែលខ្សែភាពយន្តឆ្នាំ១៩៨៤របស់លោកបានជួយផ្សព្វផ្សាយទុក្ខវេទនាប្រទេសកម្ពុជាក្រោយពីរបប ប៉ុល ពត ឲ្យគេដឹងឮទូទាំងពិភពលោក បានបង្កឲ្យមានភាពចម្រូងចម្រាសកាលពីឆ្នាំទៅមិញ ក្នុងពេលដែលលោកបានព្រមានអ្នកកាសែតកុំឲ្យក្លាយជា “ដៃរបស់គណបក្សប្រឆាំង” ហើយបានកោតសរសើររដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលខំប្រឹងប្រែងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ។
យោងតាមសភាពាណិជ្ជកម្មចក្រភពអង់គ្លេស ឲ្យដឹងថា លោក ភុតនែម បាននាំមកជាមួយរូបលោកនូវអ្នកតំណាងក្រុមហ៊ុន ប៊្រែន យូនៀន និង អូហ្គិលវី៌ & ម៉ាដឺ ដែលជាក្រុមហ៊ុនផ្សាយពាណិជ្ជកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន WPPរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចមួយកាលពីខែតុលា។
នៅឯសិក្ខាសាលាកាលពីម្សិលមិញ លោក ដេវិដ ម៉ាសាល់ ប្រធានធនាគារសាជីវកម្ម និងស្ថាប័ននៃក្រុមហ៊ុនANZ Royalបានប្រាប់ក្រុមវាគ្មិនថា ស្លាកសញ្ញាកម្ពុជាត្រូវធ្វើឲ្យខូចខាតដោយស្ថានការណ៍មិនល្អទាក់ទិននឹងសន្ទស្សន៍ពាណិជ្ជកម្មសាកលអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
នៅខែតុលា ធានាគារពិភពលោក បានចាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជាលំដាប់ថ្នាក់១៨៤ក្នុងបណ្តា១៨៩ប្រទេស ដែលស្ទាបស្ទង់សម្រាប់ភាពងាយស្រួល “ការចាប់ផ្តើមជំនួញ” ហើយមានចំណាត់ថ្នាក់១៧៨ក្នុងបណ្តាប្រទេស១៨៩ សម្រាប់ “ការអនុវត្តកិច្ចសន្យា” ចំណែកឯសន្ទស្សន៍អំពីអំពើពុករលួយដ៏ថ្មីៗបំផុតរបស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ បានចាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងចំណាត់ថ្នាក់១៥៦ក្នុងចំណោម១៧៥ប្រទេស។
លោក ម៉ាសាល់ បាននិយាយថា តួលេខបែបហ្នឹង ជារឿយៗជារឿងដំបូងដែលក្រុមហ៊ុនពហុជាតិពិនិត្យមើលថា នៅពេលណាពិចារណាលើការចូលទៅក្នុងប្រទេសថ្មីមួយ ដែលធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់ផលប្រយោជន៍។
លោក ម៉ាសាល់ បាននិយាយថា “ប្រសិនបើលោកអ្នកគិតអំពីវិធីដែលគេមានទស្សនទៅលើប្រទេសកម្ពុជា សន្ទស្សន៍ពាណិជ្ជកម្ម សន្ទស្សន៍ពុករលួយ សន្ទស្សន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនោះ បញ្ហាទាំងអស់នេះជាផ្នែកនៃគំនិត ដែលក្រុមហ៊ុនពហុជាតិមួយពិចារណាមុននឹងគេមកទីនេះ”។
លោក ម៉ាសាល់ បានបន្តថា “យើងមានចំណាត់ថ្នាក់ទាបនៅលើកម្រិតទាំងនេះ។ ភាពពិតគឺត្រង់ថា ខ្ញុំគិតថា ពួកយើងភាគច្រើនដែលជាក្រុមហ៊ុនជំនួញពហុជាតិនៅទីនេះ យល់ឃើញថាប្រទេសកម្ពុជាងាយស្រួលក្នុងការធ្វើជំនួញ។ មានបញ្ហានានា ប៉ុន្តែជាទូទៅ វាជាបរិយាកាសជំនួញប្រកបដោយមិត្តភាពមួយ។ រឿងត្រឹមត្រូវគេមិននិយាយប្រាប់ទេ ពីព្រោះតែសូចនាករអវិជ្ជមានទាំងនោះដែលគេមើលឃើញ”។
លោក សុខ ស៊ីផាន់ណា ទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាលដ៏លេចធ្លោមួយរូប ដែលធ្វើជាប្រធានសិក្ខាសាលាកាលពីម្សិលមិញ បានមានប្រសាសន៍ដោយបញ្ជាក់ថា ចំពោះមនុស្សមួយចំនួន រូបភាពប្រទេសកម្ពុជាគឺនៅតែផ្តោតលើខ្មែរក្រហមនិងគ្រាប់មីនមិនទាន់ផ្ទុះ។
លោក ស៊ីផាន់ណា បានមានប្រសាសន៍រៀបរាប់អំពីសុន្ទរកថាថ្មីៗមួយស្តីពីការវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលលោកបានលើកឡើងនៅក្រុងបាងកកថា “សមាគមសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាននឹងមិនមែនជាការដើរលេងក្នុងសួនទេ។ រូបភាពនិងការយល់ឃើញកើតឡើង ហើយជាអកុសល រូបភាពប្រទេសកម្ពុជាមិនល្អសោះ”។
លោកទីប្រឹក្សារដ្ឋាភិបាលរូបនេះបាននិយាយថា “មានសំណួរពីអ្នកចូលរួម ហើយបុរសម្នាក់បាននិយាយថា’ ខ្ញុំខ្លាចគ្រាប់មីននៅប្រទេសកម្ពុជា ‘ គឺអ្នកជិតខាងរបស់យើង។ កិច្ចការនេះនឹងមិនងាយស្រួលឡើយ”។
លោក ចាន់ថុល បានមានប្រសាសន៍ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចមកប្រទេសកម្ពុជារបស់លោកស្រីជំទាវទី១សហរដ្ឋអាមេរិក លោកស្រី មីសែល អូបាម៉ា នៅចុងខែនេះ នឹងប្រើប្រាស់ជាផ្នែកកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីលុបបំបាត់ចោលនូវរូបភាពចាស់ៗ។
លោក ចាន់ថុល បានបន្តថា “សហសេវិករបស់ខ្ញុំបាននិយាយថា ‘ កម្ពុជាមីន ‘ ។ លោកជំទាវទី១ មីសែល អូបាម៉ា នឹងមកដល់ខេត្តសៀមរាបនៅថ្ងៃទី២០ខែមីនាដល់ថ្ងៃទី២២ខែមីនា។ នេះជាឱកាសមាសសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបង្ហាញកម្ពុជា។ សារព័ត៌មានពិភពលោកជាច្រើន នឹងធ្វើដំណើរមកជាមួយលោកជំទាវដែរ។ យើងគួរឆក់យកប្រយោជន៍នោះ។ ប្រសិនបើកម្ពុជាមានសុវត្ថិភាពសម្រាប់ដំណើរទស្សនកិច្ចលោកជំទាវទី១របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនោះ ខ្ញុំគិតថា វាមានសុវត្ថិភាពក្នុងការមកលេងកម្ពុជា ”៕ រើន និង និត