កាលពីម្សិលមិញ លោក ហង្ស ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា និចហ្វិច ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបេក្ខជនសមាជិក “អព្យាក្រឹត” នៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.) ក្រោយពីលោកស្រី ពុង ឈីវកេក ប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានច្រានចោលការតែងតាំងលោកស្រី។
ការចរចារយៈពេល៧ខែ បានឈានទៅដល់ការអនុម័តច្បាប់ថ្មីចំនួនពីរកាលពីសប្ដាហ៍មុន ដោយត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់បង្កើត គ.ជ.ប.ថ្មី ដែលមានបេក្ខជនបួនរូបមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាច និងបួនរូបមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ព្រមទាំងសមាជិកមួយរូបចុងក្រោយដែលគណបក្សទាំងពីរអាចទទួលយកបាន។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក បានទទួលយកតំណែងជាសមាជិក “អព្យាក្រឹត” របស់ គ.ជ.ប.នេះកាលពីឆ្នាំមុន ប៉ុន្តែកាលពីម្សិលមិញ លោកស្រីបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយកែប្រែការសម្រេចចិត្តរបស់លោកស្រី ដោយមានប្រសាសន៍ថា មុខតំណែងនៅក្នុងគ.ជ.ប.នេះ នឹងមិនអាចធានាបាននូវភាពឯករាជ្យដូចដែលបានសន្យានៅពេលលោកស្រីទទួលតំណែងនេះឡើយ។
កាលពីល្ងាចម្សិលមិញ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានផ្សព្វផ្សាយលិខិតមួយច្បាប់ចុះថ្ងៃអាទិត្យ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផ្ញើជូនលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង ដោយបញ្ជាក់ថា លោក ហង្ស ពុទ្ធា គឺជាអ្នកដែលត្រូវជំនួសតំណែងលោកស្រី ពុង ឈីវកេក។
លោក ហ៊ុន សែន បានសរសេរថា ” ក្រោយពីការឆ្លើយឆ្លងរវាងឯកឧត្ដម និងខ្ញុំតាមសារទូរស័ព្ទកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥ គណបក្សយើងទាំងពីរបានព្រមព្រៀងជ្រើសរើសលោក ហង្ស ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ឲ្យធ្វើជាបេក្ខជនសមាជិកទី៩នៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។ ដូចនេះ សូមឯកឧត្ដមពិនិត្យ និងចុះហត្ថលេខាលើលិខិតនេះដើម្បីទុកបញ្ជូនទៅគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភា នៅក្រោយពេលរដ្ឋសភាបញ្ចប់ការទទួលពាក្យសុំឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិកគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត”។
លោក សម រង្ស៊ី បានបញ្ជាក់ពីការជ្រើសរើសនេះកាលពីល្ងាចម្សិលមិញ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ”ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា លោក ហង្ស ពុទ្ធា គឺជាអ្នកដែលនឹងជំនួសតំណែងលោកស្រី ពុង ឈីវកេក” ដោយលោកបានពន្យល់ថា បទពិសោធរបស់លោក ហង្ស ពុទ្ធា ជាអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងជាប្រធានអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល បានធ្វើឲ្យលោកមានលក្ខណសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទទួលយកមុខតំណែងនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “គាត់គឺជាបេក្ខជនល្អបំផុតទី២បន្ទាប់ពីលោកស្រី ពុង ឈីវកេក មកពីអង្គការលីកាដូ ដូច្នេះគាត់ស្ថិតនៅក្នុងលេខរៀងទី២ ដូច្នេះហើយគ្មានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេ”។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា ដែលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានស្ថិតក្នុងចំណោមអង្គការជាច្រើនដែលបានរិះគន់ច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីទាំងពីរនេះ បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា គណបក្សទាំងពីរមិនទាន់បានទាក់ទងទៅលោកទេជុំវិញការតែងតាំងនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍យ៉ាងដូច្នេះថា “មានតែប្រព័ន្ធផ្សាយប៉ុណ្ណោះដែលបានសួរខ្ញុំជាច្រើនអំពីបញ្ហានេះនៅថ្ងៃនេះ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនទាន់ទទួលបានព័ត៌មានណាមួយពីគណបក្សទាំងពីរនៅឡើយទេ។ ខ្ញុំត្រូវការពេលវេលាដើម្បីពិភាក្សារឿងនេះជាមួយសហសេវិក ពីព្រោះខ្ញុំមិនទាន់បានត្រៀមខ្លួនក្លាយជាសមាជិក គ.ជ.ប. នៅឡើយទេ”។
លោក ឈឹម ផលវរុណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍ថា ការសម្រេចជ្រើសរើសលោក ហង្ស ពុទ្ធា ជំនួសតំណែងលោកស្រី ពុង ឈីវកេក ត្រូវបានធ្វើឡើងកាលពីសប្ដាហ៍មុន ប៉ុន្តែថា គណបក្សទាំងពីរបានសម្រេចមិនផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈទេរហូតទាល់តែលោកស្រី ពុង ឈីវកេក សម្រេចចិត្តជាផ្លូវការ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “តាមពិតការសម្រេចជ្រើសរើសលោក ហង្ស ពុទ្ធា ត្រូវបានធ្វើឡើងប្រហែលមួយសប្ដាហ៍មុន បន្ទាប់ពីដឹងព័ត៌មានក្រៅផ្លូវការថា លោកស្រី ពុង ឈីវកេក នឹងបដិសេធតំណែងនេះ។ ចាំបាច់ត្រូវរក្សាការសម្ងាត់ជាមុនសិនដោយខ្លាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិបុគ្គល [ប៉ុន្តែ] ពេលនេះលោកស្រីបានប្រកាសបដិសេធជាសាធារណៈ និងជាផ្លូវការហើយ”។
លោកបានបន្តថា លោក ហង្ស ពុទ្ធា ត្រូវដាក់ពាក្យសុំដើម្បីក្លាយជាសមាជិក គ.ជ.ប. ប្រសិនបើលោកទទួលយកការតែងតាំងនេះ។ លោកបានបន្តថា ”គាត់គឺជាមនុស្សដែលមានការអប់រំខ្ពស់ មានសញ្ញាបត្រថ្នាក់បណ្ឌិត ហើយគាត់មានបទពិសោធន៍ច្រើន និងប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត។ នោះជាមូលហេតុដែលថ្នាក់ដឹកនាំនៃគណបក្សទាំងពីរបានសម្រេចគាំទ្រគាត់ឲ្យធ្វើជាសមាជិកទី៩របស់ គ.ជ.ប.”។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក ដែលនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ ធ្លាប់រៀបចំឲ្យមានការចរចាគ្នារវាងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានជួយបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់លោកស្រីថា គួរឲ្យសោកស្ដាយណាស់ដែលលោកស្រីសម្រេចចិត្តបដិសេធមិនទទួលយកអាសនៈអព្យាក្រឹតរបស់ គ.ជ.ប. នេះ។
លោកស្រីបានលើកឡើងយ៉ាងដូច្នេះថា “ទោះបីវាជាកិត្តិយសដ៏ធំធេងដែលត្រូវបានជ្រើសរើសសម្រាប់មុខតំណែងដ៏សំខាន់នេះក្ដី ក៏ខ្ញុំមានការសោកស្ដាយយ៉ាងខ្លាំងដែលខ្ញុំត្រូវបដិសេធការផ្ដល់ឱកាសធ្វើជាសមាជិកទី៩នៃ គ.ជ.ប.ថ្មី។ ខ្ញុំសូមអភ័យទោសចំពោះជនរួមជាតិដែលមានជំនឿមកលើខ្ញុំ និងអ្នកដែលខ្ញុំធ្វើឲ្យខកចិត្ត”។
លោកស្រីបានទទួលយកតំណែងនេះមិនយូរប៉ុន្មានក្រោយពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយថ្ងៃ២២ កក្កដា អមដោយលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនរួមទាំងការផ្ដល់អភ័យឯកសិទ្ធិដល់លោកស្រី ដើម្បីការពារខ្លួនពីការផ្ដន្ទាទោសដូចតំណាងរាស្ត្រដែរ ប៉ុន្តែលក្ខខណ្ឌនេះត្រូវបានគណបក្សទាំងពីរច្រានចោលនៅក្នុងការធ្វើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី។
ទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រីមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានរាប់បញ្ចូលបទប្បញ្ញត្តិមួយដែលតម្រូវឲ្យសមាជិក គ.ជ.ប. បោះបង់សញ្ជាតិបរទេសចោល ដែលបានតម្រូវឲ្យលោកស្រី ពុង ឈីវកេក បោះបង់លិខិតឆ្លងដែនបារាំង និងកាណាដារបស់លោកស្រី។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់លោកស្រី ពុង ឈីវកេក បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ក្ដីរំពឹងដែលលោកស្រីចង់បានជាលក្ខខណ្ឌនៃការទទួលយកមុខតំណែងនេះ មិនត្រូវបានអនុវត្តតាមឡើយនៅក្នុងការធ្វើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់។
លោកស្រីបានសរសេរថា “នៅខណៈនោះ តួនាទីសមាជិកទី៩សម្រាប់ខ្ញុំ គឺជាសមាជិកឯករាជ្យម្នាក់ ពិតជានឹងរួមវិភាគទានយ៉ាងសំខាន់ដល់អព្យាក្រឹតភាពនៃស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោត ដើម្បីសម្រេចបេសកកម្មរបស់ខ្លួនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ជាធរមាន។ រហូតមកទល់ថ្ងៃនេះ រូបខ្ញុំជឿជាក់ថា មុខតំណែងមួយនេះ ខ្ញុំមិនអាចអនុវត្តទៅរួចនោះទេ”។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល បានមានប្រសាសន៍ថា ការសម្រេចចិត្តរបស់លោកស្រី ពុង ឈីវកេក គឺអាចយល់បានថា ដោយសារតែការខ្វះចន្លោះនៃច្បាប់ថ្មីទាំងនេះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “ខ្ញុំយល់ពីអារម្មណ៍របស់គាត់ និងហានិភ័យខ្ពស់ពាក់ព័ន្ធនឹងច្បាប់ថ្មីស្ដីពី គ.ជ.ប. និងស្ដីពីការបោះឆ្នោតសភាជាមួយនឹងបទប្បញ្ញត្តិដែលគ្មានភាពវិជ្ជមាន មិនធានាសេរីភាពនៃការបោះឆ្នោតលើកក្រោយៗ ហើយវានឹងដាក់បន្ទុកធ្ងន់លើ គ.ជ.ប.”។
ប៉ុន្តែលោកបានអបអរសាទរចំពោះការជ្រើសរើសលោក ហង្ស ពុទ្ធា ដែលអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកគឺជាផ្នែកមួយនៃសម្ពន្ធភាពកំណែទម្រង់ការបោះឆ្នោត (ERA) ដែលមានលោក គល់ បញ្ញា ជាប្រធាន។
លោក គល់ បញ្ញា បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមទៀតថា “ខ្ញុំមានក្ដីរីករាយជាខ្លាំង ពីព្រោះគាត់ក៏ជាសមាជិករបស់ ERA ដែរ។ គាត់មានបទពិសោធន៍ខាងតស៊ូប្រយុទ្ធប្រឆាំងដើម្បីកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត ហើយពេលនេះស្ថិតនៅក្នុងមុខតំណែងធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត និងបំពេញការងារស្រាប់។ ខ្ញុំនឹងរក្សាទំនាក់ទំនងជាមួយគាត់ដើម្បីឲ្យគាត់បន្តធ្វើកំណែទម្រង់ ទោះបីជាមានបញ្ហាទាំងអស់នេះនៅក្នុងច្បាប់នេះក៏ដោយ។ ខ្ញុំនៅតែសង្ឃឹមថា គ.ជ.ប.ថ្មី អាចដើរក្នុងទិសដៅត្រឹមត្រូវ ហើយផ្ដល់ការបោះឆ្នោតកាន់តែប្រសើរ”៕ សុខុម (រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Colin Meyn)