លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សប្រឆាំង បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា នៅបរទេស លោកនឹងមានសមត្ថភាពច្រើនជាងក្នុងការប្រឆាំងការឃុំខ្លួនសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ខណៈសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមួយរូបបានលើកឡើងថា ការដាក់ពន្ធនាគារនេះអាចជាសញ្ញាបង្ហាញថា នឹងមានរឿងកាន់តែអាក្រក់កើតឡើងនៅមុនការបោះឆ្នោត។
នៅក្នុងសេចក្ដីសម្រេចមួយដែលបណ្ដាអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានថ្កោលទោស សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងចំនួន១១រូប ត្រូវបានតុលាការសម្រេចឲ្យជាប់ពិរុទ្ធភាពពីបទកុបកម្មកាលពីថ្ងៃអង្គារ និងត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី៧ឆ្នាំដល់២០ឆ្នាំ ជុំវិញហេតុការណ៍ផ្ទុះអំពើហិង្សាមួយរវាងក្រុមអ្នកតវ៉ា និងកងកម្លាំងសន្តិសុខរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅជិតទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤។
លោក សម រង្ស៊ី បានចាកចេញពីកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅទីក្រុងបា៉រីស តែប៉ុន្មាននាទីប៉ុណ្ណោះបន្ទាប់ពីតុលាការចេញសេចក្ដីសម្រេចនេះ ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមក លោកបានរងការរិះគន់ចំពោះការរត់គេចខ្លួនអំឡុងពេលមានការវាយប្រហារខាងនយោបាយទៅលើគណបក្សប្រឆាំង។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះបានប្រាប់កាសែត Liberation របស់បារាំង នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីម្សិលមិញថា លោកគាំទ្រការសម្រេចចិត្តរបស់លោកក្នុងការចាកចេញពីកម្ពុជា។
លោកបានលើកឡើងក្នុងបទសម្ភាសន៍នោះថា ”ការធ្វើដំណើររបស់ខ្ញុំមកប្រទេសបារាំង បានគ្រោងទុកយូរមកហើយ។ ប្រសិនបើខ្ញុំនៅ វាក៏មិនអាចផ្លាស់ប្តូរអ្វីបានច្រើនដែរ។ វាប្រសើរជាងដែលខ្ញុំចេញមកក្រៅប្រទេស វាមានប្រសិទ្ធភាពជាង។ ចំណែកលោក កឹម សុខា [អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] នឹងធ្វើអ្វីតាមដែលគាត់អាចធ្វើទៅបាននៅក្នុងប្រទេស។ បទពិសោធន៍បង្ហាញថា នៅពេលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា របស់លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើការសម្រេចបែបនេះ មិនមែនការតវ៉ា ឬធ្វើឱ្យរំជើបរំជួលនៅក្នុងប្រទេសទើបបានឈ្នះនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ យើងត្រូវប្រមូលផ្តុំគ្នាដោយមធ្យោបាយផ្សេងៗនៅបរទេស”។
លោក ហុង សុខហួរ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្ស សម រង្ស៊ី ដែលបានជួយរៀបចំផែនការបើកដំណើរការស្ថានីយ “ទូរទស្សន៍ព្រះអាទិត្យ” របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា លោក សម រង្ស៊ី បានចាកចេញទៅកាន់ប្រទេសបារាំង ដើម្បីរៃអង្គាសមូលនិធិសម្រាប់ដំណើរការស្ថានីយទូរទស្សន៍។
លោកបានលើកឡើងទៀតថា “ទី១ គាត់ទៅប្រទេសបារាំង ដើម្បីស្ថានីយទូរទស្សន៍ព្រះអាទិត្យ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត គាត់ក៏នឹងធ្វើដូចគ្នានេះដែរនៅប៊ូស្តុន ក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។ គាត់នឹងបន្តផ្សព្វផ្សាយអំពីស្ថានីយទូរទស្សន៍នេះនៅទីនោះ។ ខ្ញុំគិតថា គាត់នឹងវិលត្រឡប់មកវិញក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ទៀត”។
កាលពីថ្ងៃពុធ គណបក្សប្រឆាំងដែលមាន លោក កឹម សុខា ជាប្រធានស្ដីទីរបស់ខ្លួនបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍មួយថ្កោលទោសការផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនរបស់ខ្លួន ហើយនិយាយថា សេចក្ដីសម្រេចឃុំខ្លួនសកម្មជនទាំងនេះបានរំលោភស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយថ្ងៃទី២២ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៤ ដែលបានជួយជំរុញឲ្យមាន “វប្បធម៌សន្ទនា”។
នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ឆ្លើយតបរបស់ខ្លួនចុះថ្ងៃពុធ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបាននិយាយថា ការផ្ដន្ទាទោសនេះមិនមែនជារឿងនយោបាយទេ ហើយបានអំពាវនាវឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគោរពឯករាជភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះមានខ្លឹមសារដូច្នេះថា ”គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គោរពសិទ្ធិមនុស្ស សេរីភាពបុគ្គលគ្រប់រូបក្នុងការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួននៅក្រោមច្បាប់របស់រដ្ឋ ដូច្នេះប្រទេសកម្ពុជា មិនមានអ្នកទោសនយោបាយទេ មានតែអ្នកនយោបាយដែលប្រព្រឹត្តកំហុស ហើយត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដោយច្បាប់។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សូមអំពាវនាវដល់គណបក្សដៃគូសន្ទនា (គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ) អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិ សមាគម និងប្រជាជនគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានទាំងអស់ សូមមេត្តាចូលរួមទាំងអស់គ្នាដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ឆ្ពោះទៅកាន់សង្គមជាតិមួយដែលមានការរីកចម្រើន និងមានភាពសុខដុមរមនា”។
ទោះជាយ៉ាងណា ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ដែលកាលពីឆ្នាំ២០១៣ បានយាងចាកចេញពីគណបក្សហ្វុ៊នស៊ិនប៉ិច ដើម្បីក្លាយជាសមាជិកតែមួយអង្គគត់នៃរាជវង្សានុវង្សដែលបានក្លាយជាសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដោយបើកចំហនោះ បានមានបន្ទូលថា ព្រះអង្គជឿថា ការផ្ដន្ទាទោសសកម្មជនទាំងនេះគឺជាប្រផ្នូលអាក្រក់។
ព្រះអង្គមានបន្ទូលទៀតថា ”ខ្ញុំរំពឹងថា ព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើនទៀតដូចនេះនឹងកើតឡើងនៅមុនការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧។ មានមូលហេតុមួយ ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនទទួលបានជោគជ័យក្នុងការបំបែកសំឡេងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងធ្វើឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបែកបាក់ទេនោះ ពួកគេនឹងចាញ់ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨”។
ព្រះអង្គបានបន្តថា ព្រះអង្គជឿថា ការចោទប្រកាន់ពីបទ “ដឹកនាំកុបកម្ម” ទៅលើតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រាំពីររូប រួមមានទាំងលោកស្រី មូរ សុខហួរ ដែលជាប្រធានកិច្ចការសាធារណៈរបស់គណបក្សនេះផង ចាប់តាំងពីក្រោយពេលកើតមានការតវ៉ានៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យមកនោះ មិនទាន់សាបរលាបនៅឡើយទេ។
ព្រះអង្គមានបន្ទូលបន្ថែមទៀតថា ”នៅមានរឿងមួយដែលតុលាការមិនទាន់សម្រេចនៅឡើយ វាជាករណីតំណាងរាស្ត្រប្រាំពីររូបរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងលោក កឹម សុខា ដែលត្រូវបានកោះហៅទៅតុលាការជាច្រើនលើក ហើយខ្ញុំជឿថា ចុងបញ្ចប់ គេនឹងប្រើប្រាស់ការចូលរួមរបស់ [តំណាងរាស្ត្រ] ទាំងនោះ និងលោក កឹម សុខា ដើម្បីធ្វើឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅក្រៅច្បាប់។ នេះគឺជាការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ។ [គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា] មិនខ្វល់រឿងច្បាប់ទេ ពួកគេនឹងរិះរកគ្រប់កលល្បិច”។
កាលពីម្សិលមិញ លោក សម ប្រជាមានិត អ្នកនាំពាក្យឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ដែលមើលខុសត្រូវលើតុលាការកម្ពុជា បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទេជុំវិញស្ថានភាពនៃអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់តំណាងរាស្ត្រ ដែលអាចគេចផុតពីការកាត់ទោស។
ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីដើមឆ្នាំនេះ លោកបានការពារដីកាកោះជាច្រើនលើកឲ្យលោកស្រី មូរ សុខហួរ ចូលខ្លួនដើម្បីធ្វើការសាកសួរទាក់ទិននឹងការចោទប្រកាន់ពីបទ “កុបកម្ម” ដោយលើកឡើងថា អភ័យឯកសិទ្ធិរបស់លោកស្រីគ្មានសុពលភាពទេក្នុងករណីនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍កាលពីខែឧសភាថា “ការពិតឧប្បត្តិហេតុនោះបានកើតឡើងមុនពេលពួកគាត់កាន់តំណែងនៅរដ្ឋសភានោះមានន័យថា មុនពេលពួកគាត់ទទួលបានអភ័យឯកសិទ្ធិ”។ “ដូច្នេះហើយ នៅពេលណាតុលាការចាប់ផ្តើមនីតិវិធី គ្មានអ្វីអាចបញ្ឈប់បានទេ ពីព្រោះនីតិវិធីរបស់តុលាការត្រូវដំណើរការរហូតដល់ទីបញ្ចប់”។
កាលពីខែមីនា សាលាដំបូងខេត្តកណ្តាលបានសម្រេចឲ្យលោក ចាន់ ចេង តំណាងរាស្ត្រ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាប់ពិរុទ្ធភាពពីបទផ្តល់មធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនក្នុងការរត់គេចចេញពីពន្ធនាគារកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១១ហើយបានផ្តន្ទាទោសលោកឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ពីរឆ្នាំ។ ព្រះរាជអាជ្ញា លឹម សុគន្ថា បានមានប្រសាសន៍នៅពេលនោះថា ករណីនេះអាចនឹងបន្តបើទោះណាជាលោក ចាន់ ចេង មានអភ័យឯកសិទ្ធិក៏ដោយ។
លោកបានថ្លែងថា ”យើងមិនចាំបាច់ស្នើឲ្យសភាដកអភ័យឯកសិទ្ធិទេ ប្រសិនបើករណីនេះមិន [ឈានទៅដល់] ការចាប់ខ្លួនប៉ុន្តែ ការចោទប្រកាន់ និងការកាត់ឲ្យជាប់ទោសអាចនឹងបន្តសម្រាប់បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ជាពិសេសបទល្មើសជាក់ស្តែង”។
លោក ចាន់ ចេង នៅមានសេរីភាពនៅឡើយ ហើយបច្ចុប្បន្នសំណុំរឿងនេះកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការឧទ្ធរណ៍នៅឡើយ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា “ការចោទប្រកាន់ ការចាប់ខ្លួន ឬការឃាត់ខ្លួនសមាជិកសភាណាម្នាក់អាចធ្វើទៅបាន លុះត្រាតែមានការអនុញ្ញាតពីសភា ឬពីគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋសភា នៅចន្លោះសម័យប្រជុំសភា លើកលែងតែក្នុងករណីបទល្មើសជាក់ស្តែង” ដែលឧក្រិដ្ឋ ជនត្រូវបានចាប់ខ្លួនពេលកំពុងប្រព្រឹត្តបទល្មើស។រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងទៀតថា “ក្នុងករណីនេះអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចត្រូវរាយការណ៍ភ្លាមៗទៅរដ្ឋសភា ឬទៅគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ដើម្បីសុំសេចក្តីសម្រេច”។
លោក ឈឹម ផលវរុណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានលើកឡើងកាលពីម្សិលមិញថា លោកនៅតែគិតថា លោក កឹម សុខា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវទាំងស្រុងចំពោះហេតុការណ៍ដែលបានកើតឡើងនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំមុន គឺតែមួយសប្តាហ៍ប៉ុណ្ណោះមុនការបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយេនះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “នៅពេលនោះ សម រង្ស៊ី មិនស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ ហើយ កឹម សុខា គឺជាប្រធានស្តីទីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដូច្នេះប្រធានស្តីទីត្រូវតែទទួលខុសត្រូវ។ ការប្រយុទ្ធតដៃនឹងកម្លាំងសន្តិសុខ គឺជាអំពើកុបកម្ម។ កឹម សុខា ក៏បានប្រកាសតាមវិទ្យុឲ្យប្រជាជនទៅ’រំដោះទីលានប្រជាធិបតេយ្យ’ ហើយ មូរ សុខហួរ ក៏បាននិយាយតាមវិទ្យុបែបនេះដែរ។ យើងមានខ្សែអាត់សំឡេងរបស់ កឹម សុខា និង មូរ សុខហួរ ជាភ័ស្តុតាង។ ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់មាជ សុវណ្ណារ៉ា និងមនុស្ស១០នាក់ផ្សេងទៀត តុលាការអាចនឹងសើុបអង្កេតអ្នកផ្សេងទៀត”៕ សុខុម និង និត (រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Michelle Vachon)