ផ្នែក១:ការស្ទូង
នៅក្នុងខេត្តកែប កសិករបានចំណាយពេលជាច្រើនសប្តាហ៍ដកស្ទូងសំណាបដែលនឹងត្រូវច្រូតកាត់ក្នុងរយៈពេលប្រហែល៤ខែ។ នេះជាផ្នែកទីមួយនៃ១២ផ្នែកស្តីពីវដ្តស្រូវនៅកម្ពុជាដែលនឹងត្រូវចេញផ្សាយប្រចាំខែ។
ស្រុកដំណាក់ចង្អើរ ខេត្តកែប-ឱនដួសទឹកពីឡាំង ដើម្បីលាងជម្រះដីចេញពីជើង លោក ហ៊ាង ហ៊ាប ពន្យល់ថាជាកសិករម្នាក់ ទំនាក់ទំនងរបស់លោកនឹងស្រូវមានទាំងលក្ខណៈសាមញ្ញ ទាំងសារៈសំខាន់។
កសិករមានវ័យ៣៤ឆ្នាំដែលមានកូនបីនាក់រូបនេះ បាននិយាយថា “ការធ្វើស្រែសំខាន់ណាស់សម្រាប់ជីវិតអ្នកស្រែ។ គ្មានស្រូវមានន័យថាគ្មានជីវិតដែរ”។
រួមជាមួយអ្នកភូមិ៣០នាក់ផ្សេងទៀត លោក ហ៊ាបទើបតែចាកចេញពីវាលស្រែអ្នកជិតខាងម្នាក់ ជាកន្លែងដែលលោកចំណាយពេលពេញមួយព្រឹកស្ទួងសំណាប គឺមានរយៈពេលមួយខែកន្លះ បន្ទាប់ពីសាបហើយ។
កសិកររូបនេះបាននិយាយថា “ការស្ទួងគឺពិបាកជាងគេ។ យើងត្រូវដកសំណាប សម្អាតឲ្យស្អាត ទុកមួយកន្លែង ហើយជញ្ជូនទៅដាក់ក្នុងស្រែដើម្បីស្ទួងពីរបីថ្ងៃក្រោយមក”។ កសិកររូបនេះបាននិយាយបន្ថែមថា ស្ថានភាពវាលស្រែ គឺជាបញ្ហាដែលលំបាកគួរឲ្យនឿយហត់។
កសិកររូបនេះបាននិយាយថា ដីនិងភក់ក្នុងវាលស្រែខ្លះអាចរឹងហើយស្អិត។ សំណាបខ្លះមានឫសវាជាប់នឹងភក់។ យើងត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែងពេលដកសំណាប ដើម្បីចៀសវាងកំុឲ្យខូចឫសរបស់វា។
យោងតាមវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវស្រូវអន្តរជាតិឲ្យដឹងថា ការស្ទូងសំណាបគឺជាវិធីសាស្ត្រដែលគេប្រើទូទៅនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី។ ការដកនិងការស្ទូងសំណាបដែលមានអាយុ១៥ទៅ៤០ថ្ងៃ ក្រោយពីសាបហើយ កសិករត្រូវធ្វើឲ្យសំណាបនោះដុះឡើង ហើយសម្អាតស្មៅ។
ឆ្នាំនេះនៅក្នុងខេត្តកែប ការស្ទូងត្រូវពន្យារពេលដោយសារតែមានភ្លៀងមិនគ្រប់គ្រាន់។
ដូចដែលលោក ហ៊ាប បានពន្យល់គឺថា បច្ចេកទេសស្ទូងដោយដៃដែលអនុវត្តទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាគឺជាដំណើរការលំបាកណាស់។
កសិករដកសំណាបដោយដៃ ចងជាកណ្តាប់ ហើយរក្សាទុកពីរបីថ្ងៃ ហើយបន្ទាប់មកយកទៅស្ទូងនៅក្នុងស្រែផ្សេងមានលក្ខណៈជាជួរៗ។
ប្រសិនបើសំណាបមិនត្រូវបានស្ទូងឲ្យទាន់ពេលវេលាទេ វានឹងខូច។
ដើម្បីឲ្យការស្ទូងធ្វើទៅទាន់ពេលវេលា កសិករនៅក្នុងស្រុកដំណាក់ចង្អើរធ្វើស្រែប្រវាស់ដៃ។ ប្រសិនបើកសិករជួយស្ទូងអ្នកជិតខាង អ្នកជិតខាងនោះនឹងជួយស្ទូងវិញ។
កសិករ ពុធ គឹមអៀន អាយុ៤៥ឆ្នាំ បានពន្យល់ថា “ឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើខ្ញុំជួយគេបួនប្រាំនាក់នៅក្នុងភូមិខ្ញុំ អ៊ីចឹងពេលដល់ស្រែខ្ញុំ បួនប្រាំនាក់នោះក៏មកជួយខ្ញុំវិញ។
អ្នកស្រីបាននិយាយថា ការស្ទូងសំណាបគឺជាកិច្ចការគ្រួសារ រួមមានកូនស្រីអាយុ៨ និង១៣ឆ្នាំក៏តាមអ្នកស្រីទៅស្ទូងជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំនេះដែរ។
ដើរត្រឡប់មកវាលស្រែដើម្បីស្ទូងរយៈពេលជាច្រើនម៉ោងមុននឹងកម្តៅថ្ងៃត្រង់ជះពន្លឺកាន់តែខ្លាំង លោក ហ៊ាប បាននិយាយថា ក្រោយពីស្ទូងរយៈពេលមួយខែ ការងារនេះនឹងជិតចប់។
កសិកររូបនេះបាននិយាយថា “យើងនឹងបញ្ចប់ការស្ទូងនៅក្នុងភូមិនេះក្នុងពេលប៉ុន្មានថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ ចំពោះខ្ញុំ ខ្ញុំត្រូវជួយស្ទូងគេបួនទៅប្រាំថ្ងៃទៀត ពីព្រោះខ្ញុំជំពាក់ដៃគេ”។
ម៉ា ផាង អាយុ៨០ឆ្នាំ មានស្រែមួយដែលលោក ហ៊ាប និងកសិករផ្សេងទៀតកំពុងតែស្ទូង បានកត់សម្គាល់ថា វិធីនេះមានការប្រែប្រួលតិចតួចណាស់ ក្នុងរយៈពេលជាង៧០ឆ្នាំដែលលោកយាយធ្វើស្រែ។
លោកយាយ ផាង បាននិយាយក្នុងខណៈដែលលោកយាយដកសំណាប បន្ទាប់មកគោះនឹងបាតជើងដើម្បីឲ្យដីជ្រុះចេញពីឫសថា “វាមិនពិបាកទេ ព្រោះខ្ញុំធ្វើស្រែរាប់ឆ្នាំមកហើយ”។
លោកយាយ ផាង បាននិយាយថា “គ្មានអ្វីខុសប្លែកគ្នាពីពេលដែលខ្ញុំរៀនធ្វើស្រែពីពុកម៉ែខ្ញុំកាលនៅក្មេងនោះទេ។ យើងតែងតែស្ទូងរបៀបនេះឯង”៕ រើន