សាលាជំនុំជម្រះក្ដីនៃក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលមានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសអង់គ្លេស បានធ្វើការជំនុំជម្រះក្ដីកាលពីសប្ដាហ៍កន្លងមកនេះអំពីករណីប្រល័យពូជសាសន៍នៅស៊ីនជាំង ដោយបានចោទទៅលើរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនីស្តចិន ពីបទប៉ុនប៉ងបំបាត់ជាតិសាសន៍នៃក្រុមជនជាតិដើម Uyghurs នៅក្នុងតំបន់ស៊ីនជាំង ភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសចិន។
ការចោទប្រកាន់របស់អង្គការអន្តរជាតិមួយនេះ បន្ទាប់ពីបានប្រមូលនូវភស្តុតាងមួយចំនួនដែលថារដ្ឋអំណាចចិន បានចេញវិធានការគ្រប់គ្រងការបន្តកំណើត និងការគ្រៀវលើជនជាតិ Uyghurs។
រដ្ឋអាជ្ញាដ៏ល្បីមួយរូបនៃសាលាជំនុំជម្រះក្ដីនៃក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស លោក Geoffrey Nice ដែលជាប្រធានសវនាការសាលាជំនុំជម្រះក្ដីនេះផងដែរ បានលើកឡើងក្នុងវេទិកាមួយអំពីករណីប្រល័យពូជសាសន៍នៅស៊ីនជាំង ប្រទេសចិន។ លោកបាននិយាយអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សពីសំណាក់អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលចិន ទៅលើអ្នកជាប់ឃុំច្រើនម៉ឺននាក់នៅក្នុងជំរំលុតដំនៅខេត្តស៊ីនជាំង ប្រទេសចិន។
លោកថា ចិនបានប្រើប្រាស់គោលនយោបាយជាប្រព័ន្ធរួមគ្នា ហើយដោយមានការព្រាងទុកដើម្បីកាត់បន្ថយរយៈពេលវែងនូវចំនួនប្រជាជន Uyghurs និងជនជាតិភាគតិចដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់ស៊ីនជាំង។ ក្នុងវេទិកានោះ លោកថាអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើឧក្រិដ្ឋនេះ គឺលោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ជីនពីង។
ប៉ុន្តែលទ្ធផលដែលរកឃើញដោយអង្គការសាលាជំនុំជម្រះក្ដីអន្តរជាតិនេះមិនផ្លូវការនោះទេ ព្រោះតែពុំមានយុត្តាធិការ និងចងកាតព្វកិច្ចលើថ្នាក់ដឹកនាំចិនបាន ដោយសារវាជាសមត្ថកិច្ចអន្តរជាតិរបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ICC។ តែយ៉ាងណា គឺជាចំណុចចាប់ផ្ដើមដំបូងដែលថាជនជាតិ Uyghurs នៅតំបន់ស៊ីនជាំង ដែលអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡុងដ៍ រកឃើញជនជាតិមួយនេះត្រូវកងទ័ពចិនចាប់ខ្លួន ហើយឃុំនៅក្នុងជំរំលុតដំនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនៃខេត្តស៊ីនជាំង មានជាងមួយលាននាក់។
នៅក្នុងវេទិកានោះដែរ លោក Geoffrey ដែលជាអតីតប្រធានរដ្ឋអាជ្ញាដឹកនាំការស៊ើបអង្កេតករណីឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមប្រឆាំងនឹងលោក Slobodan Milosevic ប្រធានាធិបតីហ្សែប៊ី បានអាននូវការវិនិច្ឆ័យបឋមដែលថា ទោះពុំមានភស្តុតាងបង្ហាញអំពីការសម្លាប់រង្គាលក៏ដោយ តែការរាំងមិនឱ្យមានការបង្កកំណើត គឺជាចេតនាប្រល័យពូជសាសន៍មួយទៅហើយ។ លោកបន្តថា ក្នុងដៃលោកមានភស្តុតាងដែលបានមកពីប្រជាជននៅតំបន់ស៊ីនជាំង ថាមានការប្រព្រឹត្តអំពើអមនុស្សធម៌ ទារុណកម្ម ហិង្សាផ្លូវភេទប្រឆាំងនឹងជនជាតិ Uyghurs។
នៅក្នុងសាលាជំនុំជម្រះរឿងក្ដីសម្រាប់ជនជាតិ Uyghurs នេះ គឺមនុស្សចំនួន ៧០នាក់ដែលបានរត់ចាកចេញពីតំបន់ស៊ីនជាំង កាលពីខែមិថុនា មកធ្វើជាសាក្សីនៅក្នុងពេលសវនាការរបស់សាលាជំនុំជម្រះក្ដីនៃក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងទីក្រុងឡុងដ៍ ហើយមានអ្នកជំនាញ និងអតីតអ្នកទោសមួយចំនួន ក្នុងនោះមានសាក្សីម្នាក់ឈ្មោះថា Abduweli Ayup បាននិយាយពីការបៀតបៀនក្នុងគ្រួសាររបស់លោកនៅស៊ីនជាំង និងការកាត់ទោសលោក ១៥ឆ្នាំក្រោមបទចោទបង្កឱ្យមានអំពើភេរវកម្ម។
សាលាក្ដីជំនុំជម្រះក្ដីនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ បានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនីស្តចិន បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការធ្វើទារុណកម្ម និងការគ្រៀវអ្នកជាប់ឃុំនៃជនជាតិ Uyghurs។
ទោះថាអង្គការយុត្តិធម៌នេះពុំសមនឹងតាងនាមឱ្យយុត្តាធិការអន្តរជាតិ តែតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ICC បានប្រកាសកាលពីឆ្នាំមុនថា ខ្លួនគេមិនអាចបើកការស៊ើបអង្កេតបាននោះទេ ព្រោះចិនពុំមែនជាសមត្ថកិច្ចនៅក្រោមតុលាការ ICC នេះ គឺពុំមានយុត្តាធិការឡើយ ហើយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ បានឱ្យដឹងថា ខ្លួនអាចអនុវត្តបានលុះត្រាតែមានការអនុញ្ញាតដោយក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ តែចិនមានអំណាចជំទាស់មិនឱ្យមានសាលាក្ដីពិសេសប្រឆាំងនឹងចិននោះទេ។
ជនជាតិ Uyghurs គឺជាក្រុមជនជាតិភាគតិចធំជាងគេនៅក្នុងតំបន់ Xinjiang ភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសចិន។ ប្រទេសចិន ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងអាចជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងជនជាតិ Uyghur និងក្រុមជនជាតិភាគតិចផ្សេងទៀតដែលភាគច្រើនជាក្រុមមូស្លីម នៅក្នុងតំបន់ Xinjiang។
ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សជឿថា ប្រទេសចិនបានឃុំខ្លួនជនជាតិ Uyghurs ជាងមួយលាននាក់ដែលពួកគេរងការចោទករណីប្រឆាំងនឹងរបបកុម្មុយនីស្តក្រុងប៉េកាំង។
យ៉ាងណា ក្រុងប៉េកាំង បានបដិសេធការចោទប្រកាន់ទាំងអស់អំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុង Xinjiang ដោយអះអាងថា ប្រព័ន្ធនៃជំរំការអប់រំឡើងវិញរបស់ខ្លួននៅទីនោះ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការបំបែកខ្លួនរបស់ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធអ៊ីស្លាមនៅក្នុងតំបន់នោះ។
តើជនជាតិ Uyghurs ជានរណា?
ជនជាតិ Uyghurs មានប្រហែល ១២លាននាក់ ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិមូស្លីម រស់នៅក្នុងតំបន់ Xinjiang ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាផ្លូវការថា តំបន់ស្វយ័ត Xinjiang Uyghur។ ជនជាតិ Uyghurs និយាយភាសារបស់ខ្លួនដែលស្រដៀងទៅនឹងភាសាទួរគី ហើយចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាវប្បធម៌ និងជាតិសាសន៍ជិតស្និទ្ធនឹងជនជាតិទួរគី នៃតំបន់អាស៊ីកណ្តាល។ ចិនត្រូវបានដឹងថាធ្វើការកំណត់គោលដៅលើជនសាសនាមូស្លីម និងហាមប្រាមការប្រតិបត្តិសាសនាក្នុងតំបន់ ព្រមទាំងបំផ្លាញវិហារអ៊ីស្លាម និងផ្នូរសពបុរាណរបស់ជនជាតិនេះទៀតផង។
សកម្មជន Uyghurs បាននិយាយថា ពួកគេបារម្ភថាវប្បធម៌របស់ពួកគេស្ថិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែងនៃការលុបបំបាត់ ហើយពូជសាសន៍ក៏ត្រូវបានបំបាត់ផងដែរ។
តំបន់ Xinjiang ស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃប្រទេសចិន គឺជាតំបន់ធំបំផុតរបស់ប្រទេសចិន គឺដូចជាតំបន់ទីបេ ផងដែរ។ តំបន់នេះមានរដ្ឋបាលស្វ័យភាព ដែលមានន័យថាមានអំណាចខ្លះក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង។ ប៉ុន្តែក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង តំបន់ទាំងពីរត្រូវរងការរឹតត្បិតយ៉ាងខ្លាំងដោយរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលក្រុងប៉េកាំង។ ស៊ីនជាំង គឺជាតំបន់វាលខ្សាច់។ ដំណាំកប្បាស គឺជាផលិតផលដ៏ធំរបស់ប្រជាជននៃតំបន់មួយនេះ។ ផលិតផលកប្បាស គឺមួយភាគប្រាំត្រូវបាននាំចេញទៅទីផ្សារពិភពលោក៕