សមាគមប្រជាជនអាស៊ីអាគ្នេយ៍នឹងផ្ដើមធ្វើសមយុទ្ធរួមគ្នាជាលើកដំបូងចន្លោះថ្ងៃទី១៨ ដល់ថ្ងៃទី២៥ កញ្ញា ខាងមុខនេះ ប៉ុន្តែសមយុទ្ធទ័ពជើងទឹកនេះមិនអាចធ្វើបានក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ាន ១០ប្រទេសនោះទេ ព្រោះតែប្រទេសកម្ពុជា និងភូមាមិនចូលរួម។
សមយុទ្ធនេះ ត្រូវគេមើលឃើញថាជាការរួមកម្លាំង និងសាមគ្គីគ្នានៃក្រុមប្រទេសសមាគមអាស៊ានទប់ទល់នឹងអនុត្តរភាពពីសំណាក់ប្រទេសចិន។ នេះបើយោងតាមការចុះផ្សាយនៃសារព័ត៌មានអាមេរិក The Washington Post។
មេបញ្ជាការកងទ័ពឥណ្ឌូនេស៊ី និយាយថា សមយុទ្ធនេះនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅក្បែរតំបន់ជម្លោះនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងរវាងឥណ្ឌូនេស៊ី និងចិន។ លោក Yudo Margono បានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានថា សមយុទ្ធនេះផ្ដោតលើសុវត្ថិភាព ការហាត់សមយាមល្បាតការពារសន្តិសុខក្នុងសមុទ្រ និងការហាត់សមដើម្បីត្រៀមជួយសង្គ្រោះតាមផ្លូវសមុទ្រ តែពុំមែនជាសមយុទ្ធប្រយុទ្ធដើម្បីត្រៀមធ្វើសង្គ្រាមអ្វីនោះទេ។
ចំពោះប្រទេសកម្ពុជា និងភូមា ដែលមកដល់ពេលនេះពុំទាន់ឃើញចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ណាមួយជាផ្លូវការដើម្បីប្រកាសអំពីការចូលរួម ឬមិនចូលរួមនៅឡើយទេ។
តែបើតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់កងទ័ពឥណ្ឌូនេស៊ី ប្រទេសពីរនេះបានប្រកែករួចហើយថា នឹងមិនចូលរួមនោះទេ។
រយៈពេល ១០ថ្ងៃមកនេះ ឥណ្ឌូនេស៊ី ក្នុងនាមជាប្រធានផ្លាស់វេនអាស៊ាន បានប្រកាសថា សមយុទ្ធយោធារួមគ្នានឹងត្រូវធ្វើនៅសមុទ្រ Natuna ប៉ែកខាងជើងស្ថិតក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលចិន បានទាមទារថាជាដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ហើយឥណ្ឌូនេស៊ី ក៏ទាមទារថាជារបស់ខ្លួនផងដែរ។
តំបន់ប្រជុំកោះ Natuna ដែលឥណ្ឌូនេស៊ី ចង់ឲ្យធ្វើសមយុទ្ធអាស៊ានរួមគ្នា តែងតែត្រូវបាននាវាកងទ័ពចិន ចូលទៅ ដែលនាំឱ្យឥណ្ឌូនេស៊ីប្រតិកម្មជាខ្លាំងរហូតបញ្ជូននាវាចម្បាំងទៅតាមកៀក និងឃ្លាំមើល ហើយចេញកំណត់ទូតតវ៉ាទៀតផង។
ការពិត មិនមែនមានតែឥណ្ឌូនេស៊ីទេដែលមានបញ្ហានឹងចិន គឺប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ៤ទៀត ដូចជាម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម ហ្វីលីពីន និងប្រ៊ុយណេ សុទ្ធតែមានវិវាទដែនសមុទ្រជាមួយចិន នៅក្នុងសំណុំបញ្ហាតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។
នៅក្នុងសមាគមអាស៊ាននេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានការបែងចែកតំបន់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយដើម្បីផលប្រយោជន៍រៀងខ្លួនជាមួយចិន និងអាមេរិក។ ប្រទេសខ្លះបានធ្វើសមយុទ្ធរួមគ្នាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយប្រទេសខ្លះទៀតបានធ្វើសមយុទ្ធជាមួយនឹងចិន។
ចំពោះកម្ពុជា មើលទៅមិនត្រឹមតែមិនចូលរួមនោះទេ គឺកម្ពុជាបានបង្ហាញការជំទាស់ ហើយចង់ព្រមានប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទៀតផង។ កម្ពុជាបានទាមទារឱ្យបង្កើតក្រុមការងារមួយដើម្បីសិក្សាសំណើរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលស្នើធ្វើសមយុទ្ធទ័ពជើងទឹករួមគ្នា ១០ប្រទេសនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ហេតុអ្វីបានជាកម្ពុជា និងភូមា មិនចូលរួមការធ្វើសមយុទ្ធរបស់សមាគមអាស៊ាននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង?
នៅក្នុងសមាគមអាស៊ាន ១០ប្រទេស មានការបែងចែក ៣ប៉ូលរួចទៅឱ្យហើយ ដែលប៉ូលមួយក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ចិន មួយទៀតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់អាមេរិក ហើយមួយទៀតនៅប្រកាន់ថាខ្លួនមិនស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលប្រទេសមហាអំណាចពីរនេះទេ។
ប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ចិន គេអាចរាប់ប្រទេសកម្ពុជា ភូមា និងប្រទេសឡាវ។ ប្រទេសដែលត្រូវបានមើលឃើញថាក្រោមឥទ្ធិពលចិនខ្លាំងជាងគេ គឺកម្ពុជា និងភូមា។
ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីខ្លួនជាប្រធានវេនអាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១២ ត្រូវបានសមភាគីរបស់ខ្លួនដូចជាហ្វីលីពីន និងវៀតណាម ចោទថាបានរារាំងអាស៊ានមិនឱ្យចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមទាក់ទងនឹងជម្លោះដែនទឹកនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលប្រទេសមួយចំនួនមានជម្លោះជាមួយចិន។ កម្ពុជាត្រូវបានចិនចាត់ទុកថាជាមិត្តដែកថែបរបស់ខ្លួន។ កម្ពុជាតែងតែធ្វើសមយុទ្ធទ័ពជើងទឹក និងទ័ពជើងគោកជាមួយចិន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ កម្ពុជាបានអនុញ្ញាតឱ្យចិនស្ថាបនាមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមនៃឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជាទៀតផង។
ការណ៍នេះហើយដែលសហរដ្ឋអាមេរិកចោទថា កម្ពុជាអាចនឹងក្លាយជាមូលដ្ឋានទ័ពចិន បើទោះជារដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាហាមវត្តមានទ័ពបរទេសនៅលើទឹកដីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាក៏ដោយ។ ឥឡូវនេះ កម្ពុជាដែលធ្លាក់ខ្លួនជាកូនបំណុលចិនពាន់លានដុល្លារ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ក្រុងព្រះសីហនុ បានកំពុងក្លាយជា China Town ជាក្រុងមួយដែលអ្នកជំនួញចិន និងពលរដ្ឋចិន រស់នៅផ្ដាច់មុខ។
អ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ចថាបំណុលពាន់លានដុល្លារនេះ ទំនងកម្ពុជាមិនអាចមានលទ្ធភាពសងការប្រាក់ និងប្រាក់ដើមទៅចិនវិញទាន់កាលកំណត់នេះទេ។ អ្នកជំនាញខ្លះព្រមានថា កម្ពុជាអាចនឹងក្លាយជាប្រទេសស្រីលង្កាទី២ ទៅថ្ងៃអនាគត។
ចំពោះប្រទេសភូមា វិញដែលធ្លាក់ក្នុងរបបរដ្ឋប្រហារ ក៏ស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលចិនយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រទេសនេះជាកូនបំណុលចិនពាន់លានដុល្លារដូចនឹងកម្ពុជាដែរ។ របបយោធាបច្ចុប្បន្ននេះដែលរស់បានដោយការជួយជ្រោមជ្រែងជាខ្លាំងពីប្រទេសចិន។
ចិនជួយទាំងមុខជំនួញ និងជំនួញជាបន្ទាន់ដើម្បីធ្វើឱ្យរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំរបស់ពួកយោធាមានស្ថិរភាព។ ដោយឡែកឡាវ ក៏ត្រូវបានមើលឃើញថានៅក្រោមឥទ្ធិពលចិនដែរ ព្រោះតែបំណុលចិនពាន់លានដុល្លារដូចនឹងកម្ពុជា និងភូមា ផងដែរ។ ប៉ុន្តែឡាវ ដែលចូលរួមធ្វើសមយុទ្ធរួមគ្នានឹងប្រទេសនៃសមាគមអាស៊ានផ្សេងទៀត ក៏អាចមកពីឡាវ ខ្លាចវៀតណាម ព្រោះក្រុងហាណូយ នៅតែមានឥទ្ធិពលដ៏ខ្លាំងលើប្រទេសឡាវ។ ដូចនេះ ឡាវ អាចនឹងមិនប្រកែកដូចកម្ពុជា និងភូមា នោះទេ។
សម្រាប់កម្ពុជា និងភូមា ត្រូវគេមើលឃើញថា ចាត់ទុកការធ្វើសមយុទ្ធទោះជានៅក្បែរសមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏ដោយ តែមើលទៅដូចជាចូលរួមក្នុងការរួមកម្លាំងគ្នាប្រឆាំងនឹងចិន ព្រោះតែប្រទេសយ៉ាងតិចចំនួន ៥ នៃសមាគមអាស៊ានមួយនេះតែងចោទចិន ថាបានបំពានដែនសមុទ្ររបស់ពួកគេនៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលក្រុងប៉េកាំង អះអាងថា ខ្លួនគេមានកម្មសិទ្ធិដល់ទៅ ៩០% នៃផ្ទៃសមុទ្រទាំងមូល ៣លាន ៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡា៕