លិខិតមិត្តអ្នកអាន៖ លោក ឃុន ថារ៉ូ ប្រធានគ្រប់គ្រងកម្មវិធីការងារនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (សង់ត្រាល់)-១៧ សីហា ឆ្នាំ២០២៣
ភាពមិនច្បាស់លាស់ និងជាក្តីបារម្ភធំបំផុត គឺសហភាពអឺរ៉ុបអាចនឹងមានចំណាត់ការបន្ថែមមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ខណៈលំហលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាកាន់តែរួមតូចទៅៗ។
ក្នុងករណីបើសហភាពអឺរ៉ុប ដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ថែមនោះ ប្រាកដណាស់នឹងបង្កឲ្យមានប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់កម្មករ ដោយសារតែរោងចក្រមួយចំនួនប្រឈមនឹងការព្យួរការងារកម្មករ ឬក៏ការបិទខ្សែសង្វាក់ផលិតកម្ម និងអាចបញ្ឈប់កម្មករពីការងារទ្រង់ទ្រាយធំដោយសារធ្លាក់ចុះការបញ្ជាទិញក្នុងមូលហេតុរងពីវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកល។
តាមរយៈការអង្កេត និងតាមដានរបស់អង្គការសង់ត្រាល់ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២៣ ក្នុងចំណោមរោងចក្រជាង ២០ នៅរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅតាមបណ្តាខេត្តនានាបានបង្ហាញថា មានកម្មកររាប់ពាន់នាក់ប្រឈមនឹងការព្យួរការងារលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំ ការកាត់បន្ថយម៉ោងការងារ មិនមានការងារថែមម៉ោង ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យកម្មករធ្លាក់ចុះប្រាក់ចំណូលដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ជាពិសេសលទ្ធភាពក្នុងការដោះស្រាយបំណុល។ បញ្ហាអាទិភាពទាំងពីរខាងលើ បានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ស្ថិរភាពការងារ ភាពអត់មានការងារធ្វើ ដែលជាហេតុបង្កផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរដល់ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច។
ផ្អែកតាមរបាយការណ៍អង្កេតបឋមរបស់អង្គការសង់ត្រាល់ រកឃើញថា រោងចក្រមួយចំនួនបានកាត់បន្ថយបុគ្គលិកកម្មករជាមធ្យមចន្លោះពី ២០% ទៅ ៣០% នៅឆ្នាំនេះ ហើយកម្មករនិយោជិតមួយចំនួនធំបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលចន្លោះពី ២៥ % ទៅ ៣០% បើប្រៀបធៀបក្នុងឆ្នាំ២០២២។ ករណីនេះធ្វើឲ្យកម្មករត្រូវតែបង្ខំចិត្តកាត់បន្ថយរបបអាហារហូបចុកប្រចាំថ្ងៃ និងរងសម្ពាធវិបត្តិផ្លូវចិត្តជាដើម។
និន្នាការនៃការបញ្ឈប់ការងារកម្មករ កំពុងកើនឡើងជារៀងរាល់ថ្ងៃចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២៣ និងបានបន្តកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់ថែមទៀតរហូតជិតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតតំណាងរាស្ត្រក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ និងក្រោយការបោះឆ្នោត។
ការវិវឌ្ឍស្ថានភាពនយោបាយក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ ក៏បានជះឥទ្ធិពលដល់ការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកវិនិយោគបរទេសក្នុងការបោះទុនវិនិយោគមកប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែភាពមិនច្បាស់លាស់ផ្នែកនយោបាយមុនពេលបោះឆ្នោត អំឡុងពេលបោះឆ្នោត និងក្រោយពេលបោះឆ្នោត។
វិស័យកាត់ដេរ ដេរស្បែកជើង និងផលិតផលធ្វើដំណើរ គឺជាវិស័យដ៏សំខាន់ដែលបានជួយទ្រទ្រង់ដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។ គិតត្រឹមខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ នេះ កម្ពុជាមានរោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់ ដេរស្បែកជើង និងផលិតផលធ្វើដំណើរចំនួន ១០៧៧រោងចក្រ ភាគច្រើនគឺជារោងចក្រស្ថិតក្រោមការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ពីក្រុមហ៊ុនចិន ហើយវិស័យជាឆ្អឹងខ្នងសេដ្ឋកិច្ចមួយនេះ ពឹងផ្អែកស្ទើរទាំងស្រុងលើការនាំចូលវត្ថុធាតុដើមពីបរទេស រួមមានប្រទេសចិន វៀតណាម និងម៉ាឡេស៊ី ជាដើម។ វិស័យនេះបានផ្តល់ការងារដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង ១លាននាក់ ហើយប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជាង ២,៥លាននាក់ទទួលបានប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចពីវិស័យមួយនេះ ខណៈដែលប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នមានកម្លាំងពលកម្មសរុបប្រមាណជាង ៨លាននាក់ ទាំងក្នុងប្រព័ន្ធ និងក្រៅប្រព័ន្ធ។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករកម្ពុជា រយៈពេល ៧ខែដើមឆ្នាំ២០២៣ នេះបង្ហាញថា ចំណូលកម្ពុជាដែលបានមកពីការនាំចេញសម្លៀកបំពាក់ គឺទទួលបានថវិកាជាង ៤,៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ តួលេខនេះ គឺថយចុះប្រមាណ ២០% និងការនាំចេញស្បែកជើងទទួលបានចំណូល ៨០៨លានដុល្លារ គឺថយចុះប្រមាណ ២២,៧% បើធៀបនឹងរយៈពេលការនាំចេញកាលពីឆ្នាំ២០២២។
កាលពីឆ្នាំ២០២១ អង្គការសង់ត្រាល់ បានរកឃើញថា មានកម្មករនិយោជិតបានបាត់បង់ប្រាក់ឈ្នួលប្រមាណជាង ១០០លានដុល្លារអាមេរិក ដែលកើតចេញពីវិបត្តិកូវីដ ការព្យួរការងារកម្មករ ការបញ្ឈប់ការងារកម្មករ និងការបិទរោងចក្រដោយមិនមានការទូទាត់សំណង និងប្រាក់ឈ្នួលដល់កម្មករឲ្យបានត្រឹមត្រូវក្នុងចំណោមរោងចក្រជិត ១០០កន្លែង។
និន្នាការ [បញ្ឈប់ការងារកម្មករ] បានកើតមានឡើងចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២៣ មកម្ល៉េះ ហើយនិន្នាការនេះកំពុងបន្តកើនឡើង [កាន់តែច្រើនថែមទៀត] នៅពេលជិតដល់ថ្ងៃបោះឆ្នោតតំណាងរាស្ត្រ និងក្រោយការបោះឆ្នោត។ កត្តានេះ អ្នកវិនិយោគបរទេសអាចនឹងរារែកចិត្តក្នុងការបោះទុនវិនិយោគមកកម្ពុជា នៅពេលជិតដល់ការបោះឆ្នោតជាតិម្ដងៗ ដោយសារតែភាពមិនច្បាស់លាស់ផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស និងភាពមិនច្បាស់លាស់នៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP ដល់កម្ពុជា។
ទិន្នន័យបឋមពីអង្គការសង់ត្រាល់ បង្ហាញថា កម្មកររោងចក្រប្រហែល ២០០០០នាក់ក្នុងចំណោមជាង ២០រោងចក្រត្រូវបានថៅកែព្យួរការងារ ឬបញ្ឈប់ការងារ គិតចាប់ពីខែកុម្ភៈ ដល់ខែកក្កដា ក្នុងឆ្នាំ២០២៣ នេះ ហើយរោងចក្រមួយចំនួនមិនបានគោរពតាមលក្ខខណ្ឌ និងគោលការណ៍ច្បាប់ការងាររបស់ប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលបញ្ឈប់កម្មករពីការងារ ឬព្យួរការងារ។ កម្មករនិយោជិតនៅតាមបណ្តារោងចក្រមួយចំនួន ត្រូវបានថៅកែបង្ខំឲ្យឈប់សម្រាកដោយមិនទទួលបានប្រាក់ឈ្នួល រួមទាំងការកាត់បន្ថយម៉ោងការងាររបស់កម្មករ ជាដើម។
ផ្អែកលើតួលេខនេះ គឺសបញ្ជាក់ថា សហគមន៍អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាទីផ្សារចម្បង និងធំជាងគេសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាតាមរយៈការផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP ដល់កម្ពុជា។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ វាមានភាពចាំបាច់ណាស់សម្រាប់រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីនេះ កំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅធានាដល់ការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចជាមួយបណ្តាប្រទេសផលិត និងជាដៃគូប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជានៅក្នុងតំបន់លើវិស័យនេះ ជាពិសេសជាមួយប្រទេសវៀតណាម ដែលនៅជិតខាងកម្ពុជា។
កាលពីឆ្នាំ២០២២ ផលិតផលកាត់ដេរត្រូវបាននាំចេញក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ ១២៥០០លានដុល្លារអាមេរិក សរុបប្រមាណ ២ភាគ៣ នៃផលិតផលសរុបរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ( Everything But Arms) ត្រូវបានសភានៃសហគមន៍អឺរ៉ុប ២៨ប្រទេសនៅទីក្រុងប្រ៊ុចសែល សម្រេចផ្តល់មកកម្ពុជា គិតជាទឹកប្រាក់រង្វង់ជិត ៧០០លានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ទឹកប្រាក់ដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់នេះ គឺជួយឱ្យកម្ពុជាមានលទ្ធភាពនាំទំនិញសព្វសារពើពីកម្ពុជា (វៀរលែងតែអាវុធ) ទៅដាក់លក់ក្នុងទីផ្សារអឺរ៉ុប ដោយពុំចាំបាច់បង់ពន្ធគយនាំចូល។ ប៉ុន្តែការផ្ដល់នេះ ក៏មានលក្ខខណ្ឌដែរ គឺការភ្ជាប់មកនូវគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិការងារ ជាដើម។
ដោយឡែក GSP (Generalized System of Preferences) ផ្តល់ឱ្យដោយសហរដ្ឋអាមេរិក (USA) គិតជាទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៣០០លានដុល្លារប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ការនាំចេញទំនិញផលិតផលធ្វើដំណើររួមមានកាបូប និងវ៉ាលីស ទៅទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយពុំចាំបាច់បង់ពន្ធគយនាំចូល ដែលមានការកើនទ្បើងជារៀងរាល់ឆ្នាំចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ២០២០។ GSP បានភ្ជាប់ជាមួយយន្តការ និងមានលក្ខខណ្ឌប្រហាក់ប្រហែលនឹងយន្តការ EBA របស់អឺរ៉ុប ខណៈដែលកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងចិន រួមទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងកូរ៉េខាងត្បូង មិនអាចជំនួសការនាំចេញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទៅអឺរ៉ុប និងទៅអាមេរិក នៅឡើយ ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះមិនមានការភ្ជាប់គោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងធុរកិច្ចក្នុងការលើកកម្ពស់ មុខមាត់ កិត្តិយស និងការប្រកួតប្រជែងរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិឡើយ បើទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជាជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ WTO ក៏ដោយ។
វិបត្តិសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចចំពោះការវិវឌ្ឍចុងក្រោយបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតទាមទារឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីត្រូវមានវិធានការជាក់លាក់ និងអាចទុកចិត្តបានចំពោះវិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រសើរទ្បើងនូវបរិយាកាសនយោបាយ ធានាទីផ្សារពាណិជ្ជកម្ម ស្ដារមុខមាត់ ស្ដារកិត្តិយសទ្បើងវិញចំពោះឆន្ទៈនយោបាយ ដើម្បីលើកកម្ពស់ប្រជាធិបតេយ្យ ការគោរពសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
“បញ្ហាប្រទេសជាតិ មិនមែនសម្រាប់តែអ្នកនយោបាយនោះទេ តែវាជាបញ្ហារួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់គ្នា សរុបជិត ១៧លាននាក់។“
មានសូចនាករមួយចំនួនដែលយើងអាចវាស់វែងសមត្ថភាពរបស់មេដឹកនាំអាណត្តិថ្មីក្នុងការដោះស្រាយ និងធ្វើឲ្យប្រសើរទ្បើងនូវវិបត្តិដែលកើតចេញពី “អំពើអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម បញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិដីធ្លី សិទ្ធិការងារ អំពើពុករលួយ ធនធានធម្មជាតិ វិបត្តិបំណុល បញ្ហាពលករចំណាកស្រុក កង្វះទីផ្សារសម្រាប់កសិករ ទីផ្សារការងារក្នុងស្រុក បក្ខពួកនិយមរបស់អ្នកមានអំណាចដែលនៅតែបន្តកើតមានឡើងនៅក្នុងសង្គម…។ល។” ចំណុចនេះ គឺជាតួនាទីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបដែលជាម្ចាស់ប្រទេសត្រូវចូលរួមដោះស្រាយ និងប្រើសិទ្ធិរបស់ខ្លួនជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនដោះស្រាយបញ្ហាជូនពលរដ្ឋ និងមនុស្សជំនាន់ក្រោយ។
«ការឈឺចាប់ចំពោះបញ្ហា មិនបានរួមចំណែកក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយ ឬធ្វើឱ្យស្ថានភាពប្រសើរឡើងឡើយ មានតែការចូលរួមឈឺឆ្អាលរបស់យុវជន និងពលរដ្ឋគ្រប់គ្នាប៉ុណ្ណោះទើបធ្វើឱ្យស្ថានភាពប្រសើរឡើងជាងនេះសម្រាប់ ៥ឆ្នាំខាងមុខ។ យើងនឹងក្លាយជាពលរដ្ឋអាត្មានិយមនៅពេលដែលយើងម្នាក់ៗបន្តនៅស្ងៀមស្ងាត់ចំពោះបញ្ហាដែលកំពុងកើតមានទ្បើងក្នុងសង្គម»៕