ប្រទេសក្នុងសមាគមអាស៊ានចំនួន ៤ សុទ្ធតែជាប្រទេសធំ និងមានឥទ្ធិពលខ្លាំង រួមទាំងកោះតៃវ៉ាន់ និងប្រទេសឥណ្ឌា បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ទាត់ចោលផែនទីទាក់ទងនឹងផ្ទៃទឹកនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលប្រទេសចិន បង្កើតឡើងសំដៅគ្រប់គ្រងលំហសមុទ្រដ៏ធំមួយនេះក្នុងតំបន់អាស៊ី។
ប្រទេសបួនក្នុងសមាគមអាស៊ានដែលទាត់ចោលផែនទីសមុទ្រចិនខាងត្បូង មានប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ហ្វីលីពីន វៀតណាម និងម៉ាឡេស៊ី។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ប្រទេសទាំង ៤ នេះ បានទាមទារថា បើចិនត្រូវការផែនទីសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺក្រុងប៉េកាំង ត្រូវចូលតុចរចា ហើយបង្កើតគំនិតរួមគ្នា និងលាតត្រដាងផែនទីដែលគូសរួមគ្នានេះនៅលើតុតែមួយ ដោយមិនធ្វើឡើងជាឯកតោភាគីនោះទេ។
ចំណែកប្រទេសឥណ្ឌា បញ្ជាក់ថា ផែនទីរបស់ចិនអំពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ឃើញផ្ទៃសមុទ្រនៃរដ្ឋចំនួន ២ របស់ឥណ្ឌា ដូចជារដ្ឋ Arunachal Pradesh និងរដ្ឋ Aksai Chin ឃើញថាមានក្នុងផែនទីនេះដែរ។ ជាមួយគ្នានេះ សម្រាប់កោះតៃវ៉ាន់ ក៏បានអះអាងដែរថា ដែនកោះរបស់ខ្លួនមាននៅតំបន់នៃប្រជុំកោះប៉ារ៉ាហ្សែល និងប្រជុំកោះស្ព្រាតលី ក៏មានក្នុងផែនទីឆ្នាំ២០២៣ របស់ចិនដែរ។ ករណីនេះ តៃវ៉ាន់ប្រឆាំងក្រុងប៉េកាំងដោយទាមទារថា ដែនទឹកកំពុងមានជម្លោះ គឺមិនត្រូវមានការកំណត់ដោយឯកតោភាគីនោះទេ។
តែសម្រាប់ Vietnam, Philippines, Malaysia, Indonesia និង Brunei ដែលមានជម្លោះជាមួយចិនករណីសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានទាមទារឱ្យចិនមកចូលតុចរចា។ ចំពោះឥណ្ឌា វិញ ប្រកាសថាក្រុងប៉េកាំង គ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់អន្តរជាតិណាមួយដែលឱ្យចិនធ្វើដូចនេះបានទេ។
សម្រាប់ក្រុងញូវដេលី ព្រមានក្រុងប៉េកាំង ថា កុំសំអាងផែនទីដែលខុសច្បាប់នេះដោយបំពានដែនទឹករបស់ឥណ្ឌា គឺអាចនាំទៅរកជម្លោះ។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌា លោក Jaishankar បានទាមទារឱ្យក្រុងប៉េកាំង ទម្លាក់ចោលផែនទីសមុទ្រដែលបង្កភាពតានតឹងទាំងនេះ។ តែក្រុងប៉េកាំង ទទូចឱ្យឥណ្ឌា ព្យាយាមអត់ធ្មត់ដោយកុំព្យាយាមបកស្រាយ។
ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងឥណ្ឌា បានសោះអង្គើយខ្លាំងដោយសារបញ្ហាព្រំដែនដែលមានជម្លោះ ហើយភាពតានតឹងក្នុងរយៈពេល ៣ឆ្នាំកន្លងមកនេះ គឺដោយសារការប៉ះទង្គិចគ្នានៅក្នុងតំបន់ Ladakh ក្នុងជួរភ្នំហេមពាន្ត ដែលបានសម្លាប់កងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរជាច្រើននាក់។
ការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ បានក្លាយជាភាពមិនចាញ់មិនឈ្នះដែលនាំឱ្យប្រទេសធំពីរនេះចេះតែបង្កភាពតានតឹងដាក់គ្នា។ ការប្រេះឆាក៏បានកើនឡើងដោយសារចំណងទាក់ទងខាងពាណិជ្ជកម្ម និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ឥណ្ឌាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលជាគូប្រជែងដ៏សំខាន់មួយរបស់ចិនកាន់តែរីកធំឡើង។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល បានទាមទារឱ្យចិនពិនិត្យមើលច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ ឡើងវិញ ដែលថាចិនគ្មានសិទ្ធិបង្កើតផែនទីរំលោភយកដែនទឹករបស់ប្រទេសជិតខាងខ្លួននោះទេ។ នេះបើតាមសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីន។
ជាមួយនេះ ក្រសួងការបរទេសវៀតណាម ដែលតែងរងនូវការចោទថាបានរំលោភដែនទឹករបស់កម្ពុជា និងក្រសួងការបរទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា បានលើកឡើងថា ផែនទីរបស់ចិនអំពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ពុំបានឆ្លើយតបទាល់តែសោះនឹងច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិ។ ទាំងម៉ាឡេស៊ី និងវៀតណាម បានបញ្ជូនកំណត់ទូតតវ៉ាទៅកាន់ស្ថានទូតចិន ប្រចាំនៅក្រុងកូឡាឡាំពួរ និងក្រុងហាណូយ រួចហើយ។
ចំណែករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី Retno Marsudi បានទាមទារឱ្យចិនត្រូវតែអនុវត្តតាមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្ដីពីច្បាប់សមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ ដោយមិនត្រូវធ្វើសកម្មភាពនាវាចរបំពានដែនទឹកប្រទេសជិតខាងឡើយ។ តែយ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលចិនបានទទូចថា កោះតៃវ៉ាន់ពុំមានសិទ្ធិតាំងខ្លួនជាប្រទេសមួយនោះទេ គឺមិនត្រូវទាមទារទៅរកការចរចាឡើយ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន Wang Wenbin បានហៅតៃវ៉ាន់ជាខេត្តមួយរបស់ចិន។ តាមអ្នកនាំពាក្យចិនរូបនេះ ផែនទីថ្មីឆ្នាំ២០២៣ នេះ ដែលហៅថាផែនទី ៩ឆ្នូត ត្រូវបានគូសឡើងដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានដែនទឹកប្រវត្តិសាស្ត្រដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិទាំងឡាយដែលចិនមានតាំងពីរាប់រយឆ្នាំមកហើយ។
ក្រុងប៉េកាំង អះអាងថា ផែនទីនេះក៏បានឆ្លើយតបរួចទៅហើយទៅនឹងច្បាប់ជាតិរបស់ចិន និងច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិ។
កាលពីថ្ងៃទី៨ សីហា ក្រសួងការបរទេសចិន បានទាមទារសាជាថ្មីឲ្យហ្វីលីពីន អូសខ្មោចនាវាចម្បាំងហ្វីលីពីន ចេញពីតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹកនោះ។ ក្រុងប៉េកាំងអះអាងថា ខ្មោចនាវាចម្បាំងរបស់ហ្វីលីពីន ឈ្មោះ BRP Sierra Madre ត្រូវបានហ្វីលីពីនយកទៅចតចោលនៅតំបន់កូនកោះថ្មប៉ប្រះទឹករបស់ចិន ដែលមានឈ្មោះថា Ren’ai ដែលថាទីនោះជាដែនទឹករបស់ចិន។
ក្រុងប៉េកាំងអះអាងថា ខ្លួនមានកម្មសិទ្ធិស្ទើរទាំងអស់ គឺមានដល់ទៅ ៩០% នៃផ្ទៃទឹកសរុប ៣លាន ៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡា។
រយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំមកនេះ ចិនព្យាយាមពង្រីកដែនទឹកហៀចូលទៅដែនទឹកប្រទេសក្នុងតំបន់មានដូចជាហ្វីលីពីន វៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី និងប្រ៊ុយណេ ដោយសំអាងលើតំបន់ភូមិសាស្ត្រ ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងផែនទីរបស់ខ្លួន។
ក្រុងប៉េកាំងបានយកផែនទីរបស់ខ្លួនតាំងពីឆ្នាំ១៩៤០ ដែលមានគំនូស ៩ឆ្នូត ជាសំអាង ហើយវាតយកដែនទឹកនៃប្រទេសជិតខាង។ តាមរយៈការគូសផែនទីថ្មី ចិនបង្កើតសំណង់យោធា កំពង់ផែ និងកន្លែងចូលសំចតយន្តហោះចម្បាំងរហូតចិនដាក់ពង្រាយកាំភ្លើងធំ និងដំឡើងប្រព័ន្ធមីស៊ីលនៅលើកូនកោះតូចធំទាំងនោះ ដោយឈានដល់ការបំពានដែនទឹកនៃប្រទេសហ្វីលីពីន វៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ហើយចុងក្រោយគឺប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។
ចំណែកអាមេរិកជាមហាអំណាចក្រៅតំបន់ ក៏បានសម្រេចហក់ចូលក្នុងជម្លោះដែនទឹកសមុទ្រជាមួយនឹងចិន ផងដែរ។ រដ្ឋការរបស់ក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានប្រកាសថា ផ្លូវនាវាចរនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជាផ្លូវទឹកអន្តរជាតិ ដែលពុំមានប្រទេសណាមួយចាត់ទុកជាកម្មសិទ្ធិផ្ដាច់មុខបានឡើយ៕