សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ ហួសចិត្តដែលសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបដិសេធមិនអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេចេញទៅទទួលពានរង្វាន់ Right Livelihood 2023 នៅប្រទេសស៊ុយអែត នៅចុងខែវិច្ឆិកា នេះ ដោយបញ្ជាក់ថាគ្មានភាពចាំបាច់ បើទោះជាពានរង្វាន់នេះនឹងលើកមុខមាត់ប្រទេសកម្ពុជាក៏ដោយ។
សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិលោក ថុន រដ្ឋា បានលើកឡើងក្នុងកម្មវិធី Idea Talk នៃសារព័ត៌មាន The Cambodia Daily កាលពីរាត្រីថ្ងៃទី២ ខែតុលា ថា ការបដិសេធមិនឲ្យសកម្មជនមាតាធម្មជាតិចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសដើម្បីទទួលពានរង្វាន់ Right Livelihood 2023 ក្រោមហេតុផលថា គ្មានភាពចាំបាច់របស់តុលាការ បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា ករណីចោទប្រកាន់លើរូបលោក និងអ្នកផ្សេងទៀតគ្រាន់តែជាល្ខោនបំបិទសេរីភាពយុវជនប៉ុណ្ណោះ ខណៈពានរង្វាន់សកលដ៏មានកិត្តិយសមួយនេះមិនមែនប្រទេសណាក៏ចេះតែងាយនឹងទទួលបាននោះទេ។
លោក ថុន រដ្ឋា លើកឡើងថា ការបដិសេធរបស់រដ្ឋាភិបាលមិនឱ្យយុវជនខ្មែរដែលអង្គការអន្តរជាតិបានទទួលស្គាល់ពីស្នាដៃក្នុងការការពារធនធានធម្មជាតិកម្ពុជាបែបនេះ គឺគ្រាន់តែជាការបង្អាប់បង្អោនមុខមាត់របស់កម្ពុជាទៅវិញប៉ុណ្ណោះ។
ជាងនេះទៀត ពានរង្វាន់នេះក៏ជាសក្ខីភាពមួយយ៉ាងច្បាស់ដែលបញ្ជាក់ថា សកម្មភាពការពារបរិស្ថានរបស់ពួកគេកន្លងមក គឺជារឿងត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលបិទផ្លូវមិនឱ្យពួកគេចេញទៅទទួលពានរង្វាន់នេះ គឺជាការបង្ហាញឱ្យឃើញកាន់តែច្បាស់ពីការគាបសង្កត់របស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់យុវជន ក្នុងការការពារធនធានធម្មជាតិកាន់តែខ្លាំងនៅលើឆាកអន្តរជាតិទៅវិញ។
ចំណែកសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិមួយរូបទៀត គឺកញ្ញា ឡុង គន្ធា ក៏បានលើកឡើងក្នុងកិច្ចពិភាក្សានេះដែរថា ជារឿងដែលហួសចិត្តជាទីបំផុតដែលអង្គការអន្តរជាតិលើកទឹកចិត្តដល់យុវជនខ្មែរដែលចូលរួមការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិរបស់ខ្មែរ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលខ្មែរខ្លួនឯងបែរជាហាមឃាត់យុវជនដែលទទួលបានការលើកទឹកចិត្តពីអង្គការអន្តរជាតិទាំងនោះទៅវិញ ខណៈសកម្មជនមាតាធម្មជាតិដែលសកម្មក្នុងកិច្ចការការពារបរិស្ថាន ត្រូវរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់ និងចាប់ឃុំខ្លួនទាំងអយុត្តិធម៌ជាបន្តបន្ទាប់។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា អះអាងថា ក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ ដូចជាលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី លោក យីម លាងហ៊ី លោក លី ចន្ទ្រដារ៉ាវុធ កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា និងខ្លួនកញ្ញាផ្ទាល់ ត្រូវរដ្ឋាភិបាលចោទប្រកាន់ចំនួន ៣ករណី ក្នុងនោះបទចោទ ញុះញង់ ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ១៨ខែទៅ ២០ខែ ហើយសព្វថ្ងៃនេះ ពួកគេត្រូវបានព្យួរទោស និងហាមចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសរយៈពេល ៣ឆ្នាំ។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា បន្ថែមថា ចំណែកបទចោទប្រកាន់ផ្សេងទៀត ដូចជា រួមគំនិតក្បត់ និងបទប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ តុលាការមិនទាន់បើកសវនាការនៅឡើយទេ ដែលមានន័យថា ពួកគេកំពុងតែស្ពាយទោសទាំងអយុត្តិធម៌ពីសកម្មភាពការពារបរិស្ថានតទៅថ្ងៃមុខបន្តទៀត ដែលជារឿងអយុត្តិធម៌បំផុតសម្រាប់សកម្មជនសង្គមដែលធ្វើកិច្ចការដើម្បីផលប្រយោជន៍សង្គមជាតិ។
កាលពីថ្ងៃទី២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ព្រះរាជអាជ្ញានៃសាលាដំបូងក្រុងភ្នំពេញលោក ច្រឹង ខ្មៅ បានបដិសេធលើលិខិតស្នើសុំរបស់សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងកញ្ញា ឡុង គន្ធា ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេចេញទៅក្រៅប្រទេសដាច់ខាត ក្រោមហេតុផលថាគ្មានភាពចាំបាច់។
ការហាមឃាត់នេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិទាំង ៣នាក់ បានស្នើសុំទៅកាន់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញចាកចេញទៅក្រៅប្រទេស ដើម្បីចូលរួមទទួលពានរង្វាន់ជាអ្នកការពារបរិស្ថានកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងកញ្ញា ឡុង គន្ធា បានយកលិខិតស្នើសុំចាកចេញទៅក្រៅប្រទេសដាក់ជូនសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងបំណងទៅចូលរួមក្នុងពិធីទទួលពានរង្វាន់ Rights Livelihood Award នៅក្នុងទីក្រុងស្តុកហូម ប្រទេសស៊ុយអែត នៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ហើយពួកគេសន្យាថានឹងវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ នៅថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ ប៉ុន្តែសំណើនេះត្រូវតុលាការច្រានចោលទាំងស្រុង។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ អ្នកជំនាញខាងកិច្ចការរដ្ឋបាលលោក ឱក សេរីសោភក្តិ៍ សរសេរលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួននៅថ្ងៃនេះថា តុលាការចាត់ទុកការចេញទៅទទួលពានរង្វាន់ Rights Livelihood Award ដែលបានមកពីសកម្មភាពការពារធនធានធម្មជាតិកម្ពុជា ថាជារឿងដែលមិនចាំបាច់ ដូច្នេះសម្រាប់លោកផ្ទាល់មិនដឹងថា តើតុលាការនឹងទុករឿងអ្វីដែលជារឿងចាំបាច់សម្រាប់ជាតិនោះទេ។
លោក ឱក សេរីសោភក្តិ៍ លើកជាសំណួរថា ក្នុងឋានៈជាយុវជន តើការចូលរួមថែរក្សាសម្បត្តិធម្មជាតិសម្រាប់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប និងសម្រាប់កូនចៅខ្មែរតជំនាន់ ពិតជា “មិនចាំបាច់” មែនទេ?
លោកសួរបន្ថែមទៀតថា ហេតុអ្វីក៏ប្រទេសកម្ពុជាមានបញ្ហាដែលមិនគួរជាបញ្ហាច្រើនម្ល៉េះ?
ក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ ដូចជាលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី កញ្ញា ឡុង គន្ធា លោក យីម លាងហ៊ី លោក លី ចន្ទ្រដារ៉ាវុធ និងកញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនកាលពីអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១ ក្រោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចោទថា ពួកគេមានអង្គការចាត់តាំងខុសច្បាប់ពីក្រៅប្រទេស ប្រើប្រាស់ហិរញ្ញប្បទានភេរវកម្ម និងធ្វើសកម្មភាពបំបែកបំបាក់ជាតិ ក្រោមបទចោទ «ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម» បទ «រួមគំនិតក្បត់» និងបទ «ប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ»។
សកម្មជនទាំងនេះត្រូវបានអាជ្ញាធរដោះលែងឱ្យនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្ន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ ខណៈការដោះលែងនេះ អ្នកខ្លះបានអនុវត្តទោសចប់តាមការកំណត់របស់តុលាការ ចំណែកអ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានដោះលែងនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្ន ដោយទោសដែលនៅសល់ ត្រូវព្យួរសាកល្បង ប៉ុន្តែពួកគេគ្រប់គ្នាសុទ្ធតែមានទោសផ្សេងទៀតដែលតុលាការមិនទាន់ជំនុំជម្រះនៅឡើយពីបទចោទ រួមគំនិតក្បត់ និងបទ ប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ៕