ក្រុមសង្គមស៊ីវិលចំនួន ៥ស្ថាប័ន ស្នើទៅភាគីពាក់ព័ន្ធត្រូវពង្រឹងការអនុវត្តឱ្យត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ បទបញ្ជា និងនីតិវិធីសម្រាប់ការបោះឆ្នោត រួមទាំងត្រូវពង្រឹងពីអព្យាក្រឹតភាពរបស់មន្ត្រីរាជការ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ក្រោយពីពួកគេរកឃើញនៅក្នុងដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កន្លងមកថ្មីៗនេះ។
របាយការណ៍សង្ខេបបឋមស្ដីពីស្ថានភាពនៃដំណើរការនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត និងរាប់សន្លឹកឆ្នោតរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន ៥ រួមមាន អង្គការកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ធនធានយុវជន អង្គការខុមហ្វ្រែល សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក មជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍ និងមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (សង់ត្រាល់) ដែលចេញផ្សាយជាសាធារណៈនៅថ្ងៃទី៧ ខែមិថុនា បានឱ្យដឹងថា អំឡុងពេលបោះឆ្នោតនាថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ពួកគេរកឃើញនូវភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួននៅតាមមណ្ឌល ឬការិយាល័យបោះឆ្នោត។
ប្រភពដដែលឲ្យដឹងថា ភាពមិនប្រក្រតីទាំងនោះរួមមាន វត្តមានសមាជិកភូមិ មេភូមិ មេឃុំ ចៅសង្កាត់ មន្ត្រីនគរបាល និងបេក្ខជនឈរឈ្មោះ បាននាំគ្នាទៅឈរនៅក្នុងបរិវេណការិយាល័យបោះឆ្នោត ឬតាមភូមិនានាក្នុងឃុំ-សង្កាត់របស់ខ្លួន។
របាយការណ៍ដដែលឲ្យដឹងទៀតថា ការរកឈ្មោះមិនឃើញ និងទិន្នន័យក្នុងឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណខុសពីទិន្នន័យក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត រួមទាំងមិនមានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណបម្រើឱ្យការបោះឆ្នោត និងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរហួសសុពលភាពប្រើប្រាស់ ឬបាត់បង់ បានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមិនបានបោះឆ្នោតផងដែរ។
ចំពោះការរាប់សន្លឹកឆ្នោតវិញ អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំង៥ បានសង្កេតឃើញមានភាពមិនប្រក្រតីដូចគ្នាដែរ ក្នុងនោះអ្នកសង្កេតការណ៍ត្រូវបានរារាំងមិនឱ្យចូលសង្កេត និងមិនឱ្យថតដំណើរការរាប់សន្លឹកឆ្នោតនៅតាមការិយាល័យមួយចំនួន ខណៈដំណើរការរាប់សន្លឹកឆ្នោតនៅការិយាល័យមួយចំនួនត្រូវបានគេសង្កេតឃើញថា បានប្រព្រឹត្តទៅក្នុងស្ថានភាពបិទបាំង និងខ្វះតម្លាភាព ដោយសារការបិទច្រកការិយាល័យ បិទទ្វារបង្អួចការិយាល័យរាប់សន្លឹកឆ្នោត ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋចូលមើលពីការរាប់សន្លឹកឆ្នោត។
ក្រៅពីពលរដ្ឋមួយចំនួនមិនបានបោះឆ្នោត និងការរាប់សន្លឹកឆ្នោតខ្វះតម្លាភាពហើយ មន្ត្រីការិយាល័យបោះឆ្នោតមួយចំនួនមិនបានបិទផ្សាយកំណត់ហេតុនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោត (ទម្រង់១១០២) នៅមុខការិយាល័យបោះឆ្នោត ក្រោយពីដំណើរការបោះឆ្នោតបញ្ចប់នោះទេ។ ជាមួយគ្នានេះ ការិយាល័យមួយចំនួនទៀតក៏មិនបានបំពេញព័ត៌មានដែលបានកំណត់ក្នុងច្បាប់ បទបញ្ជា និងនីតិវិធីអំពីលទ្ធផលនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោតសម្រាប់គណបក្សនយោបាយនីមួយៗក្នុងកំណត់ហេតុនៃការរាប់សន្លឹកឆ្នោត ដែលត្រូវបិទមុខការិយាល័យបោះឆ្នោតដែរ។
ករណីនេះ ពួកគេស្នើទៅភាគីពាក់ព័ន្ធឱ្យពិនិត្យមើលការបំពេញនូវលក្ខខណ្ឌអប្បបរមាទាំង ៦ចំណុចដែលបានលើកឡើង ជាពិសេសពង្រឹងការអនុវត្តឱ្យបានត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ បទបញ្ជា និងនីតិវិធីសម្រាប់ការបោះឆ្នោត អព្យាក្រឹតភាពរបស់មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ព្រមទាំងពង្រឹងសមត្ថភាពគ្រប់គ្រង និងចាត់ចែងការបោះឆ្នោតរបស់ស្ថាប័ន គ.ជ.ប ព្រមទាំងលើកកម្ពស់សិទ្ធិ និងតួនាទីរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោតផងដែរ។
ក្នុងសន្និសីទកាសែតកាលពីថ្ងៃទី៦ មិថុនា លោក សុន ឆ័យ អនុប្រធាន និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សភ្លើងទៀន បានលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៥ នេះប្រព្រឹត្តមិនសេរី មិនត្រឹមត្រូវ និងមិនយុត្តិធម៌ឡើយ។ លោកថា បេក្ខជនបក្សនេះបានរងការគាបសង្កត់ បំភិតបំភ័យចាប់តាំងពីការរៀបចំបញ្ជីបេក្ខជនរហូតដល់ការដាក់បញ្ជីអ្នកសង្កេតការណ៍ ហើយរាល់សកម្មភាពកៀរគរពលរដ្ឋតាមរយៈការទិញសន្លឹកឆ្នោត តាមដាន សម្លុត គំរាម ដោយមិនមានការអង្កេត និងហាមប្រាមពី គ.ជ.ប នោះទេ។
មួយវិញទៀត ពេលរាប់សន្លឹកឆ្នោត គ្រប់មណ្ឌលបោះឆ្នោតទូទាំងប្រទេសត្រូវបានបិទទ្វាររបងចាប់ពីម៉ោង ៣រសៀល និងបានបណ្តេញពលរដ្ឋចេញមិនឱ្យតាមដានការរាប់សន្លឹកឆ្នោត ខណៈភ្នាក់ងារគណបក្សមួយចំនួនត្រូវគេបណ្តេញឱ្យនៅក្រៅមណ្ឌលបោះឆ្នោតនៅពេលរាប់សន្លឹកឆ្នោត និងករណីខ្លះទៀត មិនថតយកលទ្ធផលដែលស្ថិតនៅការិយាល័យបោះឆ្នោតផងដែរ។
ឆ្លើយតបនឹងករណីនេះ គ.ជ.ប ក៏បានចេញសេចក្ដីបំភ្លឺថា ការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់អាណត្តិទី៥ ឆ្នាំ២០២២ បានប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូនល្អ សេរី យុត្តិធម៌ តម្លាភាព គ្មានការគំរាមកំហែង គ្មានអំពើហិង្សា ឬមានភាពមិនប្រក្រតីណាមួយកើតឡើងឡើយ។ លើសពីនេះ ក៏មានគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនោះគណបក្សនយោបាយចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត និងអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិ អន្តរជាតិ បានវាយតម្លៃ និងអបអរសាទរអំពីដំណើរការនេះដែរ។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ក៏បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់របស់គណបក្សភ្លើងទៀន និងបានចាត់ទុកការលើកឡើងនោះថាខុសពីច្បាប់ បទបញ្ជា និងនីតិវិធីរបស់ គ.ជ.ប ថែមទៀត ដើម្បីបំភាន់សាធារណមតិឱ្យយល់ខុសមកលើ គ.ជ.ប ក៏ដូចជាការរៀបចំការបោះឆ្នោតទាំងមូល។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) លោក ហង្ស ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ មិនបានចែងថាអាជ្ញាធរដែលស្លៀកពាក់ស៊ីវិលទៅអង្គុយ ឬឈរចាំកត់ត្រាឈ្មោះនៅក្រៅបរិវេណការិយាល័យបោះឆ្នោតនោះជារឿងខុសច្បាប់នោះទេ។
លោកបន្ថែមថា លោកលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោត ប្រសិនបើអង្គការសង្គមស៊ីវិល ឬគណបក្សនយោបាយណាមួយរកឃើញភាពមិនប្រក្រតី ឬការគំរាមកំហែងណាមួយនៅក្នុងដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតនេះ។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២ សហភាពអឺរ៉ុប ប្រកាសដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះទាំងស្រុងចេញពីប្រទេសកម្ពុជា បើសិនជាខ្លួនរកឃើញថាការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅកម្ពុជាប្រព្រឹត្តទៅមិនសេរី មិនត្រឹមត្រូវ និងមិនយុត្តិធម៌នោះ៕