កាលពីម្សិលមិញ លោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានប្រមូលផ្តុំក្រុមអ្នកគាំទ្រស្មោះស្ម័គ្រចំនួន៣.០០០នាក់នៅឯសួនសេរីភាព ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដោយលើកឡើងថា ការដឹកនាំរយៈពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍របស់លោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងប្រទេសនេះ មានរយៈពេលយូរពេកហើយ។
លោកបានប្រាប់ក្រុមអ្នកគាំទ្រថា “ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានកាន់អំណាចអស់រយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ហើយបានធ្វើឲ្យយើងបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិគ្រប់បែបយា៉ង”។
លោក កឹម សុខា បាននិយាយទៅកាន់ក្រុមអ្នកគាំទ្រតាមឧគ្ឃោសនសព្ទថា “ ក្រោមការដឹកនាំដ៏ពុករលួយ យើងបានបាត់បង់ដី និងធនធានធម្មជាតិអស់ហើយ។យើងជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា គាត់
នឹងកាន់អំណាច រហូតដល់ខ្លួនមានអាយុ៩០ឆ្នាំ តើយើងអាចទទួលយកបានទេ?”។
លោកបានសួរបន្តថា “ ពេលនេះ គាត់បន្ថយ [រយៈពេលនៃ] ការដឹកនាំរបស់គាត់ពីអាយុ៩០ឆ្នាំមកត្រឹម៧៤ឆ្នាំវិញ ប៉ុន្តែតើយើងអាចទទួលយកបានទេ អ្នកទាំងអស់គ្នា? ទេ យើងមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។ នៅពេលប្រជាពលរដ្ឋមានជំងឺ គឺគ្មានវេជ្ជបណ្ឌិតព្យាបាលពួកគាត់ទេ។យើងបានបាត់បង់ព្រៃអស់ហើយ តើយើងគួរឲ្យគាត់បន្តដឹកនាំទៀតដែរឬទេ?”។
អមដោយលោកស្រី មូរ សុខហួរ សមាជិកសភាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ដែលថ្មីៗនេះបានចូលរួមជាមួយគណបក្សប្រឆាំង បន្ទាប់ពីបានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំក្នុងនាមជាអ្នកនាំពាក្យរបស់ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្តេចឪ នរោត្តម សីហនុ ដែលបានចូលទិវង្គតកាលពីឆ្នាំមុន លោក កឹម សុខា បានថ្លែងថា “ ការបោះឆ្នោតគឺជាអាវុធអហិង្សាសម្រាប់ធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរការដឹកនាំក្នុងឆ្នាំ២០១៣។ យើងចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌។ យើងកំពុងតវ៉ាដោយអហិង្សា។ យើងមិនដើរតាមគន្លងខ្មែរក្រហមទេ”។
លោក កឹម សុខា ក៏បានរិះគន់ការគ្រប់គ្រងយា៉ងតឹងរុឹងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកផងដែរ ហើយបានអញ្ជើញលោក ហ៊ុន សែន ឲ្យមកតទល់គ្នាតាមរយៈការពិភាក្សាដេញដោលមួយ ដែលផ្សាយបន្តផ្ទាល់តាមទូរទស្សន៍។
លោកបានថ្លែងថា “ ប្រើទូរទស្សន៍ដើម្បីជជែកដេញដោលម្តងមើល។ តើលោកហ៊ានទេ?អាហ្នឹងគេហៅថាសមធម៌”។ ក្រោយពេលថ្លែងចប់ ភាគច្រើននៃអ្នកចូលរួមស្តាប់ទាំង៣.០០០នាក់នៅកន្លែងប្រមូលផ្តុំគ្នានោះ បានដើរក្បួនឆ្ពោះទៅកាន់ការិយាល័យសហភាពអឺរ៉ុប ដែលជាកន្លែងលោក កឹម សុខា ជួបជាមួយឯកអគ្គរដ្ឋទូត ហ្សង់ ហ្វ្រង់ស័រ កូតាំង (Jean-Francois Cautain) ខណៈនគរបាលប្រឆាំងកុបកម្មបានរារាំងក្រុមអ្នកគាំទ្រមិនឲ្យចូលជិតអគារសហភាពអឺរ៉ុបនោះ។ បន្ទាប់មក លោក កឹម សុខា បានធ្វើដំណើរទៅទីស្នាក់ការក្នុងស្រុកនៃការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលជាកន្លែងលោកជួបជាមួយលោក សុរិយាស៊ូបេឌី ប្រសិតសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយមិនបើកចំហ។
ទៅដល់ទីនោះភ្លាម លោក កឹម សុខា បានស្នើឲ្យលោក ស៊ូបេឌី ជួយជំរុញឲ្យមានការកែប្រែបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតរបស់រដ្ឋាភិបាល
ឲ្យបានមុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រក្នុងខែកក្កដា និងធ្វើយា៉ងណាឲ្យលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងដែលកំពុងនិរទេសខ្លួនបានវិលមកកាន់មាតុប្រទេសវិញទាន់ពេលបោះឆ្នោត។
ពេលចេញមកចូលរួមជាមួយក្រុមអ្នកគាំទ្រក្រោយជំនួបនេះវិញ លោក កឹម សុខា បានមានប្រសាសន៍ថា លោកបានជំរុញឲ្យ
ប្រសិតអង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះជួយពួកគេក្នុងការកែប្រែបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត ដែលក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត
ឯករាជ្យបានធ្វើការព្រមានថា អាចធ្វើឲ្យអ្នកបោះឆ្នោតជាច្រើននាក់បាត់បង់សិទ្ធិនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
គណៈកម្មាធិការសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានព្រមានថា កំហុសឆ្គងក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតនេះ អាចបណ្តាលឲ្យអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតចំនួន១,២៥លាននាក់បាត់បង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោក កឹម សុខា បានថ្លែងថា “ យើងទាមទារឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិជួយធ្វើយា៉ងណាឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរទាំង១លាននាក់ដែលគ្មានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតបានបោះឆ្នោតដោយអនុលោមតាមបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។យើងក៏បានអំពាវនាវឲ្យលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងវិលត្រឡប់មកវិញ និងចូលរួមក្នុងសកម្មភាពនយោបាយពេញទំហឹង ដូចជាអ្នកឯទៀតនៅជុំវិញពិភពលោកផងដែរ”។
តាមរយៈលិខិតមួយច្បាប់ដែលពួកគេបានប្រគល់ឲ្យលោក ស៊ូបេឌី អំឡុងជំនួបនោះ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏បានបញ្ជាក់សាជាថ្មីអំពីការទាមទារផ្សេងៗទៀតរបស់ខ្លួនសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខផងដែរ ទី១គឺឲ្យប្រេសិតពិសេសរូបនេះបន្តជំរុញគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើតាមអនុសាសន៍មុនៗទាំងប៉ុន្មានរបស់លោក ស្តីពីការធ្វើកំណែទម្រង់ ទី២ គឺឲ្យលោកជំរុញទាំងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតនិងរដ្ឋាភិបាលឲ្យធានាឲ្យបាននូវបរិយាកាសស្មើភាពក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសម្រាប់គណបក្សប្រឆាំង ទី៣គឺឲ្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតពន្យារពេលបោះឆ្នោត ប្រសិនបើខ្លួនត្រូវការពេលវេលាបន្ថែមទៀតដើម្បីកែប្រែបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏លើកឡើងផងដែរថា សហគមន៍អន្តរជាតិគួរតែពិចារណាអំពីការចាត់ទុកការបោះឆ្នោតនិងរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិក្រោយថា មានលក្ខណៈមិនស្របច្បាប់ ប្រសិនបើគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមិនព្រមធ្វើតាមការទាមទារឲ្យមានការធ្វើកំណែទម្រង់នេះទេនោះ។
លោក ស៊ូបេឌី ដែលអនុសាសន៍របស់លោករួមមានទាំងការស្នើឲ្យបង្កើតគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតឯករាជ្យមួយនិងការអនុញ្ញាតឲ្យលោក សម រង្ស៊ី វិលត្រឡប់មកវិញដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌនោះគ្រោងនឹងជួបជាមួយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅព្រឹកនេះ។
គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានថ្លែងការពារបញ្ជីឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោត និងបានហៅក្រុមអ្នករិះគន់ខ្លួនថា ជាមនុស្សមិនដឹងរាក់ជ្រៅ។ ថ្វិដ្បិតតែគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមានអំណាចបង្កើតវិធានជាក់លាក់ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែ ស្ថាប័ននេះបែរជាអះអាងថា ការធ្វើកំណែទម្រង់ទាំងអស់ដែលគណបក្សប្រឆាំងស្នើឡើង គឺស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់សមាជិកសភាទៅវិញ។
ចំណែកលោក សម រង្ស៊ី ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅឯបរទេស ដើម្បីគេចពីទោសជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល១១ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះ រដ្ឋាភិបាលបានលើកឡើងថា លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវតែប្រឈមនឹងទោសរបស់គាត់ ប្រសិនបើគាត់ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ។ ចំណែក លោក សម រង្ស៊ី និងអ្នកគាំទ្ររបស់លោកបាននិយាយដដែលៗថា ការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់ឲ្យមានអំពើហិង្សា ការបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ និងការផ្ដល់ព័ត៌មានមិនពិតនោះ គឺជារឿងនយោបាយ។
ទោះបីជាមានសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់ខ្លួនច្រើនក៏ដោយ ក៏អ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមិនអាចចូលដល់មុខការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានដែរ កាលពីព្រឹកម្សិលមិញ។ ហើយសមាជិកប្រហែល១០០នាក់ របស់គណបក្សនេះដំបូងបានជួបជាមួយសមាគមអភិវឌ្ឍន៍សហព័ន្ធ។
ជាផ្លូវការ សមាគមនេះគាំទ្រសិទ្ធិអ្នករត់ម៉ូតូឌុប និងរ៉ឺម៉កមូ៉តូ ប៉ុន្តែបានធ្វើឲ្យមានការចុះផ្សាយនៅតាមសារព័ត៌មានច្រើនចំពោះការប្រមូលផ្ដុំគ្នាប្រឆាំងនឹងអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា សកម្មជនប្រឆាំងនឹងការបណ្ដេញចេញ ដែលពេលនេះកំពុងជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលបីឆ្នាំ ពីបទបញ្ជាឲ្យមានការវាយដំសមាជិកពីរនាក់របស់សមាគមនេះ។អ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា អះអាងថា អ្នកស្រីគឺជាគោលដៅរបស់គេដោយសារសកម្មជនរបស់អ្នកស្រី និងបានចោទសមាគមនេះថា បានទទួលបញ្ជាពីរដ្ឋាភិបាល ជាការចោទប្រកាន់ដែលសមាគមនេះបដិសេធ។
សន្ដិសុខគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានព្យាយាមការពារអ្នកគាំទ្របក្សឲ្យនៅឆ្ងាយពីសមាជិកសមាគមនេះដែលមានបដានិងមីក្រូផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីបញ្ជៀសការប៉ះទង្គិចគ្នា។
ប៉ុន្ដែការព្យាយាមនោះមិនអាចបញ្ចៀសអ្នករត់ម៉ូតូឌុប និងអ្នកបើករ៉ឺម៉កម៉ូតូមិនឲ្យប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយអ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី បុប្ផាប្រហែលជាង១០នាក់ ដែលមានបដាផ្ទាល់ខ្លួនដែរនោះបានទេ ហើយទីបំផុត អ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា និងសមាគមនេះបានដើរជៀសគ្នា និងបានស្រែកដាក់គ្នា នៅចម្ងាយពីបីជំហានពីគ្នាប៉ុណ្ណោះ។
ដោយមិនព្រមចាកចេញ ក្រុមទាំងពីរនេះបានជួបជាមួយលោក សុរិយា ស៊ូបេឌី នៅក្នុងការិយាល័យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ បន្ទាប់ពីមានជំនួបរវាងបេសកជនរូបនេះ និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។អ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា បានជំរុញឲ្យបេសកជនរូបនេះជួយឲ្យមានការដោះលែងអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា ចំណែកសមាគមអ្នករត់ម៉ូតូឌុបវិញបានសុំឲ្យលោក សុរិយា ស៊ូបេឌី ទាត់ចោលការអះអាងរបស់អ្នកគាំទ្រអ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា ដែលថា អ្នកស្រី យ៉ម បុប្ផា ត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពីបទសកម្មនិយមនោះ។
លោក សុរិយា ស៊ូបេឌី ដែលបានមកដល់កម្ពុជាកាលពីថ្ងៃអាទិត្យដើម្បីបំពេញទស្សនកិច្ចរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ ក្នុងបំណងពិនិត្យមើលអនុសាសន៍របស់គាត់កាលពីលើកមុនចំពោះរដ្ឋាភិបាលនោះ មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណើសុំអត្ថាធិប្បាយនៅថ្ងៃជួបគ្នានោះទេ។ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិបានបញ្ជាក់អំពីជំនួបនោះ ប៉ុន្ដែមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតទេ៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ Zsombor Peter)
ប្រែសម្រួលដោយ ចេវ ប៊ុននី
និង ហម សុផាណ្ណា