ដោយមានការពិនិត្យមើលយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល អ្នកថតរូប និងអ្្នកយកព័ត៌មានជាច្រើននាក់ សារមន្ទីរវិចិត្រសិល្បៈ មេត្រូប៉ូលីទែន នៅបុរីញូវយ៉ក កាលពីល្ងាចម្សិលមិញ បានបញ្ជូនរូបចម្លាក់ខ្មែរសតវត្សរ៍ទី១០ចំនួនពីរ ដែលគេស្គាល់ថា ជារូបចម្លាក់លុតជង្គង់ មកឲ្យកម្ពុជាវិញ ។
រូបចម្លាក់ទាំងពីរនេះត្រូវបានគេលួចចេញពីបរិវេណនៃប្រាសាទកោះកេរ នៅក្នុងខេត្តព្រះវិហារ អំឡុងពេលមានចលាចលក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ និងបានដាក់តាំងនៅផ្នែកតំបន់អាសុីអាគ្នេយ៍ របស់សារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែននេះ តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០មក ។
បន្ទាប់ពីប្រអប់ដែកកម្ពស់១,២ម៉ែត្រ ដែលមានរូបចម្លាក់នៅក្នុងនោះ ត្រូវបានដាក់នៅកន្លែងសម្រាប់មនុស្សពិសេសនៃអាកាសយានដ្នានអន្តរជាតិភ្នំពេញនេះ មក អ្នកលើកដាក់ទំនិញបានដកវីសចេញ និងជញ្ជាំងប្រអប់ចេញដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ជាេហតុធ្វើឲ្យរូបចម្លាក់ទាំងពីរធ្វើពីថ្មភក់ បង្ហាញខ្លួន ឲ្យព្រះសង្ឃ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកយកព័ត៌មានឃើញ។
លោក ជុច ភឿន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈថ្លែងថា “ រឿងនេះមានសារសំខាន់ សម្រាប់បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់យើងទាំងមូល។ រូបចម្លាក់ទាំងនេះបានបាត់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០មក”។
រូបចម្លាក់លុតជង្គង់ ដែលត្រូវគេបញ្ជូនត្រឡប់មកវិញនោះ គឺជារូបចម្លាក់ពីរដែលស្ថិតក្នុងចំណោមរូបចម្លាក់បងប្អូនប្រុសប្រាំនាក់ ដែលធ្លាប់បានស្ថិតនៅក្នុងប្រាសាទចិន នៅបរិវេណប្រាសាទកោះកេរ។ រូបចម្លាក់បងប្អូនប្រុសបីនាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានគេជឿថា ស្ថិតនៅក្នុងដៃអ្នកប្រមូលវត្ថុបុរាណឯកជន ឬក៏សារមន្ទីរផ្សេងៗ។
លោក ជុច ភឿន បានមានប្រសាសន៍ថា សារមន្ទីរ មេត្រូប៉ូលីទែន បានរៀបចំបញ្ជូនរូបចម្លាក់ទាំងនេះមកវិញកាលពីពេលមុន និងបានបង្កើតគំរូមួយដែលបង្ហាញថា រូបចម្លាក់ខ្មែរផ្សេងៗទៀត ដែលត្រូវគេលួច ប្រហែលជាត្រូវបានបញ្ជូនពីសារមន្ទីរ និងពីអ្នកប្រមូលវត្ថុបុរាណឯកជននៅជុំវិញពិភពលោកវិញ។
លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីការសម្រេចចិត្តរបស់សារមន្ទីរ មេត្រូប៉ូលីទែនថា “ នេះគឺជាការចូលរួមវិភាគទានដ៏ធំធេងមួយ” ។
លោក ចាន់ តានី រដ្ឋលេខាធិការទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានសម្តែងការដឹងគុណរបស់លោកចំពោះតំណាងសារមន្ទីរ មេត្រូប៉ូលីទែនដែលបាននាំរូបចម្លាក់នេះមក ហើយមានវត្តមាននៅពេលបង្ហាញរូបចម្លាក់ទាំងពីរនេះ។
លោក ចាន់ តានី បានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងបានបាត់បង់រូបចម្លាក់ជាច្រើនអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ហើយនៅពេលនេះយើងកំពុងក៏សាង [កេរដំណែលវប្បធម៌យើងឡើងវិញ]។ នេះជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌របស់យើង ហើយអ្នកមិនអាចរស់នៅដោយគ្មានវប្បធម៌នោះទេ”។
កាលពីខែឧសភា សារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែន បានប្រកាសឲ្យដឹងថា សារមន្ទីរនេះនឹងបញ្ចូលរូបចម្លាក់ទាំងនេះ ដែលរូបចម្លាក់នីមួយៗមានទម្ងន់៩០គីឡូក្រាមដោយភ័ស្តុតាងថ្មីបានបញ្ជាក់ថា រូបចម្លាក់ទាំងនេះត្រូវបានគេលួចចេញពីប្រាសាទចិន។
យោងតាមសារមន្ទីរ មេត្រូប៉ូលីទែន បានឲ្យដឹងថា ឈ្មួនវត្ថុបុរាណម្នាក់ ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងឡុងដ៍ បានធ្វើអំណោយ ក្បាលរូបចម្លាក់លុតជង្គង់មួយដល់សារមន្ទីរនេះ កាលពីឆ្នាំ១៩៨៧។ ការធ្វើអំណោយក្បាលរូបចម្លាក់លុតជង្គង់ទី២ បានប្រព្រឹត្តទៅរយៈពេលពីរឆ្នាំបន្ទាប់មក។ បន្ទាប់ពីបានទទួលដងខ្លួនរូបចម្លាក់នេះមក សារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែន បានផ្គុំរូបចម្លាក់នេះឡើងវិញ។
ថ្លែងនៅឯអាកាសយានដ្ឋាន លោក ម៉ាក់ វែល ហៀន (Maxwell Hearn) ប្រធាននាយកដ្ឋានវិចិត្រសិល្បៈអាស៊ានរបស់សារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែន បានមានប្រសាសន៍ថា លោក មានកិតិ្តយសក្នុងការចូលរួមបញ្ជូនរូបចម្លាក់ទាំងនេះមកវិញដោយស្របច្បាប់ ។
លោក ហៀន មានប្រសាសន៍ថា “ ដោយសារព័ត៌មានថ្មី ដែលសារមន្ទីរ មេត្រូប៉ូលីទែន បានសិក្សាហើយដឹងថា រូបចម្លាក់ទាំងនេះ បានចេញពីប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងដូចម្ដេចនោះ យើងយល់ឃើញថា វាជាការចាំបាច់ដើម្បីបញ្ជូនរូបចម្លាក់ទាំងនេះមកប្រទេសកម្ពុជាវិញ”។
អ្នកជំនាញមួយចំនួនបានអះអាងថា រូបចម្លាក់ទាំងនេះគួរតែត្រូវបានទុកនៅសារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែនបន្តទៀត ដើម្បីឲ្យមនុស្សរាប់លាននាក់ដែលបានទៅទស្សនាសារមន្ទីរនៅបុរីញូវយ៉កអាចឃើញរូបចម្លាក់ទាំងនេះ នៅតាមច្រកចូលនៃវិចិត្រសាលផ្នែកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ អស់រយៈពេលជិត២ទសវត្សរ៍មកហើយ។
លោក ហៀន បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា “ យើងមានអ្នកទស្សនាជាង៦លាននាក់[ជារៀងរាល់ឆ្នាំ] ដែលមិនដែលមានឱកាសមកប្រទេសកម្ពុជា ហើយនិងមិនអាចឃើញរូបចម្លាក់ទាំងនេះនៅសារមន្ទីររបស់យើង”។
លោក ហាប់ តូច ប្រធាននាយកដ្ឋានកេរដំណែលវប្បធម៌ នៃក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ បានមានប្រសាសន៍ថា បន្ទាប់ពីព្រះសង្ឃបានប្រសិទ្ធពរជ័យដល់រូបចម្លាក់ទាំងនេះក្នុងរយៈពេលខ្លីមួយ រូបចម្លាក់ទាំងនេះត្រូវបានដាក់នៅលើរថយន្តពណ៌សមួយហើយដឹកទៅកាន់សារមន្ទីរជាតិ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ យើងត្រូវសហការជាមួយក្រុមអ្នកអភិរក្ស មកពីសារមន្ទីរមេត្រូប៉ូលីទែន ក្នុងការពិនិត្យស្ថានភាពនេះ។ រូបចម្លាក់ [ដែលមានប្រភពមកពីប្រាសាទចិន] កំពុងត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចសម្រាប់រង់ចាំការចូលទស្សនានៅសារមន្ទីរជាតិ”។
កបានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា រូបចម្លាក់ទាំងនេះនឹងត្រូវបានដាក់តាំងរយៈពេលខ្លីមួយ មុនពេលបញ្ជូនទៅកាន់ការិយាល័យរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលគេស្គាល់ថា ជាវិមានសន្តិភាព សម្រាប់សម័យប្រជុំលើកទី៣៧ របស់គណៈកម្មាធិការកេរដំណែលវប្បធម៌ពិភពលោក ដែលចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃអាទិត្យខាងមុខនេះ។
លោក ហាប់ ទូច បានមានប្រសាសន៍ថា “ បន្ទាប់មកយើងសង្ឃឹមថា រូបចម្លាក់ទាំងពីរនេះនឹងត្រឡប់មកសារមន្ទីរជាតិវិញ ប៉ុន្តែ វាអាស្រ័យលើរដ្ឋាភិបាល”។
យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានឲ្យដឹងថា រូបចម្លាក់ឈរសរុបចំនួនប្រាំបួន ស្ថិតក្នុងសមរភូមិមួយក្នុងរឿងព្រេងកូរសមុទ្រទឹកដោះ ត្រូវបានគេលួចចេញពីប្រាសាទចិន។
យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះបានឲ្យដឹងទៀតថា រូបចម្លាក់បានស្ថិតនៅប្រាសាទនេះ “ អស់រយៈពេលជាង១ពាន់ឆ្នាំ រហូតត្រូវបានគេលួចចេញពីទីតាំងរបស់ខ្លួន កាលពីដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ នៅពេលប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមានសង្គ្រាមស៊ីវិល ហើយត្រូវបានគេយកទៅឆ្ងាយដោយឆ្លងដែនខុសច្បាប់ និងបានដាក់លក់លើទីផ្សារសិល្បៈអន្តរជាតិ”៕
ប្រែសម្រួលដោយ ស៊ុំ សុខភុំ