នៅពេលលោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានបានផ្សព្វផ្សាយលទ្ធផលបឋមនៃការបោះឆ្នោតជាតិនៅតាមទំព័រហ្វេសប៊ុក របស់លោកកាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យ តួលេខនោះបង្ហាញថា អាសនៈរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានធ្លាក់ចុះ១៧,៧ភាគរយ ពីចំនួន៩០អាសនៈមកនៅត្រឹមតែ៦៨អាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដែលមាន១២៣អាសនៈ។
ទោះជាយ៉ាងណា លទ្ធផលលម្អិតថែមទៀតដែលចេញនៅយប់ជ្រៅថ្ងៃអាទិត្យដែរនោះបង្ហាញពីចំនួនខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចដោយសំឡេងឆ្នោតរបស់គណបក្សកាន់អំណាចធ្លាក់ចុះពី ៥៨,១ភាគរយនៃសន្លឹកឆ្នោតទាំងអស់មកនៅត្រឹម ៤៩,២ភាគរយវិញ គឺធ្លាក់ចុះ ៨,៩ភាគរយទៀត។
ភាពខុសគ្នារវាងតួលេខទាំងពីរនេះបង្ហាញឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ពីអាសនៈដែលគណបក្សប្រឆាំងទទួលបាន និងបង្ហាញពីរូបមន្តសម្រាប់គណនាអាសនៈរបស់គណបក្សនយោបាយ។ រូបមន្ត ជេសហ្វើសុន(Jefferson) ដែលគេបានយកមកប្រើស្ងាត់ៗនៅមុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ និងត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយតែបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំនោះ ផ្តល់គុណសម្បត្តិដល់គណបក្សដែលទទួលបានសំឡេងឆ្នោតច្រើនជាងគេនៅក្នុងមណ្ឌលណាមួយ។
ចំនួនអាសនៈនៅតាមមណ្ឌលណាមួយនោះត្រូវចែកនឹងចំនួនអ្នកបោះឆ្នោត។ ប៉ុន្តែ សន្លឹកឆ្នោតដែលនៅសល់ពីអាសនៈចុងក្រោយនឹងបានទៅលើគណបក្សដែលទទួលបានសំឡេងឆ្នោតច្រើនជាងគេបំផុត។ មុនឆ្នាំ១៩៩៨អង្គការសហប្រជាជាតិបានស្នើឲ្យប្រើរូបមន្តមួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីធ្វើឲ្យមណ្ឌលមួយមានគណបក្សចម្រុះទៅវិញ។
លោក ធន សារាយ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សានាយកនៃគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា (ខុមហ្វ្រែល) បានមានប្រសាសន៍បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៨ថា តាមរូបមន្តដែលគេយកមកប្រើនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ រូបមន្តថ្មីនេះបានធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានអាសនៈលើស ពីអាសនៈដែលខ្លួនទទួលបានចំនួនប្រាំមួយថែមទៀត។ លោកបានមានប្រសាសន៍កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៨ថា “ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឆ្លាតណាស់។ ពួកគេដឹងថា គណបក្សប្រឆាំងបែកបាក់គ្នា ហើយខ្លួនគេគឺជាគណបក្សធំជាងគេ និងត្រូវប្រើប្រាស់រូបមន្តនេះ ដើម្បីផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ពួកគេ”។ ដូច្នេះហើយរូបមន្តនេះនៅតែប្រើក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ក្រោយមក។
ក្នុងឆ្នាំ២០០៣ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងគាំទ្រ៤៧,៣ភាគរយ ប៉ុន្តែ ទទួលបាន៧៣អាសនៈ គឺស្មើនឹង៥៩ភាគរយនៃអាសនៈរដ្ឋសភាទាំង១២៣។ នៅឆ្នាំ២០០៨ គណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សបានទទួលសំឡេងគាំទ្ររួមគ្នាចំនួន២៨,៥ភាគរយ ប៉ុន្តែ ទទួលបានតែ២៩អាសនៈប៉ុណ្ណោះ គឺស្មើនឹង២៣,៦ភាគរយនៃអាសនៈទាំង១២៣។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលទទួលបានអាសនៈសល់ពីគណបក្សប្រឆាំង និងពីគណបក្សតូចៗផ្សេងទៀតនៅឆ្នាំនោះបានទទួល៧៣,២ភាគរយអាសនៈដែលមានសំឡេងឆ្នោតគាំទ្រ៥៨,១ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បើគិតពីលទ្ធផលដែលលោក ខៀវ កាញារីទ្ធ និងគណៈកម្មាធិការជាតិប្រឆាំងភេរវកម្មបានចេញកាលពីយប់ថ្ងៃអាទិត្យ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានទទួលសំឡេងឆ្នោត៤៤,២ភាគរយ និងអាចទទួលបាន៤៤,៧ភាគរយនៃអាសនៈទាំងអស់។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល បានមានប្រសាសន៍កាលពីម្សិលមិញថា គណបក្សប្រឆាំងបានទទួលអាសនៈច្រើន ពីព្រោះគណបក្សនេះ បានដឹងនៅពេលចុងក្រោយពីគុណសម្បត្តិនៃការឈរឈ្មោះជាគណបក្សតែមួយ។ លោក គល់ បញ្ញា បានមានប្រសាសន៍ថា “ ការផ្លាស់ប្តូររូបមន្ត [ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨] គឺជារឿងនយោបាយ និងមានបំណងជួយដល់គណបក្សដែលទទួលបានសំឡេងគាំទ្រច្រើន។វាធ្វើឲ្យងាយស្រួលដល់អ្នកឈ្នះក្នុងការដឹកនាំប្រទេស” ។ “ អ៊ុនតាក់ បានប្រើរូបមន្តមួយធ្វើឲ្យគណបក្សជាច្រើនទទួលបានអាសនៈនៅក្នុងសភា និងបានធ្វើឲ្យមានការលំបាកដល់គណបក្សឈ្នះឆ្នោតក្នុងការដឹកនាំប្រទេស”។
លោក គល់ បញ្ញា បានបន្ថែមថា ដោយសារការផ្លាស់ប្តូររូបមន្តនៅឆ្នាំ១៩៩៨ គណបក្សណាមួយធំ បើប្រៀបធៀបនឹងគូប្រជែងរបស់ខ្លួន គណបក្សនោះអាចទទួលបានអាសនៈកាន់តែច្រើនថែមទៀត។ “ ការរួមបញ្ចូលគ្នារវាង គណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សឥឡូវនេះបានធ្វើឲ្យអាសនៈរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាធ្លាក់ចុះ។ ប្រសិនបើ គណបក្សទាំងពីរនេះនៅតែបែកបាក់គ្នានោះ គណបក្សទាំងពីរនេះមិនទទួលបានលទ្ធផលបែបនេះទេ”។
លោក សុន ឆ័យ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា ខណៈពេលដែលគណបក្សរបស់លោកនៅតែមានគម្រោងតវ៉ានឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនេះ កម្លាំងរួបរួមគ្នារបស់គណបក្សប្រឆាំងបានជួយឲ្យគណបក្សនេះទទួលបានអាសនៈដែលខ្លួនបានបាត់បង់ពីមុន។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ គណបក្សប្រឆាំងនៅពេលនេះប្រហែលជាអាចទទួលផលប្រយោជន៍ពីរូបមន្តនេះ ពីព្រោះយើងបានឈ្នះនៅតាមបណ្តាខេត្តធំៗជាច្រើន។ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោត ពួកគេក៏អាចប្រើប្រាស់រូបមន្តនេះដើម្បីទទួលបានអាសនៈបន្ថែមទៀតដែរ”។ លោក សុន ឆ័យ បានបន្ថែមថា គួរតែប្តូរទៅប្រើរូបមន្តរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិវិញ។ វាឆ្លុះបញ្ចាំងពីសំឡេងឆ្នោតដែលប្រជាជនគាំទ្រនៅពេលដែលពួកគាត់ទៅបោះឆ្នោត។ គួរតែបែងចែកអាសនៈតាមរូបមន្តនោះវិញ”៕
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ មិុច ដារ៉ា)
ប្រែសម្រួលដោយ មូល គឹមហឿន