លោក វ៉ូលហ្គាំង ម៉ូស័រ (Wolfgang Moser) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាល្លឺម៉ង់ បានឲ្យដឹងកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានព្រមានថា ខ្លួននឹងប្រគល់អាសនៈសភារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិឲ្យគណបក្សតូចៗ ប្រសិនបើគណបក្សប្រឆាំងនេះបដិសេធមិនទទួលយកអាសនៈរបស់ខ្លួននៅរដ្ឋសភាទេនោះ។
លោក ម៉ូស័រ បានឲ្យដឹងថា លោក ហ៊ុន សែន បានស្នើឲ្យលោកផ្ញើសារនេះបន្តទៅគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អំឡុងកិច្ចប្រជុំមិនបើកចំហមួយនៅការិយាល័យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ កាលពីព្រឹកម្សិលមិញ ។ លោក ម៉ូស័រ បានឲ្យដឹងបន្តថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះបានលើកឡើងអំពីលទ្ធភាពនៃការបែងចែកអាសនៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិឲ្យគណបក្សនយោបាយតូចៗផ្សេងៗទៀតដែលសុទ្ធតែគ្មានអាសនៈសភាក្នុងករណីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្វើពហិកាមិនចូលរួមក្នុងសម័យប្រជុំសភា។
អ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយនយោបាយនានាបានធ្វើការកត់សម្គាល់ថា អាសនៈសភាចំនួន៥៥របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិអាចរារាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលមាន៦៨អាសនៈពីការបង្គ្រប់នូវកូរ៉ុមចាំបាច់សម្រាប់ការបើកសម័យប្រជុំសភាលើកដំបូងស្ដីពីការបង្កើតរាជរដ្ឋាភិបាលក្រោយពេលលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតត្រូវបានប្រកាសជាផ្លូវការរួច។
លោក ម៉ូស័រ បាននិយាយពីជំនួបជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថា “ គាត់បានដាក់ចេញសេនារីយោចំនួនពីរ។ ទី១គឺគាត់ផ្ដល់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជិតស្និទ្ធជាងនៅរដ្ឋសភា [អាណត្តិមុន]… គាត់បាននិយាយថា គាត់ព្រមធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ប៉ុន្តែបានច្រានចោលលទ្ធភាពនៃការបង្កើតដៃគូចម្រុះ” ជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោក ម៉ូស័រ បានបន្តថា សេនារីយោទី២គឺមិនល្អសម្រាប់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេ។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរូបនេះបានមានប្រសាសន៍ថា “ គាត់ [លោក ហ៊ុន សែន] បាននិយាយថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញមានមាត្រាមួយ … ប្រសិនបើសមាជិកសភាមិនទទួលយកអាសនៈរបស់ខ្លួនតាមពេលកំណត់ទេនោះ មានមាត្រាមួយដែលអនុញ្ញាតឲ្យគាត់បែងចែកអាសនៈឲ្យគណបក្សផ្សេងទៀត”។
លោក ម៉ូស័រ បានបន្ថែមថា “ តាមការយល់ដឹងរបស់ខ្ញុំ គ.ជ.ប. [គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត] ទើបអាចធ្វើដូច្នោះបាន។ គាត់មិនបាននិយាយថា ខ្លួនគាត់ផ្ទាល់នឹងធ្វើដូច្នោះឡើយ។ ប៉ុន្តែគាត់ [លោក ហ៊ុន សែន] បានបញ្ជាក់ច្បាស់ណាស់ថា គាត់ទន្ទឹងរង់ចាំការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ” ជាមួយគណបក្សប្រឆាំងនេះ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងសេនារីយោទី១ លោក ម៉ូស័រ បានឲ្យដឹងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីមិនបានបរិយាយថា តើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគណបក្សប្រឆាំងនឹងមានលក្ខណៈបែបណាឡើយ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា លោក ហ៊ុន សែន ប្រហែលជាចង់សំដៅទៅលើមុខតំណែងសំខាន់ៗសម្រាប់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្នុងគណៈកម្មការមួយចំនួនក្នុងចំណោមគណៈកម្មការរបស់សភា។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរូបនេះបានបន្តថា ក្រៅពីនេះ លោក ហ៊ុន សែន “ បាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលនឹងត្រៀមខ្លួនបានប្រសើរជាងសព្វដងក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងការចោទសួរនៅរដ្ឋសភាជាតិ”។ លោក ម៉ូស័រ បានលើកឡើងថា លោកមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីលទ្ធភាពនៃការបែងចែកអាសនៈសភារបស់គណបក្សប្រឆាំងឲ្យគណបក្សផ្សេងៗទៀតដោយបង្ខំទេ ព្រោះលទ្ធផលផ្លូវការនៃការបោះឆ្នោតនៅមិនទាន់បានចេញផ្សាយនៅឡើយ។
លោក ម៉ូស័រ ក៏បានលើកឡើងផងដែរថា គេមិនទាន់អាចនិយាយបានថា តើការបោះឆ្នោតនេះមានលក្ខណៈសេរី និងយុត្តិធម៌ឬនៅទេ ប៉ុន្តែលោកមាន “ សង្ឃឹមខ្លះ” លើគណៈកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតដែលគណបក្សប្រឆាំងកំពុងអំពាវនាវឲ្យបង្កើតឡើងដើម្បីស៊ើបអង្កេតពីសេចក្ដីរាយការណ៍ពីភាពមិនប្រក្រតីនៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរូបនេះ ក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានស្វាគមន៍ឱកាសនៃការស៊ើបអង្កេតពីភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោតអំឡុងជំនួបមិនបើកចំហនេះ។ ប៉ុន្តែ កាលពីម្សិលមិញ គ.ជ.ប. បានច្រានចោលតួនាទីដោយផ្ទាល់ណាមួយរបស់គណបក្សនយោបាយ ឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងការស៊ើបអង្កេតពីភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត ខណៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរដ្ឋបានចេញផ្សាយសេចក្ដីកែតម្រូវដោយបញ្ជាក់ថា លោក ហ៊ុន សែន មិនបានស្វាគមន៍ការចូលរួម “ ជាអន្តរជាតិ” ក្នុងគណៈកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានអំពាវនាវឲ្យបង្កើតឡើងនោះទេ។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានហៅការព្រមានរបស់លោក ហ៊ុន សែន អំពីការបែងចែកអាសនៈរបស់គណបក្សនេះឲ្យគណបក្សផ្សេងថា ជាទង្វើមិនស្របច្បាប់ និង “ ហួសសម័យ”។ លោក យឹម សុវណ្ណ បានថ្លែងថា “ សូមឲ្យគាត់សាកមើលទៅ។ ខ្ញុំចង់ឲ្យគាត់សាកមើល ហើយអ្នកអាចសួរអ្នកបោះឆ្នោតចំនួនបីលាននាក់ទៅមើលថា តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង បើគាត់ព្យាយាមបែងចែកអាសនៈសភារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិឲ្យគណបក្សផ្សេងនោះ។ តើអ្នកបោះឆ្នោតព្រមឬអត់ ហើយចុះយុវជនរាប់លាននាក់យល់ព្រមឬអត់?”។
លោក យឹម សុវណ្ណ ក៏បានច្រានចោលការអះអាងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីដោយគ្មានវត្តមានរបស់គណបក្សប្រឆាំង ហើយបានបញ្ជាក់ថា តំណាងរាស្ត្រយ៉ាងតិច១២០រូបត្រូវបង្ហាញខ្លួនអំឡុងសម័យប្រជុំលើកដំបូងរបស់សភា ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលថ្មីមានលក្ខណៈស្របច្បាប់។
គួរបញ្ជាក់ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា រដ្ឋសភា “ ត្រូវមានសមាជិកយ៉ាងតិច១២០រូប”។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏បានចែងផងដែរថា រដ្ឋសភានីតិកាលថ្មីនីមួយៗត្រូវតែជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនដោយសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាត ឬ៥០បូក១។
ទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋធម្មនុញ្ញហាក់ដូចជាពុំមានមាត្រណាមួយ ដែលចែងពីការជំនួសសមាជិករដ្ឋសភាដែលបដិសេធមិនទទួលយកអាសនៈរបស់ខ្លួនទេ។ ទោះជាដូច្នេះក្តី ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រចែងថា គ.ជ.ប. អាចបែងចែកអាសនៈរបស់គណបក្សជាប់ឆ្នោតឲ្យគណបក្សផ្សេងបាន ប៉ុន្តែ បានតែក្នុងករណីដែលគណបក្សជាប់ឆ្នោតនោះ “ ប្រកាសបោះបង់ចោល” អាសនៈរបស់ខ្លួន ឬប្រសិនបើគណបក្សនោះត្រូវបានលប់ឈ្មោះចេញពីបញ្ជីគណបក្សនយោបាយដែលមានការទទួលស្គាល់។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ខុមហ្វ្រែល បានលើកឡើងថា មាត្រានៅក្នុងច្បាប់ស្ដីពីរដ្ឋសភាជាតិនេះមិនអាចយកមកប្រើដើម្បីដកហូតមុខតំណែងជាតំណាងរាស្ត្ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានទេ។
លោក គល់ បញ្ញា បានមានប្រសាសន៍ថា “ អ្នកមិនអាចធ្វើការសន្មតដោយស្វ័យប្រវត្តិថា ពួកគេបានបោះបង់ចោល [អាសនៈសភារបស់ខ្លួន]” ប្រសិនបើពួកគេបដិសេធមិនទទួលយកទេ។ លោក បញ្ញា ក៏បានសម្ដែងការយល់ស្របជាមួយលោក យឹម សុវណ្ណ ថា រដ្ឋសភាជាតិតម្រូវឲ្យមានតំណាងរាស្ត្រយ៉ាងតិច១២០រូបអំឡុងសម័យប្រជុំសភាលើកដំបូងរបស់ខ្លួនដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី។
លោក កែវ ផល្លា ជាប្រធាននាយកដ្ឋានសេវាកម្មច្បាប់នៅគ.ជ.ប. បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីការព្រមានរបស់លោក ហ៊ុន សែន តាមរយៈឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាល្លឺម៉ង់ឡើយ។ លោកបានថ្លែងថា “ ខ្ញុំមិនដឹងទេ។ ខ្ញុំមិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយបានឡើយ”។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាល្លឺម៉ង់ វ៉ូលហ្គាំង ម៉ូស័រ ក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា លោក ហ៊ុន សែន បានចោទប្រកាន់សហភាពអឺរ៉ុបកាលពីម្សិលមិញថា និយាយផ្សេងធ្វើផ្សឹងចំពោះការរិះគន់ជារឿយៗអំពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្សពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ បែរជាធ្វើគធ្វើថ្លង់ពេលលោក សម រង្ស៊ី ប្រើភាសារើសអើងជាតិសាសន៍ជាមួយវៀតណាមអំឡុងយុទ្ធនាការឃោសនារកសំឡេងឆ្នោត។ លោក ម៉ូស័រ បានឲ្យដឹងថា សហភាពអឺរ៉ុបកំពុងពិចារណាពីការឆ្លើយតបចំពោះការប្រើភាសារើសអើងរបស់លោក សម រង្ស៊ី នេះ។
កាលពីម្សិលមិញ លោក អ៊ាង សុផាល្លែត ជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន បានផ្ដល់ព័ត៌មានដូចគ្នាអំពីជំនួបរវាងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ម៉ូស័រ ហើយថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានផ្ញើសារព្រមានដូចគ្នានេះតាមរយៈឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិន ពូ ជាំងគ័រ (Bu Jianguo) នៅព្រឹកថ្ងៃដដែលនោះ។
លោក សុផាល្លែត បានមានប្រសាសន៍ថា “ ក្នុងករណីពួកគេ [ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] ធ្វើពហិកា ឬបោះបង់អាសនៈរបស់ខ្លួននោះ វាអាចត្រូវបានដកយក និងបែងចែកក្នុងចំណោមគណបក្សផ្សេងៗទៀត ហើយពួកគេនឹងស្បថចូលកាន់តំណែង។ បន្ទាប់ពីសមាជិកសភាថ្មីត្រូវបានប្រកាសឈ្មោះ និងស្បថចូលកាន់តំណែងហើយនោះ គេនឹងបង្កើតរដ្ឋាភិបាល”។
លោកបានបន្តថា លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានច្រានចោលការបកស្រាយរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលថា រដ្ឋសភាជាតិតម្រូវឲ្យមានតំណាងរាស្ត្រលើសពីចំនួនភាគច្រើនដាច់ខាត ដើម្បីចាប់ផ្ដើមសម័យប្រជុំលើកដំបូងរបស់ខ្លួនក្រោយការបោះឆ្នោត។
លោក សុផាល្លែត ក៏បានឲ្យដឹងផងដែរថា លោក ហ៊ុន សែន បានច្រានចោលលទ្ធភាពនៃការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោកបានថ្លែងថា “ សម្ដេច [លោក ហ៊ុន សែន] បានផ្ញើសារទៅសហភាពអឺរ៉ុប និងគណបក្សប្រឆាំងរួចហើយថា វាមិនអាចទៅរួចទេ ព្រោះវាផ្ទុយពីគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ដែលតម្រូវឲ្យមានរដ្ឋាភិបាលមួយ និងគណបក្សប្រឆាំងមួយ”។
ប៉ុន្តែ ក្រោយសន្និសីទកាសែតដំបូងរបស់លោក ក្រុមអ្នកយកព័ត៌មានត្រូវលោកហៅឲ្យមកការិយាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រីវិញរយៈពេលប្រហែលមួយម៉ោងក្រោយមកដើម្បីប្រាប់ថា សន្និសីទកាសែតដំបូងរបស់លោក គឺមិនត្រឹមត្រូវទេ។
ក្នុងសន្និសីទកាសែតលើកទី២ លោក សុផាល្លែត បានចៀសវាងមិននិយាយអំពីចំណុចភាគច្រើន ដែលលោកបានលើកឡើងពីដំបូង ដែលបាននិយាយដូច្នេះវិញថា ទាំងឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិន និងឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាល្លឺម៉ង់ បានអបអរសាទរលោក ហ៊ុន សែន ចំពោះការទទួលបានជ័យជម្នះក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ ឯកឧត្ដម វ៉ូលហ្គាំង ក៏បានអបអរសាទរសម្ដេចចំពោះជ័យជម្នះក្នុងការបោះឆ្នោត ផងដែរ ហើយបាននិយាយថា អធិការបតីរបស់គាត់ គឺលោកស្រី អ៊ែនជីឡា មើគែល ប្រាកដជានឹងមានក្ដី សោមនស្សរីករាយខ្លាំងណាស់ ប្រសិនបើគាត់បានឈ្នះអាសនៈភាគច្រើនដូចគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះ”។ លោក ម៉ូស័រ បានបញ្ជាក់នៅពេលក្រោយមកថា លោកពិតជាបានអបអរសាទរលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីចំពោះជ័យជម្នះដោយ “ ផ្អែកលើលទ្ធផលបឋម” មែន៕
ប្រែសម្រួលដោយ ភួន ច័ន្ទសេរីវុធ