នៅពេលដែលអ្នកស្រី យ៉ាម ឡះ ត្រូវបានទាហានខ្មែរក្រហមរំលោភយ៉ាងព្រៃផ្សៃនៅក្រោមដើមដូងកាលពីឆ្នាំ១៩៧៧នោះអ្នកស្រីគិតថា អ្នកស្រីសង្ឃឹមរស់តិចតួចណាស់។ ដោយនៅពេលនោះមានអាយុប្រហែល៤០ឆ្នាំ អ្នកស្រីត្រូវប្តីនិងកូនបីនាក់ស្លាប់ចោល ហើយការស្លាប់របស់ពួកគេរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះនៅតែជាអាថ៌កំបាំងនៅឡើយចំពោះអ្នកស្រី។
អ្នកស្រី ឡះ ដែលមានមាឌតូចស្ដើងត្រូវបានគេចងនៅពេលដែលអ្នកស្រីត្រូវបានបុរសជាច្រើននាក់រំលោភ រួច “គ្រវែង” អ្នកស្រីចោលដូចសំរាមអ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីអាចនៅរស់រានមានជីវិត ដោយឆ្លងកាត់បទពិសោធដ៏គួរឲ្យរន្ធត់នេះ ហើយនេះជាលើកទី១ហើយដែលអ្នកស្រីបានរៀបរាប់រឿងរា៉វពីការរំលោភនេះជាសាធារណៈទៅកាន់មនុស្សប្រហែល៤០០នាក់នៅឯវេទិកាស្តីពីស្ត្រីលើកទី៣ ដែលបានធ្វើឡើងកាលពីម្សិលមិញ នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។
វេទិកាដែលរៀបចំឡើងដោយក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជានេះបានផ្ដល់ឱកាសដល់ស្ត្រីដែលនៅរស់រានបន្ទាប់ពីទទួលរងអំពើហិង្សាដោយការរំលោភផ្លូវភេទក្នុងរបប ប៉ុល ពត និយាយអំពីបទពិសោធរបស់ខ្លួន។
វេទិកានេះគឺសំខាន់ណាស់ពីព្រោះបទឧក្រិដ្ឋដោយការបង្ខំឲ្យរៀបការត្រូវបានលើកយកមកជំនុំជម្រះនៅចំពោះមុខសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម។ វេទិកាកាលពីម្សិលមិញមិនដូចវេទិកាពីរលើកមុនឡើយ ដែលវេទិកានេះរៀបចំឡើងដោយនិស្សិតសាកលវិទ្យាល័យប្រាំមួយនាក់។ ការកសាងទំនាក់ទំនងរវាងយុវជនវ័យក្មេង និងមនុស្សចាស់ជាការសំខាន់ណាស់ នេះបើយោងតាមលោក សុក សំអឿន នាយកប្រតិបត្តិក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា ដែលមានប្រសា សន៍ថា វាដល់ពេលដែលត្រូវផ្ដោតទៅលើការផ្សព្វផ្សាយការយល់ដឹងអំពីបទឧក្រិដ្ឋបិទបាំងជាច្រើន ដែលបានកើតឡើងអំឡុងរបបនោះប្រាប់ដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ។
អ្នកស្រី ឡះ ដែលពាក់វ៉ែនតាខ្មៅដើម្បីការពារភ្នែករបស់គាត់នោះបាននិយាយថា “ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ខ្មាសអៀនជាខ្លាំង។ រឿងនេះខ្ញុំបានបិទបាំងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៧មកម៉្លេ។ ខ្ញុំស្ទើរតែភ្លេចបាត់ទៅហើយ”។
ប៉ុន្តែនិស្សិតម្នាក់ក្នុងចំណោមនិស្សិតដែលជាអ្នករៀបចំនោះ បានបញ្ជាក់ប្រាប់អ្នកស្រី ឡះ បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីបាននិយាយប្រាប់ចប់សព្វគ្រប់។ និសិ្សតរូបនេះបាននិយាយថា “វាជាការប្រសើរណាស់ដែលអ្នកស្រីមកចូលរួម ព្រោះវាបានបង្ហាញពីអ្វីដែលជាការលាក់បាំង។ វាជាបទពិសោធដ៏ធំធេងដែលយើងទទួលបានពីវេទិកានេះ។ យើងមិនដែលបានដឹងពីរឿងនេះទេពីមុនមក។ យើងបានប្ដេជ្ញាប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើហិង្សាផ្លូវភេទ ហើយអំពើហិង្សានេះកើតឡើងទាំងលើបុរសនិងស្ត្រី។ខ្ញុំចង់ឲ្យអ្នកទាំងអស់គ្នារឹងមាំឡើង”។
កម្លាំងចិត្តពិតជាសំខាន់ណាស់សម្រាប់អ្នកស្រី មុំ វុន អាយុ៦៥ឆ្នាំ ដែលបានប្រាប់អ្នកចូលរួមពីការបង្ខំឲ្យរៀបការ ហើយបន្ទាប់មកត្រូវគេយកកាំភ្លើងភ្ជង់ឲ្យរួមភេទជាមួយប្តីថ្មីរហូតដល់អ្នកស្រី មានផ្ទៃពោះ។ អ្នករៀបចំម្នាក់ទៀតនិយាយថា “យើងមានមោទនភាពណាស់ដែលអ្នកស្រីអាចក្រោកឈរបង្ហាញការពិត យើងនឹងគាំទ្រអ្នកស្រីជានិច្ច”។
អ្នកស្រី ជា ណុំ អាយុ៧៦ឆ្នាំ បាននិយាយថា ការទម្លាយអាថ៌កំបាំងដែលអ្នកស្រីបានបិទបាំងអំពីការរំលោភលើរូបគាត់ដែលអំពើនោះបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីអ្នកស្រីសម្រាលកូនបានប្រាំពីរខែនោះ បានជួយឲ្យ អ្នកស្រី “មានអារម្មណ៍ធូរស្រាយពីគុកឥតជញ្ជាំងនេះ”។អ្នកស្រីបាននិយាយថា “អ្នកដែលត្រូវបានរំលោភទាំងអស់ត្រូវរៀបរាប់ពីអ្វីដែលបានកើតឡើង ដើម្បីឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយបានដឹងផង”។
អ្នកស្រី ឡោះ វណ្ណា អាយុ៦៦ឆ្នាំជាខ្មែរអ៊ីស្លាម ត្រូវជាបងប្អូនជីដូនមួយនឹងអ្នកស្រី ឡះ ត្រូវបានបង្ខំឲ្យហូបសាច់ជ្រូក ហើយអ្នកស្រីមានការភ័យខ្លាចណាស់ដែលកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបានចិញ្ចឹមជ្រូកនៅក្នុងវិហារអុីស្លាមក្នុងមូលដ្ឋាន។ មួយសប្តាហ៍បន្ទាប់ពីប្តីអ្នកស្រីបានបាត់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ អ្នកស្រីបានដឹងរឿងនេះតាមទាហានម្នាក់។ពេលដឹងថា អ្នកស្រីក៏ត្រូវគេយកទៅសម្លាប់ដែរនោះ អ្នកស្រីបាននិយាយប្រាប់អ្នកចូលរួមថា “ខ្ញុំមានការតក់ស្លុត អស់សង្ឃឹម រន្ធត់ និងញាប់ញ័រជាខ្លាំង ហើយខ្ញុំគិតថា គេនឹងយកខ្ញុំទៅសម្លាប់ចោលមិនខាន”។
ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកស្រី ត្រូវគេយកទៅកាន់កន្លែងស្ងាត់ចម្ងាយប្រហែល១គីឡូម៉ែត្រ ហើយចងផ្អោបនឹងដើមឈើមួយដើម ដែលមានបុរសមួយក្រុមដឹកនាំដោយប្រធានកងបានយកដៃរុកប្រដាប់ភេទអ្នកស្រី។ ដូចស្ត្រីដទៃទៀតដែលត្រូវបានរំលោភអំឡុងរបបនោះដែរ អ្នកស្រីត្រូវបានគេប្រាប់ឲ្យលាក់បាំងពីការរំលោភនេះ បើមិនដូច្នោះទេ នឹងត្រូវគេសម្លាប់ចោលមិនខាន។
និស្សិតឈ្មោះ ឃុត អ៊ីច អាយុ២៣ឆ្នាំ ជានិស្សិតឆ្នាំទី៤ផ្នែកច្បាប់បានសួរថា “តើអ្នកស្រីធ្វើដូចម្តេច បើអ្នកស្រីបានជួបអ្នកដែលបានរំលោភអ្នកស្រីនោះ?”។
អ្នកស្រី វណ្ណា និយាយថា “ ខ្ញុំនៅមានកំហឹងនៅឡើយ។ ខ្ញុំប្រហែលជាសម្លាប់ជននោះ”។
និស្សិតរូបនេះបាននិយាយថា គាត់សរសើរពីសេចក្តីក្លាហានរបស់ស្ត្រីទាំងអស់ដែលហ៊ាននិយាយអំពីអំពើឃោរឃៅដែលពួកគាត់បានជួបប្រទះ ហើយសង្ឃឹមថា គាត់ និងនិស្សិតដទៃទៀតអាចជួយបន្ធូរកំហឹងរបស់ពួកគាត់បានមួយផ្នែកដែរ។ និស្សិតរូបនេះនិយាយនៅក្នុងបទសម្ភាសថា “យុវជនសំខាន់ណាស់ក្នុងការជំរុញឲ្យអ្នកដទៃទៀតបានយល់ដឹងអំពីគម្រោងនេះ។ បញ្ហារបស់ខ្ញុំ ប្រទេសរបស់ខ្ញុំ ប្រជាជនរបស់ខ្ញុំ…ខ្ញុំចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងអប់រំផ្សព្វផ្សាយរឿងនេះឲ្យប្រជាជនបានដឹង”។
លោក សុក សំអឿន បានមានប្រសាសន៍ថា ឥរិយាបថបែបនេះនឹងជួយឲ្យក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជាសម្រេចគោលដៅស្តីពីការផ្សព្វផ្សាយការយល់ដឹងនេះ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “រឿងរ៉ាវដែលពួកគេបានឮ អាចត្រូវបានប្រើជាករណីសិក្សា ដូច្នេះនៅពេលដែលពួកគេក្លាយជាអ្នកច្បាប់ ឬអ្នកព្រាងច្បាប់ ពួកគេអាចលើកយកបទពិសោធទាំងនេះមកសំអាង”៕
ប្រែសម្រួលដោយ សោម សារុន