យោងតាមរបាយការណ៍មួយចងក្រងដោយសម្ព័ន្ធអង្គការសិទ្ធិមនុស្សដែលមានឈ្មោះថា សម្ព័ន្ធកែទម្រង់ការបោះឆ្នោត (Electoral Reform Alliance) បានបង្ហាញថា នៅក្នុងតំបន់ដែលមានភាពមិនប្រក្រតីច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោតច្រើន បើប្រៀបធៀបទៅនឹងសំឡេងឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
របាយការណ៍រួមស្តីអំពីការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៣ ដែលជាការវិភាគល្អិតល្អន់បំផុតអំពីភាពមិនប្រក្រតីដែលបានកើតឡើងអំឡុងពេលបោះឆ្នោតនេះ បង្ហាញថា ក្នុងតំបន់ដែលមានអ្នកចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតច្រើន និងមានការប្រើប្រាស់ឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណបណ្តោះអាសន្នច្រើននោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានការគាំទ្រច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។
របាយការណ៍នេះបានលើកឡើងថា “អ្វី ដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍នោះ នៅក្នុងខេត្តដែលមានបញ្ហាច្រើនមួយចំនួន និងមានចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតស្របគ្នានឹងចំនួនមធ្យមនៃអ្នកបោះឆ្នោតជាតិនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតនោះ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានឈ្នះ ប៉ុន្តែនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលមានចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតច្រើនខុសពីធម្មតានោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជាអ្នកឈ្នះទៅវិញ”។ របាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឈ្នះការបោះឆ្នោតនេះប្រហែល៣០០.០០០សំឡេងក្នុងចំណោម សន្លឹកឆ្នោត៦,៦លានសន្លឹក។
បើយោងតាមទិន្នន័យដែលចងក្រងដោយអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតនៅក្នុងឃុំសង្កាត់មួយចំនួនច្រើនជាងចំនួនអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតពិតប្រាកដនៅទីនោះ ដែលត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណនាពេលថ្មីៗនេះ ។ បញ្ហានេះបានកើតឡើងច្រើនបំផុតនៅក្នុងខេត្តកណ្តាល ដោយឃុំសង្កាត់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តក្រចេះ ក៏ត្រូវបានរាយការណ៍ថា មានចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតរហូតដល់១២០ភាគរយនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត។
រូបភាពទិន្នន័យរបស់វិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបង្ហាញថា នៅពេលអ្នកបោះឆ្នោតមានចំនួនចន្លោះពី៧០ទៅ៨០ភាគរយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោត៤៨ភាគរយ ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលអ្នកបោះឆ្នោតមានចំនួនជាង៩០ភាគរយ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោត៥៧ភាគរយ។
របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា “នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលមានចំនួនអ្នកបោះឆ្នោតច្រើនជាងចំនួនមធ្យមនៃអ្នកបោះឆ្នោតទូទាំងប្រទេសនោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោតលើសពីចំនួនមធ្យមនៃអ្នកបោះឆ្នោតនៅទូទាំងប្រទេស”។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏បានទទួលការគាំទ្រច្រើនផងដែរនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលមានការប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតច្រើនខុសពីធម្មតា ដែលចេញដោយក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ ដែល៩៧ភាគរយនៃឃុំសង្កាត់ទាំងនោះ ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយមន្ត្រីស្មោះត្រង់នឹងគណបក្សកាន់អំណាច។
ផ្អែកតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលគេយកធ្វើជាគំរូនៅទូទាំងប្រទេស និងដែលមានការអង្កេតពីអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជានៅថ្ងៃបោះឆ្នោតនោះ មានការជាប់ពាក់ព័ន្ធគ្នារវាងការប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ សម្រាប់ការបោះឆ្នោត ជាមួយនឹងសំឡេងឆ្នោតដែលបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបាន។
របាយការណ៍នេះសរសេរថា “នៅក្នុងចំណោមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាបានសង្កេត សំឡេងឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចកើនឡើង ដោយសារតែមានការប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោត”។
រូបភាពទិន្នន័យបន្ថែមមួយទៀតបង្ហាញថា នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលមានការប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណចន្លោះពី១ទៅ១០នោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោត៤៧,៦ភាគរយ ចំណែកឯនៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលមានការប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណលើសពី៥០នោះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោត៥២,៩ភាគរយ។
នៅក្នុងចំណោមលទ្ធផលរកឃើញរបស់របាយការណ៍នេះដែរ របាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា នៅតាមការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលទើបបង្កើតថ្មីចំនួន២០៩កន្លែងនៅទូទាំងប្រទេស គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបានការគាំទ្រច្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់។
របាយការណ៍នេះសរសេរទៀតថា “ការិយាល័យបោះឆ្នោតដែលទើបបង្កើតថ្មីមានការគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចជិត៧០ភាគរយ គឺលើសពីចំនួនមធ្យមនៅទូទាំងប្រទេស ដែលគណបក្សកាន់អំណាចទទួលបាន៥៣ភាគរយ”។
តំណាងសម្ព័ន្ធកែទម្រង់ការបោះឆ្នោតដែលមានសមាសភាពជាអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន១២ រូប បានបដិសេធមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីរបាយការណ៍នេះទេ ព្រោះរបាយការណ៍នេះមិនទាន់ផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈទេ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែធ្នូ នេះបើយោងតាមលោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល។
ទោះជាយ៉ាងណា សេចក្តីព្រាងនៃរបាយការណ៍ដែលត្រូវបានបែងចែកទៅឲ្យគណបក្សនយោបាយ និងអ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធនេះត្រូវបានបង្ហោះតាមគេហទំព័ររបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។
ទោះបីជារបាយការណ៍នេះដាក់បញ្ចូលគ្នានូវទិន្នន័យដែលចងក្រងដោយវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ អង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា គណៈកម្មាធិការខុមហ្វ្រែល គណៈកម្មាធិការនិកហ្វិច និងអង្គការលីកាដូ ក៏ដោយ ក៏របាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា ទិន្នន័យរបស់ខ្លួនមិនទាន់ពិតប្រាកដទាំងស្រុងដែរ ដោយសារតែគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមិនបញ្ចេញឯកសារចាំបាច់ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយលទ្ធផលបោះឆ្នោតឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះទេ។
របាយការណ៍នេះបង្ហាញថា សូម្បីតែក្រោយពីមានការវិភាគទិន្នន័យរបស់ គ.ជ.ប. បានហ្មត់ចត់ហើយក្តី យ៉ាងហោចណាស់អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោត៨,៨ភាគរយ ក្នុងចំណោមអ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតទូទាំងប្រទេសចំនួន ៩,៦៨លាននាក់ រកឈ្មោះរបស់ខ្លួននៅលើបញ្ជីបោះឆ្នោតផ្លូវការមិនឃើញទេ ហើយបញ្ហានេះធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់ពាន់នាក់មិនអាចបោះឆ្នោតបាននៅថ្ងៃបោះឆ្នោត។
របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា “ ខណៈដែលមនុស្សទាំងនោះប្រហែលជាត្រូវបានគេលុបឈ្មោះចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតដោយអចេតនានោះ ចំនួននេះគួរតែមានការសើុបអង្កេតដើម្បី កំណត់ថា តើមន្ត្រីបានលុបឈ្មោះ អ្នកមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតដោយចេតនា ដើម្បីទទួលបានផលចំណេញផ្នែកនយោបាយសម្រាប់គណបក្សនយោបាយរបស់ខ្លួនឬយ៉ាងណា”។
អ្នកស្រាវជ្រាវនៅអង្គការលីកាដូ បានរកឃើញឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតស្ទួនជាង២៦០.០០០ឈ្មោះ នៅលើបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។ គេរកឃើញឈ្មោះស្ទួនចំនួន៤៤ភាគរយនៅក្នុងខេត្តតែមួយ រីឯឈ្មោះស្ទួនប្រហែល២០ភាគរយទៀតត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងឃុំតែមួយ ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សម្នាក់អាចបោះឆ្នោតបានច្រើនដង។
របាយការណ៍នេះបង្ហាញថា “ឈ្មោះ ស្ទួនបង្ហាញពីការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។ មនុស្សផ្សេងទៀត ដូចជាអ្នកគ្មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត អាចប្រើឈ្មោះស្ទួនដើម្បីបោះឆ្នោតបានលើសពីមួយដង ឬត្រូវបានគេប្រើដើម្បីកេងចំណេញក្នុងការបោះឆ្នោត”។
របាយការណ៍នេះរិះគន់ចំពោះការចេញប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតសម្រាប់ជំនួសទម្រង់១០ ១៨ ជាឯកសារសម្រាប់អ្នកបោះឆ្នោតដែលបាត់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណពិតប្រាកដរបស់ខ្លួន។យោងតាមរបាយការណ៍នេះ ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោត គឺជាផ្នែកមួយនៃកំណែទម្រង់បន្ទាប់ពីមានការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០០៨ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានតម្លាភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោត។
របាយការណ៍នេះលើកឡើងថា “ ទោះជាយ៉ាងណា ស្មារតីនៃកំណែទម្រង់ទាំងនេះ មិនត្រូវបានគេចាប់អារម្មណ៍ទេនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ពីព្រោះ គ.ជ.ប. និងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់មិនអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការឯករាជ្យឃ្លាំមើលអំពីដំណើរការចេញប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោត ឬពិនិត្យមើលប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណនេះនៅតាមឃំុសង្កាត់ទេ ថ្វីបើមានសំណើជាច្រើនដងក៏ដោយ”។
របាយការណ៍នេះប៉ាន់ប្រមាណថា មានការចេញប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតចំនួន១,៨លានប័ណ្ណ អំឡុងពេលបោះឆ្នោតនេះ។ មានការចេញប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនេះច្រើន និងដោយគ្មានមូលហេតុផងដែរ ដោយអ្នកបោះឆ្នោតដែលប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណនេះនៅក្នុងខេត្តមួយចំនួន រួមទាំងខេត្តព្រៃវែងផង មានចំនួនរហូតដល់១៨ភាគរយ ចំណែកឯអ្នកបោះឆ្នោតដែលប្រើប្រាស់ប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណនេះនៅក្នុងខេត្តផ្សេងទៀត រួមទាំងខេត្តបន្ទាយមានជ័យមានចំនួនតិចជាង២ភាគរយ។ របាយការណ៍របស់សម្ព័ន្ធកែទម្រង់ការបោះឆ្នោតនេះលើកឡើងថា “ប្រការនេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់គណនេយ្យភាព និងជំនឿទុកចិត្តពីប្រជាជនលើការបោះឆ្នោត”។
លោក ទេព នីថា អគ្គលេខាធិការ គ.ជ.ប. បានមានប្រសាសន៍ថា ការរីកចម្រើនរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣នេះ គឺជាភ័ស្តុតាងបង្ហាញថា ការបោះឆ្នោតនេះមិនលម្អៀងទៅខាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាធ្លាក់ចុះពី៩០កៅអី មកនៅ ត្រឹម៦៨កៅអី ហើយឥឡូវនេះ តើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបានប៉ុន្មានកៅអី? ខ្ញុំមិនចង់និយាយអំពីបញ្ហានយោបាយទេ”។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិទទួលបាន៥៥អាសនៈ តាមលទ្ធផលផ្លូវការរបស់ គ.ជ.ប. គឺកើនឡើងពី២៩អាសនៈរបស់គណបក្ស សម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស មុនពេលគណបក្សប្រឆាំងនេះរួមបញ្ចូលគ្នា។ ទោះជាយ៉ាងណា គណបក្សប្រឆាំងបានសន្យាធ្វើពហិការមិនចូលរដ្ឋសភា រហូតដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាព្រមព្រៀងឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតដោយតម្លាភាពលើការបោះឆ្នោតនេះ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងតួលេខច្បាស់លាស់នៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា គ.ជ.ប. បានរកឃើញឈ្មោះស្ទួនចំនួន៣០១.០០០ឈ្មោះ ហើយបានស្នើសំុរួចហើយឲ្យអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានលុបឈ្មោះស្ទួនទាំងនោះចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត។
ទោះបីជារបាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា គ.ជ.ប. នៅតែមិនព្រមប្រាប់តួលេខច្បាស់លាស់អំពីចំនួនប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណដែលបានចេញនោះក៏ដោយ ក៏លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា តួលេខចំនួន១,៨លាននៅក្នុងរបាយការណ៍នេះ ត្រូវបានបំប៉ោងទាំងស្រុង។
លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា “គ.ជ.ប. បានចេញប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់បោះឆ្នោតតែ៤៦០.០០០ប៉ុណ្ណោះនៅឆ្នាំ២០១២ និង២៧០.០០០ទៀតនៅឆ្នាំនេះ” ដែលបានធ្វើឲ្យចំនួនប័ណ្ណបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណសម្រាប់ការបោះឆ្នោតមានចំនួនសរុប៧៣០.០០០។នៅពេលសួរថា តើ គ.ជ.ប. នឹងធ្វើការដើម្បីធានាថា មិនឲ្យមានភាពប្រក្រតីកើតឡើងម្តងទៀតនៅពេលបោះឆ្នោតនាពេលអនាគតឬយ៉ាងណានោះ លោក ទេព នីថា បានមានប្រសាសន៍ថា “គ.ជ.ប. គ្រាន់តែអនុវត្តតាមច្បាប់ដែលមានជាធរមានប៉ុណ្ណោះ៕ គឹមហឿន