កាលពីថ្ងៃសុក្រ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានសម្រេចផ្តន្ទាទោសមនុស្ស២៥នាក់ឲ្យជាប់ពិរុទ្ធភាពតាមការចោទប្រកាន់ជាច្រើនករណីដែលកើតចេញពីការតវ៉ារបស់កម្មករកាត់ដេរចំនួនបីដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ប៉ុន្តែ បុរស២២នាក់ដែលសំណើសុំនៅក្រៅឃុំរបស់ពួកគេនៅមុនសវនាការត្រូវបានច្រានចោលនោះ ទោសរបស់ពួកគេត្រូវបានព្យួរ ហើយបានចាកចេញពីតុលាការដោយមានសេរីភាព។
សាលក្រមនេះ បានបញ្ចប់ការតស៊ូតាមផ្លូវច្បាប់រយៈពេលមួយខែដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបង្ក្រាបភាពចលាចលនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ដែលផ្តល់ការងារដល់ប្រជាពលរដ្ឋជាង៦០០.០០០នាក់ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រីក្មេងៗ។ សហជីពដែលស្ថិតនៅពីក្រោយកូដកម្មទាំងនេះបានតវ៉ាចំពោះប្រាក់ខែតិចតួចមិនអាចរស់បាន កង្វះការការពារសិទ្ធិរបស់កម្មករ និងការខំប្រឹងប្រែងរបស់រោងចក្រដើម្បី រឹតបន្តឹងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជួបជុំគ្នា និងការរៀបចំការតវ៉ា។
ស្ថានភាពតានតឹងកាលពីព្រឹកថ្ងៃសុក្រ នៅខាងក្រៅសាលារាជធានីភ្នំពេញ ដែលមានការដាក់របាំងបិទផ្លូវជាថ្មីម្តងទៀតរារាំងអ្នកតវ៉ាមិនឲ្យចូលទៅខាងក្នុងបាននោះ បានបញ្ចប់ទៅដោយសេចក្តីត្រេកអរ បន្ទាប់ពីតុលាការបានប្រកាសសាលក្រមនៅមុនម៉ោង៩ព្រឹកបន្តិច ខណៈដែលអ្នកគាំទ្រឱបគ្នា និងស្រែកឡើងថា “យើងទទួលបានជោគជ័យហើយ!” ។
ការអនុវត្តតាមដីកាបង្គាប់របស់តុលាការឲ្យដោះលែងបុរសទាំងនេះមិនបានចំណាយពេលយូរឡើយ។ បុរស២២នាក់ត្រូវបានដឹកតាមរថយន្តមួយគ្រឿងចេញពីសាលាដំបូងរាជធានីឆ្ពោះទៅមណ្ឌលកែប្រែទី១នៃពន្ធនាគារព្រៃស ហើយបន្ទាប់មកពួកគេត្រូវបានដោះលែងនៅមុនពេលថ្ងៃត្រង់។ អ្នកទោសដែលទើបទទួលបានការដោះលែងទាំងនេះ បានជួបជាមួយអ្នកគាំទ្រប្រហែល៦០០នាក់ ហើយអ្នកគាំទ្រទាំងនោះបានពាក់កម្រងផ្កាម្លិះឲ្យពួកគេ។ ពួកគេបានធ្វើដំណើរតាមរ៉ឺម៉កម៉ូតូកង់បីភ្លាមៗឆ្ពោះសាលាខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ហើយនៅតែត្រូវបានសន្តិសុខខណ្ឌប្រហែល២០នាក់រាំងផ្លូវមិនឲ្យចូល។ អ្នកហែក្បួនបានស្រែកថា “លោកឯងជាឆ្កែ លោកឯងជាមនុស្សអាក្រក់។ លោកឯងមិនចេះស្រឡាញ់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរខ្លួនឯងទេ”។
លោក វន់ ពៅ មេដឹកនាំសហជីព និងជាបុគ្គលសំខាន់បំផុតក្នុងចំណោមជនជាប់ចោទទាំងនេះ បាននិយាយអំពីសារៈសំខាន់នៃសវនាការនេះ មុនពេលទទួលការប្រោះព្រំពីព្រះសង្ឃមួយក្រុម បន្ទាប់ពីវិលត្រឡប់ទៅទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់សមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធរបស់លោកវិញ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា “ដោយសារតែមានសម្ពាធពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ទីផ្សារ និងសហជីពអន្តរជាតិឲ្យលើកស្ទួយកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសឡើងវិញ តុលាការបានព្យួរទោសរបស់ខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំនឹងពិភាក្សាជាមួយមេធាវីរបស់ខ្ញុំ [ អំពីការប្តឹងទាស់សាលក្រមផ្តន្ទាទោសនេះ ] ដើម្បីទទួលបានយុត្តិធម៌១០០ភាគរយ”។
រឿងក្តីទាំងបីនេះបានកើតឡើងចន្លោះពេលរាប់ខែផ្សេងពីគ្នា។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ក្មេងជំទង់ពីរនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន បន្ទាប់ពីពួកគេនៅរេរង់ជិតកន្លែងបាតុកម្មមួយរបស់កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរអេសអិល ក្បែរវត្តស្ទឹងមានជ័យ។ ពួកគេត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទប្រើអំពើហិង្សាដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស បទបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈ បទជេរប្រមាថ និងប្រឆាំងមន្ត្រីរាជការ។
ក្មេងប្រុស ម៉ែន សុខសម្បត្តិ អាយុ១៥ឆ្នាំដែលស្ថិតក្នុងចំណោមក្មេងជំទង់ទាំងពីរនាក់នេះ បានសារភាពអំឡុងសវនាការថា ខ្លួនពិតជាបានគប់ដំថ្មមួយចំនួនទៅលើនគរបាលមែន នៅពេលបាតុកម្មនោះបានឈានទៅដល់ការប៉ះទង្គិចបង្ហូរឈាមគ្នា ហើយកាលនោះនគរបាលបានបាញ់ស្លាប់អ្នកលក់បាយម្នាក់ឈ្មោះ អេង សុខុម ។ ក្រោយមក ក្មេងជំទង់ដែលទទួលបានការដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំបណ្តោះអាសន្នមុនសវនាការនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញរើសបំណែកដែកអេតចាយពីភ្លើងកំពុងឆេះបង្កឡើងដោយបុរសមួយក្រុមទៀតដែលបានលើករថយន្តនគរបាលមួយគ្រឿងក្រឡាប់ ហើយដុតវាចោល។
យុវជន វណ្ណី វ៉ាន់ណន អាយុ១៩ឆ្នាំជាសហចុងចោទរបស់ក្មេងប្រុស ម៉ែន សុខសម្បត្តិ មិនត្រូវបានដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំទេ ហើយបានជាប់ពន្ធនាគារបណ្តោះអាសន្នរយៈពេលប្រាំមួយខែ។ ម៉ែន សុខសម្បត្តិ ត្រូវបានតុលាការសម្រេចផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារដោយការកាត់តម្រឹមទោសដែលរូបគេបានអនុវត្តទោសរួច ចំណែកឯការព្យួរទោសរយៈពេលបីឆ្នាំរបស់ វណ្ណី វ៉ាន់ណន រាប់បញ្ចូលទាំងរយៈពេលដែលរូបគេជាប់ពន្ធនាគាររួចផងដែរ។
នៅពេលគេនាំខ្លួនចេញពីតុលាការ វណ្ណី វ៉ាន់ណន និយាយថា “វាអយុត្តិធម៌ណាស់ ខ្ញុំគ្មានកំហុសទេ ខ្ញុំមិនបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសដូចតុលាការចោទប្រកាន់ឡើយ”។
យុទ្ធនាការដ៏ជោគជ័យមួយដើម្បីកៀរគរកម្មករឲ្យធ្វើកូដកម្ម និងតវ៉ាទាមទារដំឡើងប្រាក់ខែគោល១៦០ដុល្លារដែលបានបញ្ចប់កាលពីដំណាច់ខែធ្នូ ត្រូវបានកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាលបង្ក្រាបកាលពីដើមខែមករា។
កាលពីថ្ងៃទី ២ ខែមករា សកម្មជនសហជីព កម្មករកាត់ដេរ និងព្រះសង្ឃបានប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយទាហានមកពីអង្គភាពទ័ពឆត្រយោងលេខ៩១១នៃកងកម្លាំងយោធពលខេមរភូមិន្ទនៅខាងក្រៅរោងចក្រកាត់ដេរ យ៉ាកជីន របស់កូរ៉េខាងត្បូង ក្នុងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ។ ក្នុងចំណោមមនុស្ស១៥នាក់ដែលត្រូវបានឃាត់ខ្លួនដំបូង ព្រះសង្ឃប្រាំអង្គត្រូវបានដោះលែងមកវិញ ហើយមនុស្ស១០នាក់ទៀតត្រូវបានចោទប្រកាន់។
នៅក្នុងសវនាការជំនុំជម្រះកាលពីថ្ងៃសុក្រ ចៅក្រមជំនុំជម្រះ កែវ មុនី បានសម្រេចឲ្យ មនុស្សប្រាំមួយនាក់រួចផុតការចោទប្រកាន់ក្នុងចំណោមមនុស្ស១០នាក់ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅរោងចក្រយ៉ាកជីន ពីបទបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈមានស្ថានទម្ងន់ទោស ប៉ុន្តែ បានតម្កល់ការចោទប្រកាន់ពីបទបង្កអំពើហិង្សាសម្រាប់បុរសទាំងអស់នេះ។ លោក បានសម្រេចផ្តន្ទាទោសពួកគេឲ្យជាប់ពន្ធនាគារក្នុងម្នាក់ៗចន្លោះពីពីរឆ្នាំកន្លះទៅបួនឆ្នាំកន្លះ។ បួននាក់ក្នុងចំណោមបុរសទាំងនេះ រួមទាំងលោក វន់ ពៅ ផង ត្រូវបានតុលាការបង្គាប់ឲ្យបង់ប្រាក់ពិន័យប្រាំបីលានរៀលក្នុងម្នាក់ៗ។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមករា មន្ត្រីកងរាជអាវុធហត្ថបានបើកការបាញ់ប្រហារទៅលើអ្នកតវ៉ាដែលប្រដាប់ដោយដំុថ្ម និងគ្រាប់បែកសាំង នៅលើកំណាត់ផ្លូវវេងស្រេង បណ្តាលឲ្យមនុស្សប្រាំនាក់ស្លាប់ និងជាង៤០នាក់ទៀតរងរបួស។ សកម្មជនសហជីព និងកម្មករចំនួន១៣នាក់ត្រូវបានវាយដំ ឃុំខ្លួន និងចោទប្រកាន់។
នៅក្នុងតុលាការកាលពីថ្ងៃសុក្រ ចៅក្រមជំនុំជម្រះ លាង សំណាត បានតម្កល់ការចោទប្រកាន់ទាំងអស់រួមមាន ការប្រើអំពើហិង្សាដោយចេតនា និងការបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស ប៉ុន្តែ បានសម្រេចព្យួរទោសចន្លោះពីមួយឆ្នាំទៅបួនឆ្នាំដល់ចុងចោទទាំងនេះ ដែលក្នុងនោះម្នាក់មិនបានចូលរួមស្តាប់សវនាការនេះទេ។
ចៅក្រម លាង សំណាត់ បានច្រានចោលការទាមទារសំណងជំងឺចិត្ត២៣៧.២៩០ដុល្លារដោយលោក ស៊ីម ស៊ូយ៉េង នាយកគ្លីនិកឯករាជ្យ ដែលត្រូវបាតុករចូលលុកលុយវាយកម្ទេច បន្ទាប់ពីគ្លីនិកនេះមិនព្រមទទួលព្យាបាលកម្មករដែលត្រូវនគរបាលបាញ់។ ទោះបីជាមានការដោះលែងចុងចោទទាំងនេះក្តី ក៏សវនាការនេះនៅតែទទួលរងការថ្កោលទោសពីសំណាក់អង្គការផ្តល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្សដែរ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដែលចុះហត្ថលេខារួមគ្នាដោយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយក្រុម និងបណ្តាក្រុមសហគមន៍ បានស្វាគមន៍ការដោះលែងបុរសទាំងនេះ ប៉ុន្តែ បានសម្តែង “ការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការផ្តន្ទាទោសមនុស្សទាំង២៥នាក់នេះ និងការពិន័យប្រាក់យ៉ាងច្រើនលើពួកគេមួយចំនួន ក្រោយពីអ្វីដែលគ្រប់អ្នកសង្កេតការណ៍ឯករាជ្យចាត់ទុកថា ជាដំណើរការកាត់ក្តីមួយដែលមានគុណវិបត្តិខ្លាំង”។
កញ្ញា ឆាយ ឈុនលី អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងនៃកម្មវិធីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានលើកឡើងថា កញ្ញា [ ខកចិត្ត ] ចំពោះសាលក្រមផ្តន្ទាទោសនេះ។ កញ្ញាបានលើកឡើងទៀតថា “ការខ្វះភ័ស្តុតាងដាក់បន្ទុកបង្ហាញថា សាលក្រមនេះផ្អែកលើការពិចារណាខាងនយោបាយជាជាងភ័ស្តុតាង។ ការចាប់ខ្លួន និងការផ្តន្ទាទោសពួកគេ បានក្លាយជានិមិត្តសញ្ញានៃនិន្នាការមួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីគាបសង្កត់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកតវ៉ា”។
ការផ្តន្ទាទោសនេះនឹងរឹតបន្តឹងសកម្មភាពសហជីពរបស់ពួកគេនៅថ្ងៃខាងមុខ ទោះបីជាពួកគេមានសេរីភាពវិញក៏ដោយ។ កាលពីខែមីនា មានព័ត៌មានថា រដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្តើមតម្រូវឲ្យមេដឹកនាំសហជីពបញ្ជាក់ថា ខ្លួនគ្មានប្រវត្តិជាប់ទោស ប្រសិនបើពួកគេចង់ចុះបញ្ជីបង្កើតសហជីពថ្មី។
លោក ដេវ វែល (Dave Welsh) នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសាមគ្គីភាព(Solidarity Center) ជាអង្គការសិទ្ធិការងារមួយដែលមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក បានមានប្រសាសន៍ថា សំណុំរឿងនេះបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីគុណវិបត្តិនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ដែលចាំបាច់ត្រូវការធ្វើកំណែទម្រង់មូលដ្ឋាន បន្ទាប់ពី “ទទួលរងសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងពីឯកជន និងពីសាធារណជន”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំគិតថា សារដែលបញ្ជូនទៅជាលក្ខណៈឯកជន ឬជាសាធារណៈនេះចង់បង្ហាញថា បញ្ហាផ្សេងៗទៀតមិនថាពាក់ព័ន្ធនឹងប្រាក់ខែគោលទេ គឺស្ទើរតែមិនអាចទៅរួចឡើយសម្រាប់ភាគីពាក់ព័ន្ធអន្តរជាតិបន្តបោះជំហានទៅមុខ ប្រសិនបើមនុស្សទាំង២៣នាក់នេះនៅតែប្រឈមការឡើងសវនាការក្រោយពីការជាប់ពន្ធនាគារនោះ”។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា នោះក៏ជាបញ្ហាធំមួយដែរសម្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិ សហគមន៍វិនិយោគ និងសហគមន៍ការងារ។ ខ្ញុំហ៊ាននិយាយថា ពេលនេះមានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយមួយចំនួនធំ និងអន្តរជាតិមានការចាប់អារម្មណ៍លើស្ថានភាពរបស់កម្មករកាត់ដេរ។ ប្រសិនបើយើងនិយាយអំពីទិដ្ឋភាព និងលទ្ធផល “នៃសវនាការ អ្នកអាចនិយាយបានថា មានការចាប់អារម្មណ៍ច្រើន”។
និយាយពីការបោះជំហានទៅមុខវិញ លោក ដេវ វែល មានប្រសាសន៍ថា ការផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើចលនាការងារទំនងជានឹងត្រូវវិលទៅរកបញ្ហាដំឡើងប្រាក់ខែគោល និងច្បាប់ស្តីពីសហជីពកម្មករដែលមិនតឹងរឹុង។
យោងតាមអង្គការពលកម្មអន្តរជាតិហៅកាត់ថា ILO និងការិយាល័យឧត្តមស្នងការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សបានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលក៏ត្រូវធ្វើការសើុបអង្កេតស៊ីជម្រៅផងដែរលើទង្វើរបស់កងកម្លាំងនៅក្នុងហេតុការណ៍ទាំងបីនេះ។
ពួកគេបានលើកឡើងថា “ការប្រឈមតតាំងដាក់គ្នាបានបណ្តាលឲ្យមនុស្សប្រាំនាក់ត្រូវគ្រាប់ស្លាប់ ការស្លាប់មនុស្សទី៦ដោយសាររបួសពីការវាយដំ ការបាត់ខ្លួនមនុស្សម្នាក់ និងការរបួសមនុស្សជាច្រើននាក់ទៀត ការប្រើប្រាស់គ្រាប់ពិត និងការវាយដំ រួមទាំងអ្នកឈរមើលម្នាក់ដែលពេលនេះបានធ្លាក់ខ្លួនពិការផងដែរ”៕ សុខុម
(រាយការណ៍ដោយ ឃី សុវុឌ្ឍី ឃួន ណារីម គុច ណារ៉េន និង Lauren Crothers)