ឃុំរកា ខេត្តបាត់ដំបង-សោម សារុន មិនបានធ្វើការចាប់តាំងពីធ្វើតេស្តឈាមថាមានមេរោគអេដស៍កាលពីចុងឆ្នាំមុន។
ចិញ្ចឹមក្មួយស្រីវ័យក្មេងនៅឯផ្ទះម្តាយនាងនៅឃុំរកាកាលពីសប្តាហ៍មុន ស្ត្រីមានវ័យ៣៧ឆ្នាំរូបនេះបាននិយាយថា ការខ្លាចគេមើលងាយធ្វើឲ្យអ្នកស្រីមិនហ៊ានដើរលក់ចេកចៀនតាមផ្លូវក្រួសក្រហមក្នុងភូមិនេះ ដូចដែលអ្នកស្រីធ្លាប់ដើរលក់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយទេ ព្រោះតែមានជំងឺនេះ។
ស្ត្រីរូបនេះបាននិយាយថា “ខ្ញុំខ្លាចគេរើសអើង ព្រោះខ្ញុំផ្ទុកអេដស៍។ ឥឡូវខ្ញុំឈប់ធ្វើនិងលក់ចេកចៀនទៀតហើយ ព្រោះខ្ញុំបារម្ភថាអ្នកភូមិមិនហ៊ានហូបចេកចៀនខ្ញុំទេ។ គេគិតថាគេនឹងឆ្លងរោគ”។
នាង សារុន បាននិយាយថា ការព្រួយបារម្ភរបស់អ្នកស្រីគឺដោយសារតែឃើញអ្នកលក់ចំណីអាហារផ្សេងទៀតផ្ទុកមេរោគអេដស៍ក្នុងភូមិនេះ។
អ្នកភូមិរូបនេះបាននិយាយថា “មានស្ត្រីម្នាក់បានលក់ប្រហុក ប៉ុន្តែក្រោយពីគាត់ឆ្លងជំងឺអេដស៍ អ្នកភូមិផ្សេងទៀតក៏ឈប់ទិញប្រហុកគាត់ដែរ”។
មិនមានលទ្ធភាពចិញ្ចឹមខ្លួនឯងបាន នាង សារុន ដែលមិនទាន់មានប្តីនៅឡើយ និយាយថានាងពឹងលើចំណូលតិចតួចស្តួចស្តើងរបស់ប្អូនស្រីនាងដើម្បីគ្រាន់តែមួយរស់ៗ។
នាង សារុន បាននិយាយថា “ឥឡូវខ្ញុំគ្រាន់តែនៅផ្ទះ ហើយធ្វើការងារផ្ទះប៉ុណ្ណោះ។ ប្អូនស្រីនាងបានធ្វើតេស្តឈាមថាមានមេរោគអេដស៍តាំងពីខែធ្នូឆ្នាំមុន។ ការផ្ទុះជំងឺបានធ្វើឲ្យឃុំនេះស្ងាត់ជ្រងំ ដែលមានចម្ងាយតែពីរបីគីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះភាគខាងកើតនៃទីរួមខេត្ត។
អាជ្ញាធរបានបន្ទោសការផ្ទុះមេរោគនេះទៅលើលោក ញ៉ែម ជ្រិម ជាពេទ្យគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណ ប៉ុន្តែ មានប្រជាប្រិយភាពក្នុងភូមិ ដែលតែងតែចាក់ថ្នាំនិងព្យួរសេរ៉ូមដល់ផ្ទះអ្នកភូមិនៅឃុំរកា។
មន្ត្រីប៉ូលិសនិងតុលាការនិយាយថា លោក ជ្រិន ដែលសវនាការរបស់លោកពីបទឃាតកម្មមានស្ថានទម្ងន់ទោស ការចម្លងមេរោគអេដស៍ដោយចេតនា និងបើកការព្យាបាលដោយគ្មានអាជ្ញាប័ណ្ណបានបញ្ចប់កាលពីសប្តាហ៍មុន ហើយសាលក្រមនឹងប្រកាសនៅដើមខែក្រោយនេះ បានខកខានមិនដូរសឺរ៉ាំងពេលចាក់ថ្នាំ ដោយធ្វើឲ្យឆ្លងជំងឺពីម្នាក់ទៅម្នាក់។
ចាត់តាំងពីមានការផ្ទុះជំងឺនេះដំបូងក្នុងខែធ្នូ មានអ្នកភូមិបានឆ្លងជំងឺនេះ១០នាក់ ភាគច្រើនចាស់ជរាបានស្លាប់។ លោក ប៊ី បេងស៊ នាយកមណ្ឌលសុខភាពឃុំ បាននិយាយថា លទ្ធផលធ្វើតេស្តជាវិជ្ជមានថ្មីៗបំផុតនៃវីរុសនេះ បានកើតឡើងពីរសប្តាហ៍មុនប៉ុណ្ណោះ។
ឥឡូវរយៈពេល១០ខែ ចាប់តាំងពីការរាលដាលជំងឺដំបូង អ្នកភូមិដែលធ្វើតេស្តថាមានជំងឺនេះនៅឃុំរកា និយាយថា ក្នុងពេលដែលការភ័យតក់ស្លុតដំបូងព្រោះឮថា ពួកគេមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍បានស្ងប់ស្ងាត់ ហើយពួកគេចាប់ផ្តើមលេបថ្នាំពន្យារ ពួកគេនៅតែប្រឈមនឹងភាពលំបាកជាច្រើន។
លោក ហាន ស្រី មានអាយុ៤៦ឆ្នាំ មានកូនបីនាក់ គឺពីរនាក់មានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ បាននិយាយថា គាត់និងគ្រួសារគាត់ត្រូវគេរើសអើងដោយសារតែផ្ទុកមេរោគនេះ។
លោក ស្រី បាននិយាយថា “អ្នកស្រុកផ្សេងរើសអើងយើង។ ពេលគេឮថា យើងមកពីភូមិរកា ពួកគេខ្លាចយើង”។
អ្នកភូមិរូបនេះបាននិយាយថា “ឧទាហរណ៍ ពេលខ្ញុំទៅមន្ទីរពេទ្យខេត្តដើម្បីព្យាបាលកូនខ្ញុំ អ្នកដទៃនឹងមិនមកក្បែរយើងទេ ពេលណាគេឮថា យើងមកពីរកា”។
ទោះជាមានការប្រឈមមុខទាំងនេះក៏ដោយ ក៏អ្នកភូមិរូបនេះនិយាយថា បញ្ហាចម្បងបំផុតដែលប្រឈមមុខគ្រួសាររបស់គាត់ គឺការរកវិធីបន្តចិញ្ចឹមជីវិត។
លោក ស្រី បាននិយាយថា “បញ្ហាធំគឺថា ខ្ញុំមិនអាចធ្វើការធ្ងន់បានទេឥឡូវនេះ”។ អតីតកសិកររូបនេះបានបញ្ជាក់ថា គាត់មានអារម្មណ៍ទន់ខ្សោយល្ហិតល្ហៃជាច្រើនខែមកហើយ បន្ទាប់ពីលេបថ្នាំពន្យារ។
លោក ស្រី បាននិយាយបន្ថែមថា គាត់និងគ្រួសារគាត់ឥឡូវនេះពឹងផ្អែកលើមាន់ទាដែលនៅសេសសល់ និងជំនួយជាអង្កម្តងម្កាលពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការផ្តល់ជំនួយនានា។
លោក ស្រី បាននិយាយថា “ខ្ញុំចិញ្ចឹមជ្រូកខ្លះនៅផ្ទះ ហើយជួនកាលក្រុមផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ និងអ្នកនយោបាយឧបត្ថម្ភជាអង្ក និងម្ហូបអាហារផ្សេងៗទៀត ដូច្នេះខ្ញុំអាចបន្តរស់នៅ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំព្រួយថា រដ្ឋាភិបាលនឹងមិនផ្តល់លុយកាក់ ឬរបស់របរផ្សេងទៀតដើម្បីជួយយើងជានិច្ចទេ”។
អង្គុយជុំវិញតុមួយនៅខាងក្រៅការិយាល័យព្រះពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ ជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក លោក លឿម ឡម អាយុ៥២ឆ្នាំ បាននិយាយថា ទោះបីជាគាត់លែងឈឺចាប់ពីលេបថ្នាំពន្យារ ដែលធ្វើឲ្យគាត់មិនអាចហូបអាហារបានក៏ដោយ ក៏គាត់នៅតែមានអារម្មណ៍ឈឺ និងខ្សោយ។
លោក ឡម បាននិយាយថា “កាលពីមុន ខ្ញុំអាចទៅស្រែស្ទួងស្រូវ ហើយទៅស្ទឹងដើម្បីស្ទួចត្រី ប៉ុន្តែ ពេលនេះខ្ញុំមិនទៅបានទេ។ ខ្ញុំមិនមានកម្លាំងគ្រប់គ្រាន់ទេ”។
ដោយមានការឧបត្ថម្ភពីអង្គការព្រះពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ លោក ឡម បាននិយាយថា លោកអាចរកលុយកាក់បានខ្លះដោយជួយធ្វើការស្ម័គ្រចិត្តឲ្យអង្គការនេះ ហើយបណ្តុះផ្សិតនៅក្រោយការិយាល័យអង្គការ ដោយរកចំណូលបាន៤៥ដុល្លារក្នុងមួយខែ។ ប៉ុន្តែ គាត់បាននិយាយថា វាមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់នៅឡើយទេ។
លោក ឡម បាននិយាយថា “ខ្ញុំសូមឲ្យរដ្ឋាភិបាលជួយយើងបង្កើតមុខរបរ និងផ្តល់កញ្ចប់លុយខ្លះៗដល់យើង។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនជួយអ្នកភូមិដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍ទេ អ្នកភូមិមិនអាចរស់បានឡើយ”។
ប៉ុន្តែ មិនមែនអ្នកភូមិទាំងអស់សុទ្ធតែយល់ថា ការផ្ទុកមេរោគអេដស៍របស់គេរារាំងពួកគេពីការធ្វើការងារទេ។
អង្គុយព័ទ្ធជុំវិញដោយសមាជិកគ្រួសាររបស់គាត់ គឺមាន១៨នាក់ផ្ទុកមេរោគអេដស៍នៅឯផ្ទះឈើតូចមួយរបស់គាត់ លោកយាយ ឆាយ យ៉ាវ អាយុ៧៨ បានមានប្រសាសន៍ថា សាច់ញាតិរបស់គាត់នៅតែប្រឹងធ្វើស្រែចម្ការ ទោះបីផ្ទុកមេរោគអេដស៍ក៏ដោយ។
មានការយល់ស្របពីសាច់ញាតិរបស់គាត់ លោកយាយ យ៉ាវ ដែលចៅស្រីអាយុប្រាំពីរខែរបស់គាត់បានស្លាប់ដោយសារជំងឺអេដស៍កាលពីដើមឆ្នាំនេះ បានមានមន្ទិលសង្ស័យចំពោះការអះអាងរបស់អ្នកជិតខាងរបស់គាត់ដែលថា ពួកគេខ្សោយពេកមិនអាចធ្វើការដាំដុះបាន។
លោកយាយបានមានប្រសាសន៍បន្តថា ប្រហែលគេចង់បានលុយកាក់ពីរដ្ឋាភិបាល ឬអង្គការផ្តល់ជំនួយដោយនិយាយថា ពួកគេខ្សោយពេកមិនអាចធ្វើការកើត។ យើងបន្តធ្វើស្រែដូចមុនអ៊ីចឹង តើយើងអាចរស់បានទេ បើយើងមិនធ្វើស្រែ”។
លោក ជួប សុខចំរើន នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខាណា ជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបង្ការមេរោគអេដស៍ ដែលផ្តល់មូលនិធិដល់អង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ បាននិយាយថា គេយល់ថាអ្នកភូមិមានការលំបាកក្នុងការវិលត្រឡប់ទៅរកជីវិតធម្មតាវិញ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក សុខចំរើន បាននិយាយថាបញ្ហាទំនងជាផ្អែកលើការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្តទាក់ទិននឹងការឆ្លងមេរោគអេដស៍ ជាជាងការស្តែងចេញផ្នែករាងកាយ។
លោក សុខចំរើន បាននិយាយថា “ករណីឃុំរកា គឺពិតជាស្ថានភាពខុសគ្នា ដែលក្រុមគ្រួសារមួយមានឆ្លងពីរឬបីនាក់។ រឿងនេះធ្វើឲ្យពួកគេជួបបញ្ហាលំបាក។ គេមិនមានទឹកចិត្ត គេមិនមានសង្ឃឹមដោយសារតែមានជំងឺនេះ”។
លោកនាយកប្រតិបត្តិអង្គការខាណា បាននិយាយថាក្នុងពេលដែលការប្រឹងប្រែងផ្តល់ការពិគ្រោះផ្នែកផ្លូវចិត្តដោយអង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ រួមមានការនាំអ្នកដែលឆ្លងមេរោគអេដស៍ពីតំបន់ផ្សេងៗនៅក្នុងខេត្តនេះមកនិយាយរៀបរាប់ពីបទពិសោធផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីប្រាប់អ្នកភូមិរកា គឺបានជួយកាត់បន្ថយអារម្មណ៍ឈឺចាប់របស់អ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ តែបញ្ហានៅតែមាននៅឡើយ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការខាណា បាននិយាយថា “ស្ថានភាពគឺខុសគ្នា។ នេះជាហេតុដែលអ្នកខ្លះមិនអាចធ្វើស្រែបានពេញដៃពេញជើង ពួកគេមិនអាចរកចំណូលបាន ព្រោះពួកគេព្រួបារម្ភអំពីជំងឺនេះ”។ លោកបាននិយាយថា ភាពអាម៉ាស់ដែលអ្នកភូមិប្រឈមមុខក៏បានរួមចំណែកក្នុងការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត។
លោក ទា ផល្លា អនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺអេដស៍ សើស្បែក និងកាមរោគ បាននិយាយថា លោកជឿជាក់ថា កិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដើម្បីកាត់បន្ថយភាពខ្មាស់អៀនបានទទួលជោគជ័យ។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ផល្លា បាននិយាយថា “ទាក់ទងនឹងភាពអាម៉ាស់ និងការរើសអើង ខ្ញុំគិតថា យើងបានធ្វើច្រើនរួចមកហើយ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរឿងនេះ”។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ផល្លា បាននិយាយបន្ថែមថា “យើងធ្វើការជាមួយសាលា យើងធ្វើការជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន យើងធ្វើការជាមួយអ្នកភូមិ។ ពេលណាយើងជួបប្រទះភាពអាម៉ាស់ និងការរើសអើង យើងត្រូវចាត់វិធានការ…. ហើយមានដំណោះស្រាយ។ ឥឡូវនេះ ពលរដ្ឋយល់ច្បាស់ លោកដឹងហើយ គឺថា ការហូបអាហារជាមួយគ្នា ការលេងជាមួយគ្នា មិនឆ្លងមេរោគអេដស៍ទេ”។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ផល្លា បានមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ក្នុងពេលដែលរដ្ឋាភិបាលមានផែនការក្នុងថវិកាឆ្នាំ២០១៦ ដើម្បីជួយឃុំរកាដោយមានគម្រោងជាច្រើន រួមមាន អនាម័យទឹកស្អាត ការឧបត្ថម្ភផ្នែកសង្គម និងការងារប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ បានផ្តល់ថវិកាសាងសង់អគារពីរជាន់ មានគ្រែ២០ បន្ថែមទៅនឹងមណ្ឌលសុខភាពឃុំ ហើយជុសជុលផ្លូវថ្នល់ទៅដល់ឃុំនោះ គឺមានសារៈសំខាន់ដែលថា អ្នកភូមិដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍នៅភូមិរការមិនពឹងផ្អែកលើជំនួយ។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ផល្លា បាននិយាយបន្ថែមថា “បញ្ហាសំខាន់បំផុត ថាតើអ្នកឆ្លងមេរោគអេដស៍ឬអត់ទេ គឺថាជាការតស៊ូដើម្បីរស់”។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតរូបនេះបានបន្ថែមថា អង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ បានជួយបង្កើតក្រុមជួយខ្លួនឯងដែលមានអ្នកភូមិរកាផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួន១៤នាក់ក្នុងការផ្តល់ប្រឹក្សានៅក្នុងឃុំនោះ។
ជាជាងពឹងផ្អែកតែទៅលើជំនួយឧបត្ថម្ភ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត ផល្លា បាននិយាយបន្ថែមថា “យើងកំពុងកសាងភាពរឹងមាំ។ ផ្នែកនៃរឿងនេះមិនមកពីខាងក្រៅទេ ប៉ុន្តែ ចេញមកពីខាងក្នុងសហគមន៍ នៅក្នុងប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង ដូច្នេះអ្នកដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍អាចមានឥទ្ធិពលលើអ្នកដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍”។
ត្រឡប់មកឃុំរកាវិញ នាង សារុន បាននិយាយថា ក្នុងពេលដែលនាងនិងអ្នកភូមិដែលផ្ទុកមេរោគអេដស៍ដទៃទៀត លែងមានអារម្មណ៍តក់ស្លុតដូចដែលពួកគេដឹងថាឆ្លងមេរោគអេដសន៍ដំបូងទៀតហើយនោះ តែការពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងអាចត្រឹមតែដោះស្រាយបញ្ហារបស់សហគមន៍។
អតីតអ្នកលក់ចេកចៀនរូបនេះបាននិយាយថា “ខ្ញុំចង់ឲ្យអង្គការនិងរដ្ឋាភិបាលជួយយើងនៅពេលអនាគតទៀត។ ខ្ញុំខ្លាចថា ប្រសិនបើគេមិនជួយយើង យើងនឹងព្រួយបារម្ភអំពីសុខភាពរបស់យើង”៕រើន