អ្នកឃ្លាំមើល និងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលលើកឡើងថា ការបំផ្លាញស្ថាបត្យកម្មបុរាណមួយទៀតថ្មីៗនេះនៅក្នុងវត្តបទុមវតី អាចជាការចង់បំបាត់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ខណៈកុដិបុរាណដែលសាងសង់តាំងពីឆ្នាំ១៩៣០ នៅវត្តឧណ្ណាលោម ទើបត្រូវបានវាយកម្ទេចចោលនាពេលថ្មីៗនេះ។
ការលើកឡើងពីអ្នកឃ្លាំមើល និងបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីចេតិយបុរាណដែលកសាងនៅឆ្នាំ១៩០០ ស្ថិតក្នុងវត្តបទុមវតី ត្រូវបានវាយកម្ទេចក្រោមហេតុផលថាច្រឡំ។ ក្រោយពីមានការវាយកម្ទេចនេះ អ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម និងអ្នកឃ្លាំមើល ព្រមទាំងគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន បានសម្ដែងប្រតិកម្ម។
អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងបច្ចុប្បន្នជាអនុប្រធានគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ បានសរសេរលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកដោយទទូចទៅព្រះសង្ឃ និងកូនខ្មែរទាំងអស់ ឲ្យនាំគ្នាគិតពីមូលហេតុដែលគេនាំគ្នាបំផ្លាញស្ថាបត្យកម្មដូនតាខ្មែរជាកេរដំណែលប្រវត្តិសាស្ត្របែបនេះ។ លោកយល់ថាការបំផ្លាញស្ថាបត្យកម្មដូនតាខ្មែរនេះ អាចជាការចង់បំបាត់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរឬយ៉ាងណា។
លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ បញ្ជាក់ថា តម្លៃស្ថាបត្យកម្មដូនតាខ្មែរពិតជាពិបាកជួសជុល និងថែរក្សាណាស់ បានត្រូវវាយកម្ទេចចោលនោះ។
លោកបន្តថា ពីមុនវាយកុដិបុរាណ (១៩៣០) សង់ចេតិយនៅវត្តឧណ្ណាលោមអស់ហើយ មកវាយចេតិយបុរាណ (១៩០០) នៅវត្តបទុមវតី។ លោកស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយថែរក្សា ជាពិសេសចេតិយនៅលើកំពូលភ្នំឧដុង្គផង។ ហេតុដូចម្តេចក៏មិនអំពាវនាវឲ្យផ្ដន្ទាទោសជនបំផ្លាញវត្ថុបុរាណ?
ចំណែកអ្នកស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត មាស នី បានលើកឡើងថា បើខុសម្តងនោះវាអាចទទួលបាន ដោយយល់ថាជាមេរៀន ប៉ុន្តែប្រសិនបើខុសរឿងដដែលម្តងហើយម្តងទៀត លោកថាវាពិតជាមានរឿងមិនធម្មតាឡើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា ករណីនេះអាចមានអ្វីនៅពីក្រោយឆាក ដែលរដ្ឋត្រូវទទួលបន្ទុកពិនិត្យមើលឱ្យបានហ្មត់ចត់ឡើងវិញ។
ស្ថាបនិកអង្គការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិត លោក សេក សុជាតិ ក៏បានលើកឡើងដែរថា ក្រសួងធម្មការ និងសាសនា គួរតែណែនាំដល់មន្ត្រីសង្ឃដឹកនាំវត្តនៅទូទាំងប្រទេស ឲ្យយល់ពីការការពារសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិ។
លោកបន្តថា ការបណ្ដែតបណ្ដោយឲ្យមន្ត្រីសង្ឃធ្វើការសម្រេចខុស ហើយគ្មានទោស គឺជាការលើកទឹកចិត្តឲ្យមន្ត្រីសង្ឃផ្សេងៗទៀតហ៊ានធ្វើតាមដោយគ្មានការភ័យខ្លាច ជាពិសេសសង្ឃលាក់ខ្លួនពួនសម្ងំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីបំភ័ន្តភ្នែកពុទ្ធសាសនិកជនខ្មែរ។
ករណីនេះ លោក សេក សុជាតិ ថាក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ គួរតែសហការជាមួយក្រសួងធម្មការ និងសាសនា គ្រប់គ្រងសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌដែលបានកសាងឡើងមានវ័យចំណាស់ទាំងអស់ឲ្យបានគង់វង្ស។
បើតាមសេចក្ដីប្រកាសរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២២ បានឱ្យដឹងថា ក្រសួងមានការសោកស្ដាយដោយសារកុដិដែលកសាងនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៣០ ត្រូវបានវាយកម្ទេចចោល ខណៈដែលកុដិទាំងនេះបានចុះបញ្ជីក្នុងមន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
អ្នកឃ្លាំមើលក៏យល់ថា ទង្វើបែបនេះអាចហៅថាខ្មែរបំផ្លាញខ្លួនឯង ឬមានអ្នកជំរុញឲ្យបំបាត់ភស្តុតាង។
ប្រភពដដែលថា ការរុះរើ និងវាយកម្ទេចកុដិចាស់ចោលដោយពុំបានសិក្សាពិគ្រោះ និងអនុញ្ញាតពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ គឺជាទង្វើដែលផ្ទុយពីច្បាប់ ព្រមទាំងសារាចររាជរដ្ឋាភិបាលដែលជាឯកសារគតិយុត្តិផងដែរ។
កុដិដែលក្រសួងចាត់ទុកជាបេតិកភណ្ឌរបស់ជាតិចំនួនបី ត្រូវបានវាយកម្ទេចដើម្បីយកទីតាំងធ្វើជាចេតិយសម្រាប់សម្ដេចសង្ឃរាជាធិបតី ទេព វង្ស និងសម្រាប់ដាក់ធាតុពលរដ្ឋទូទៅ។ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈចាត់ទុកការវាយកម្ទេចកុដិដែលមានអាយុកាលជិតមួយសតវត្សរ៍នេះ ថាធ្វើឡើងផ្ទុយពីច្បាប់ជាធរមាន។
សំណួរត្រង់ថា អ្នកណាអាចផ្ដន្ទាទោសសម្តេចសង្ឃរាជ ទេព វង្ស?
យោងតាមក្រមព្រហ្មទណ្ឌមាត្រា ៥១០ ចែងថា អំពើដែលធ្វើឡើងដោយចេតនាក្នុងការបំផ្លាញបណ្ដាលឲ្យទ្រុឌទ្រោម និងខូចខាតដល់បូជនីយដ្ឋានសក្ការបូជាចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ឬបូជនីយវត្ថុក្នុងសាសនានេះ ត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ២ឆ្នាំទៅ ៥ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ៤លានរៀលដល់ ១០លានរៀល៕